Бюджеттік жүйенің жекеленген звенолары арасында кіріс пен шығынды бөлу

Трансферттердщ  жалпылама сипаты да, нысаналы сипаты да болуы мумкш. Нысаналы сипаты бар  трансферттер нысаналы трансферттер болып  табылады.

Республикалык жэне жергшкп бюджеттерд1 эзфлеу кезш-де оларды болжауга болмагандыктан жоспарланбаган жэне агымдагы каржы жылында кейшге калдыруга болмайтын каржыландыруды талап ететш  шыгындарды  каржьшандыру ушш республикалык жэне жергшкп бюджеттердщ курамында YtciM&n пен жергШктг аткарушы органдардын резерв-mepi курылады. Бул резервтер: тетенше резерва, шу-гыл шыгындарга, соттардын шенпмдерг бойынша мшдеттемелерд1 орындауга, агымдагы каржы жылында облыстык бюджеттерде, республикальщ мацызы бар кала, астана бюджеттершде колма-кол акшаньвд тапшылыгы болжанган жагдайда оны жабуга арналган резервтерд! Kipiicripefli.

Уюмет резервшщ жэне жергшкп аткарушы орган резервшщ жалпы келаш THicii бюджет туамдер1 келемшщ ею пайызынан аспауга тшс.

Уюметгщ жэне жергшкп  аткарушы органдардын резервтерь нен акша белу THicii каржы жылына арналган республикалык не-месе жергшкп бюджетгерде бектлген келемдер шепнде тшсш-ше YKiMerriH жэне жергшкп аткарушы органдардын. агымдагы каржы жылы аякталганнан кешн кушш жоятьш iueiniMflepi бойынша жузеге асырылады.

Резерв ку-рамында  кездёлген акша толык келемшде пай-даланылган жагдайда Уюмет немесе жергшкп аткарушы орган кажет болтан кезде Парламентке немесе raicTi мэслихатка тшеп каржы жылына арналган республикалык бюджет туралы занга немесе жергшкп бюджет туралы мэслихаттыц шепимше 63repicTep мен толыктырулар енпзу аркылы Уюмет немесе жергшкп аткарушы орган резервтершщ мелшерш улгайту туралы усыныстар енгтзедд.

Уюметтщ немесе жергшкп аткарушы органньщ резервь  нен белшген акша каржы жылы шлнде  пайдаланылмаган немесе шннара пайдаланьшган жагдайда, бюджет багдарламасыныц эюмшкл белшген акшанын пайдаланылмаган белиш агымдагы каржы жылынын соцына дейш тикт бюджетке кайтаруды камтамасыз етедь

Уюметтщ жэне жергшкп  аткарушы органдардын резервтерш пайдалану  тэрибш Кдзакстан Республикасьшьщ  Уюмет! бел-гшейдд.

Операциялык, сальдо бюджет KipicTepi мен шыгындары ара-сындагы айырма ретшде айкьшдалады.

Бюджет  шыгьшдарьшьщ бюджет юрлстершен асып тускен со-масы Tepic операциялык сальдо, ал бюджет юрютершщ бюджет шыгындарынан асып тускен сомасы он операциялык сальдо бо-льш табылады.

Агымдагы бюджетпк багдарламалардьщ жалпы келем1 бюджет KipicTepiHin келемшен асьш туспеуге THic.

Таза  бюджеттт кредит беру бюджетпк кредитгердщ жэне бюджетпк кредиттерд1 етеудщ арасындагы айырма ретшде айкындалады.

К,аржы активтерШен жасалатын операциялар:

1. каржы активтерш сатып алуды;
2. мемлекеттщ каржы активтерш сатудан тусетш туммдерд! юриспредь

К,аржы активтерш сатып алу-заци тулгалардьщ, соныц пншде халыкаралык уйымдардыц катысу улестерш, багалы кагаздарын мемлекетпк менппкке сатып алу операцияларымен байланысты бюджет шыгыстары.

Мемлекеттщ  каржы активтерш сатудан тусетш тустдер - мемлекетпк меншпетеп зада тулгалардьщ, соньщ шшде халыкаралык уйымдардыц, муянстпс кешен туршдеп мемлекеттпс мекемелер мен мемлекетпк кэсшорындардыц катысу улесга, багалы кагаздарын, сондай-ак мемлекеттпс кэсшорындардыц же-дел баскаруындагы немесе шаруашылык журизушдеп езге мемлекетпк Myniicri сату женшдеп операцияларга байланысты бюджетке тусетш тус1мдер.

К^аржы активтер1мен жасалатын операциялар  бойынша сальдо каржы активтерш сатып алу мен мемлекеттщ каржы активтерш сатудан тусетш туымдердщ арасындагы айырма ретшде айкындалады.

