Курсовой Еңбекақы тақырыбына

     Күндік орташа жалақы есепеті кезеңде есептелген жалақы сомасын жыл сайынғы жұмыс уақытының балансына сәйкес осы кезеңдегі жұмыс сағаттарына бөлу жолымен есептеледі. Нақты қызметкердің орташа жалақысынң мөлшері орташа сағаттық жалақыны төленуге тиіс кезеңдегі жұмыс сағатының санына көбейтілу жолымен анықталады.

     Ынталандырушы сипаттағы сыйақылар мен басқа төлемдер есептеу уақыты бойынша ораташа жалақыны есептеген кезде қосады, жылдық сыйақылар мен сыйлықтар есепті кезеңнің әрбір айы үшін 1/12 мөлшерінде ескеріледі.

1.Мемелекеттік  және қоғамдық міндеттемелерді  орындау уақыты. Төлем орташа  сағаттық немесе орташа күндік  міндеттемелерді орындаған мекеменің  табелінің, анықтамасының немесе  құлықтандыруының негізінде жүргізіледі.

2.Жасөспірімдердің жеңілдік сағаттары. 5 күндік жұмыс аптасы кезінде 16 мен 18 жас аралығындағы жасөспірімдер үшін күніне 7 сағат 12 минуттан апауы керек (16-дан 18 дасқа дейін – аптасына 36 сағат, 15 –тен 16 жасқа дейін – аптасына 24 сағат). Олар: 
а) кесімді ақы алушы жасөспірімдерге кесімді ақы алушының тарифтік ставкасы бойынша; 
б) мерзімдік ақы алушы жасөспірімдерге тиісті разрядтың ставкасы бойынша төленеді.

3.Нәрестені  тамақтандыдуға арналған үзіліс. Мұның өзі медицина мекемсі  емізетін аналар мен 1 жасқа  дейінгі балалары бар әйелдерге берген наықтамамен рәсімделеді. Демелыс пен тамақтануға берілетін жалпы үзілістен әрбір 3 сағат сайын нәрестені тамақтандыруға арналған 30 минуттық қосымша үзілістер беріледі. Бұл үзілістер орташа жалақы бойынша төленеді.

4.Демалыс  уақытын төлеу. Еңбек заңдарына сәйкес жұмыс (күнтізбелік емес) жывлында жұмысшылар мен қызметкерлерге бір рет демалыс беріледі. Демалыс алу құқығы сол кәсіпорында 11 ай үздіксіз жұмыс істегеннен кейін туындайды. Демалыстың ұзақтығын шаруашылық субъектісі белгілейді және кестеге сәйкес беріледі. Демалыс бұйрықпен немесе демалыс беру туралы жазбамен рәсімделеді де, онда оның қандай мерзімге берілетіндігі мен қзақтығы көресетіледі. Демалысты төлеуге және пайдаланылмаған демалыс үшін өтемақы төлеуге арналған күндік орташа жалақысы демаылсқа кетер алдындағы 12 күнтізбелік айдың жалақысына орай анықталады (18.09.97 ж. №17/9340 Нұсқаулық).

     Егер бір жылдан кем жұмыс істесе, онда демалысқа кетер алдындағы күнтізбелік айлардың жалақысына орай анықталады. Күндікорташа жалақы есепті кезеңдегі жалақы сомасын жұмыс уақытының жыл сайынғы балансындағы жұмыс жұмыс күндерінің айлыұ орташа санына бөлу жолдарымен есептеліп шығарылады.

5.Еңбекке  уақытша жарамсыздық бойынша  жәрдемақыны есептеу. Сырқаттанғанда, отбасы мүшесі ауырғанда және оған күтім жасау қажет болғанда, карантинде, кәсіби ауырғанда ауру күндері белгіленеді. Аурулық куәлік (еңбеккке жармсыздақ қағазы) жәрдемақы тағайындауға негіз болады. Жалақының 100% мөлшеріндегі жәрдемақы мертіккенде, кәсіби аурумен ауырғанда, 8 жыл және одан астам үздіксіз жұмыс стажы бар қызметкерлерге, сондай – ақ асырауында 16 жасқа жетпеген (18 жасқа дейінгі оқушылар) 3 және одан көп балалары бар қызметкерлерге беріледі: 80% – ті мөлшерінде – үздіксіз жұмыс стажф 5-8 жыл болса; 60% – үздіксіз стажы 5 жыл болса беріледі. Орташа жалақыны есептеген кезде мынадай төлемдер ескерілмейді (ҚР Үкіметінің 26.03.97ж. №419 қаулысы):

• пайдаланылмаған  демалыс үшін өтемақы;

• материалдық  көмек түріндегі ақшалай жәрдем ақы;

• тәулік ақынаң орнына жалақыға қосылатын қосымшалар мен үстемелер;

• арнайы киімнің, арнайы аяқ-киімнің, арнайы тамақтың құны;

• біржолғы көтермелеу төлемдері;

• бағалы қағаздар бойынша дивидендтер;

• оқушылардың, студеттер мен аспираттардың  степендиялары;

• қызметкерге келтірілген залалды, оның жұмысқа байланысты ертігуі немес өзге жарақаттануын төлеу және өтемақы беру.