К^аржы активтерш  сатып алу жэне мемлекеттщ каржы  активтерш сатудан тусетш туамдер К^азакстан Республикасызанна-малык актшерше жэне элеумегпк-экономикалык дамудын орта мерз1мд1 жоспарына сэйкес жузеге асырылады.

Бектлген, нактыланган  жэне тузетшген республикалык жэне жергшкп бюджеттердщ тапшылыгы (профщитг) олардьщ борышыныц непзл сомасын етеу сомасын nierepin тастагандагы карыз алу сомасына тец.

Он белпмен  алынган шама республикалык жэне жергшкп бюджеттердщ тапшылыгы, терю белпмен алынган шама профицит! болып табылады.

Бюджет тапшылыгыныц жол бершетш шекп мелшер1 элеуметпк-экономикалык дамудын орта мерз1мд1 жоспарымен белпленедц.

Республикапьщ бюджетщ мунсшва  цатысты емес тапшылыгы (профицит!) ¥лттык кор туимдершен баска, республикапьщ бюджет шыгыстарын шегерш тастагандагы республикалык бюджет тус1мдершщ сомасына тец.

Бесжылдык кезевде республикалык бюджеттщ тапшылыгы кепшдещщмлген трансферт мелшерш алып тастап, ¥лттык корта тусетш жалпы тус1мдер ретшде есептелетш ¥пттык кордьщ ор-таша жылдык еымшен аспауы тшс.

Мемлекетпк  бюжеттщ тздэактылыгын камтамасыз етуге багытталган орта мерз1мд1 перспективага арналган Казакстан Республикасы ¥лттык корыньщ каражаттарын калыптастыру мен пайдалану тркырымдамасына сэйкес 2006 жылдан бас-тал орта мерз1мдт фискалдык саясат шенбершде мемлекгак бюджеттщ; KipicTepi мен шыгыстарыньщ мынандай курылымы карастырылган

Бюджет  тапшылыгын царжыландыру — карыз any жэне бюджет каражаттарыньщ бос калдыктары есебшен бюджет тапшылыгын жабуды камтамасыз ету. Оньщ колсм1 алынган карыздар сомасынын, бюджет каражаттары калдыктары козга-лысыныц карыздар бойынша непзп борышты отеу сомасынан асып Tycyi ретшде белплснедь

Бюджет тапшылыгын каржыландыру мэш он белпмен белп-ленед1 жэне бюджет тапшылыгыньщ шамасына сай келедь

Бюджет  профицитт пайдалану — карыздар бойынша непз-ri борышты етеуге бюджет профицитш, карыздар каражаттарын, бюджет каражаттарыньщ бос калдыктарын жумсау. Оньщ колем] карыздар бойынша непзп борышты отеу сомасынын алынган карыздар жэне бюджет каражаттары калдыктарыньщ козгалысы сомасынан асып Tycyi репнде белпленедк

Бюджет  профицитш пайдалану мэш терю белпмен белгшенеш жэне бюджет нрофицитшщ шамасына сай келедд.

Бюджеттердщ KipicTepi мен шыгыстарыньщ егжей-тегжешй TJ36eci мен топтамасы бюджеггтж сьшыптамамен айкындалады. Бгрыцгау бюджеттж сыныптама сыныптау объектшерще топ-тамалык; кодтар бере отырьш функциялык, ведомствольщ жэне экономикалык сипатгамалар бойынша бюджеттщ ryciMUepi мен шыгыстарын топтастыру болып табьшады. Ол бюджеттж туам-дердщ сыньштамасын, бюджет шыгыстарыньщ функциялык жэне экономикалык сыныптамаларын юржпрещ. Б1рынгай бюджетпк сыныптама бюджет жуйесшщ барлык денгейлер! бюджеттершщ корсеткиптершщ салыстырымдылыгьш камтамасыз етедь

Бюджетпк удерю  б1рынгай бюджетпк сыныптама непзшде  жузеге асырылады.

Б1рынгай бюджетпк сыныптама шогырландырылган бюджет ушш б1рынгай жэне мщдетп 9pi республиканьщ стратегияялык, орта мерз1мд1 багдарламалары мен даму жоспарларыньщ, респуб-ликалык бюджет пен жергшкп бюджеттердщ тендесг1ршмд1гше кол жеиазу максатында олардыц керсеткйптер жуйесш уйлес-Tipy куралдарынын 6ipi больш табьшады. Bipbmrafi бюджеттж сыныптаманы бюджеттж жоспарлау женшдеп уэктета орган эз1рлецщ жэне Уймет бекггедь

Б1рыцгай бюджетпк сыныптама езше бюджеттж туЫмдердщ, бюджет шыгыстарыньщ функциялык жэне экономикалык сыныптамаларын Kipiicripefli.

Бюджеттж  тусЫдердщ сыныптамасы барлык денгейлер бюджегтер1 туимдершщ белгш 6ip сипатгамалар бойынша бюджет зацнамасына непзделген топтамасы больш табылады. Бюджеттж тус1мдер сыныптамасыньщ топтамасы санагтан, сы-ныптан, inuri сынынтан жэне ерекшелжтен турады. Санаттар туамдерд1 экономикальж 6enruiepi бойынша топтастыру болып табьшады. Сыныптар мен mod сыныптар тус1мдерд1 олардыц кездер1 мен Tyjmepi бойынша топтастырады. Ерекшепж бюджет-ке теленетш толем немесе TyciM iypiH айкындайды.

Калган  бол1мшелер1 юрютердд олардыц кездерш  кептен-кеп белшектеу ретшде сипаттайды. Мысалы, салыкхъщ туимдерде сынып салык тобын, iiUKi сынып салыктыц турш, ерекшелж накты телеухшш немесе салык объекпсш бшддред1.

Бюджет шыгыстарыныц функциялык, сыныптамасы мемле-кет функцияларыныц орындалуын, ресиубликаныд стратегиялык,

орта мерз1мд1 багдарламалары мен даму жоспарларын icKe асыру-ды бейнелейтш функциялык жэне ведомстволык белгшер бойынша бюджет каражаттарыньщ жумсалу багыттарын айкындайтын барлык денгейлер бюджеттер1 шыгыстарыньщ топтамасы болып табылады.

Бюджет шыгыстарыньщ функциялык сыныптамасыньщ топтамасы мынадай денгейлерден турады: функциялык топтар, функциялык кшп топтар, бюджетпк багдарламалардыц эюмшшер!, бюджеттж багдарламалар жэне йпю багдарламалар.

Функциялык; топ — бюджет шыгыстарын сапалык белплер мен функциялык багыт бойынша 6ipiicripy. Функциялык; itUKi топ бюджет каражаттарыньщ функциялык топ пншде жумсалу багытын нактылайды.

Функцияльж  сыныптама бюджетпк катынастардьщ  кызмет турлершщ, шараларыньщ жэне катысушылардьщ жайылынкы сипаттамасы  болып табылады.

Непзп функцияльж топтар бойынша шыгыстар былай болшед1: жалпы сипаттагы мемлекетпк кызметтер, корганыс, когамдьж тэртш жэне кауинлздж, кукыктык, сот кылмыстык -аткару кызметх, 6iniM беру, денсаульж сактау, элеуметтж комек жэне элеуметтж камтмасыз ету, тургын уй- коммуналдьщ шаруашылыгы, мэдениет, спорт, туризм жэне акдараттык KeHiciiK, экономика салалары, борышка кызмет керсету, трансферттер жэне т. б.

Аталган денгейлердщ yiuiecyi шыгыстардьщ функциялык сыныптамасыньщ кодын курады.

Бюджеттж багдарламалардыц эк1мы//сг-бюджетпк батдар-ламаларды жоспарлауга, непздеуге жэне кже асыруга жауап-ты мемлекеттж орган.Бул орган, егер ол 6ip мезплде бюджеттж багдарламаныц эшмппы dpi мемлекеттж мекеме болып, тшсп мемлекетпк мекемелердщ бюджетпк багдарламаларды (inuri багдарламаларды) шке асыруы жэне олардыц бюджет каражаттарын бюджеттж багдарламалардыц максаттары мен мшдеттерше сэйкес бектлген (нактыланган,тузетшген) бюджет шегшде дербес пайдаланады, олардыц тшмд1, нэтижел1 жэне нысаналы icKe асырылуына жауапты болады. Республикальж жэне жерплпсп бюджеттж багдарламалардыц 9KiMiuinepi больш белшедь

Мемлекеттж  баскару функцияларьш, республиканы немесе ещрдд дамытудыц стратегиялык, орта мерз1мд1 багдарламалары

мен жоспарларын  жузеге асыру ушш кабылданган, бюджет каражаттарымен камтамасыз етшетш мшдеттер бюджеттт багдарлама деп аталады жэне аталган мшдетгерд1 бюджетпк багдарлама шецбершде нактылайтын iiiuri багдарламаларга белщу1 мумкш. Бюджетпк багдарламаныц кке асырылу нэтиже-лерш кврсететш мак.саты, мшдеттер! жэне индикаторлары болуга тик. Бюджетпк багдарламаньщ максаты бюджетпк багдарламаны орындау кезшде кол жетквшуге тик белгш' 6ip тупкшпеп нэтиже больш табылады, ол айкъш, нактылы жэне кол жететшдей болуга

ТИ1С.

Экоиомикальщ  нэтижелерге карай бюджетпк багдарламалар агымдагы бюдж^рйик багдарламалар, бюджетпк даму багдар-ламалары болып бвлшедь

Агымдагы бюджеттт багдарламалар, нэтижелер! мыналарга-бюджетпк багдарламалар эк1М1шлершщ зацнамалык акилерге сэйкес мемлекетпк баскару функциялары мен мемлекетпк мш-деттемелерщ орындау жвншдеп т^ракта-гсипаты бар кызметш камтамасыз етуге; республиканьщ немесе ещрдщ стратегияльщ, орта мерз!мщ багдарламалары мен даму жоспарларыныц максатына кол жетюзуге, олардьщ накты мшдеттер1 мен к-шара-ларын шешуге багытталган бюджеттк багдарламалар.

Дамудьщ бюджеттт багдарламаларыныц нэтижелер1 жога-рьща айтылгандарга икелей ыкпал ететш, экономикалык; пайда алуга немесе элеуметтш-экономикалык тшмдшкке кол жеткЬуге багытталган бюджетпк багдарламалар.

Белгш 6ip функцияларды ащаратын мемлекеттт баскару ден-гейте карай бюджетпк багдарламалар республикалык бюджетте бектшетш республикальщ жэне облыстьщ бюджетте, република-лык мацызы бар кала, астана бюджеттертде бекталетгн жер-zmiKmi бюджеттк багдарламалар болып бвлшедд.

1ске асыру тэстте карай бюджетпк багдарламалар 6ip зимни icKe асыратын жеке-дара бюджеттт багдарламалар жэне бюджетпк багдарламалардын 6ip эммншп бойынша бюджетте бектлетш жэне бюджетпк багдарламалардын турл1 эюмпплер! арасында каржы жылы шпнде бел1нуге тшсп бвлтетт бюджеттт багдарламалар болып бвлшедд.

Бюджетпк багдарламалардьщ тшмдшшн багалау оларды эз1рлеу, республикалык жэне жергшкп бюджеттерщ жоспарлау, оларды кке асыру, icKe асырылуын бакылауды жузеге асыру ста-дияларында жузеге асырылады. Бюджет шыгыстарынын экономикалык сыныптамасы бюджетпк багдарламаларды кке асыру упнн мемлекетпк мекемелер жузеге асыратын операцияларды бейенелейтш экономикалык сипаттамалар бойынша бюджет шыгыстарын топтастыру болып табылады.Бюджет шыгыстарыньщ экономикалык сьшыптамасын топтастыру санаттан, сыньштан, iniKi сыныптан жэне ерекшешк-тен тирады.

Санат шыгыстарды экономикалык 6enrirrepi бойынша топтас-тырады. Сынып пен iuiKi сынып шыгыстарды мемлекеттж мекемелер жургтзетн операциялардьщ непзп турлер1 бойынша топ-тастырады. Ерекшелт бюджетпк багдарламаны кке асыру ушш мемлекетпк мекеме журпзетш операцияньщ TypiH айкьшдайды.

Санат мыналарды  юрпспрещ: агымдагы шыгыстар, курдел! шыгыстар, кредиттер беру, каржьшандыру. Сынып, innti сынып жэне ерекшелш шыгыстардьщ арналымы мен сипатын нактьшайды, мысалы, агымдагы шыгыстарда: тауарлар мен кызметтерге ж^мсалатын шыгыстар — жумысшылар мен кызмет-шшердщ жалакысы - жумысшылар мен кызметшшердщ непзп жалакысы.

Бюджеттщ  аткарылуы кезшде функцияльщ жэне экономикалык сьгаыптамалардьщ непзп бел1мшелерш KipiKTiperiH тогыспалы сыныптама туршде ек1 сыныптаманыи уйлесу! пайдаланылады.

Бюджет шыгыстарыньщ функцияльщ сыныптамасыньш не-пзшде  бюджетпк багдарламалар эымшшерш, функциялык топтар мен бюджеттк багдарламаларды (innd багдарламаларды) топтастыру аркьшы жасалатын бюджет шыгыстарыньщ ведомстволъщ сыныптамасы калыптастырылуы мумкш.

Ведомстволъщ  сыныптама бюджетпк багдарламалардьщ, функциялык топтардьщ жэне бюджетпк багдарламалардын (iunci багдарламалардьщ) эк1мшшер1 бойынша жасалынды, мысалы, Казакстан Республикасы Президентшщ эюмшшп, Парламенттщ шаруашыльщ баскармасы, Премьер-министрдщ KeHceci, облыс-тардыц жэне Алматы мен Астананьщ эк1мдер1, министрлпстер, комитеттер, агентпктер, Казакетан Республикасыныц баска ве-домстволары мен службалары.