Жалақылардан ұстап қалулар мен төлемдер

     Жалақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда жүргізіледі. Әрбір жалақы төлемі кезінде барлық ұстап қалулардың жалпы мөлшері жалақының 50% – нен аса алмайды.

Қызметкердің  жалақысынан бухгалтерия ұсталымдарының мынадай түрлерін ұстап қалады:

• Табыс салығын;

• Орындаушы  қағаздар бойынша;

• Несие сатып  алынған тауарлар үшін тапсырмалар  мен міндеттемелер бойынша;

• Жазбаша  тапсырмалар, жеке сақтандыру шарттары бойынша;

• Егер шаруашылық субъектісі кәсіподақтардың  немес тәуелсіз кәсіподақтардың  федерация кеңесінде тіркелегн  болса, 1% – тік кәсіподақ жарнасы;

• Жалақы есебінен берілген авансты өтеу;

• Жеке тұрын – үй құрылысына берілген несиені өтеу есебінен;

• Жұмысшының жазбаша келісімі бойынша шауашылық субъектісіне тиесілі тұрғын үй үшін пәрет ақы төлеу;• Демалыстың өтелмеген күндері үшін;

• Кәсіпорынға келтірілген зияндыөтеу;

• Айыппұлдар мен мойнындағы ақша;

• Ведомстволық мектепке дейінгі мекемелерде балаларды ұстау үшін.

     Халықтың соттың шешіміне, нотариалды органдардың атқарушы жазуларына, өтем алу тауарлы әкімшілік органдардың қаулысына сәйкес берілетін атқауршы қағаздар бойынша ұстап қалу негізгі жалақыдан, тұрақты сипаттағы барлық қалған төлемдерден, соның ішінде сыйақылар мен еңбекке уақытша жарамсыздық жөніндегі жәрдемақыдан жүргізіледі. Келіп тұскен атқарушы қағаздар арнайы тізілімде тіркелуге тиіс. Алименттер есепті айдағы негізгі және қосымшаден табыс салығы ұсталғаннан кейін қалған сомадан ұсталады. Кәмілетке толмаған балаларды күтуге арналған алимент бір бала үшін жалақының 25% мөлшерінде, екі бала үшін – жалақының 33% – ті, үш және одан да көп балар үшін – 50% – тін құрайды. Белгіленген төлем күнінен кейінгі үш күн ішінде ұсталған алиметтер сомасы алушыға төленуге немесе өтем алушының шотына аударылуы керек. Боышкер кәсіпорыннан кететін болса, шаруашылық субъектісінің бухгалтериясы атқарушы қағазға барлық ұсталған алиметтер туралы белгі қйып, оны мөрмен растайды, егер белгілі болса, оның жаңа жұмыс орыны немесе тұратын жерін көрсетеді.

     Несиеге сатылған тауарлар үшін ұстап қалу саудаласушы ұйымның жазбаша тапсырмасы, міндеттемесі негізінде жұргізіледі. Есептеудің екі әдісі бар:

1 –  әдіс. Субъект банктен (немес өз құжаттары есебінен) қаыз алады және саудаласушы кәсіпорынмен талықтай есеп айырысады да, тауарды өз қзыметкеріне сатып әпереді. Осы тауарларды алған қызметкерлердің жалақысынан ай сайын белгілі бір сома ұстап отырады. Мұның өзі қызметкердің шаруашылық субъектісі алдындағы берешегін кемітуге жатады.

2 –  әдіс. Сауда жасаушы ұйымның жазбаша  тапсырма – міндеттемесінің негізінде  (таураларды қызметкерлер сатып  алғанда) қызметкердің жалақысынан  ай сайын беліглі бір сома  ұсталады және сауда жасаушы ұйымның шотына аударылады.

     Материалдық залалды (кемшілік, ұрлық – қарлық) өтеу бойынша ұстап қалу көшірмелердің, жалпы жиналыстың хаттамасының сот органдары шешімінің негізінде жүргізіледі. Мұнда ұстап қалудың мөлшері мен мерзімі көрсетіледі. Ақаудан және бүлінуден болған ысыраптар ақау туралы актінің негізінде өтеледі.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Еңбекақы жүйелері және тариф (сетка) жүйесі

 

 Еңбек есебінің маңызды элементі болып оның техникалық мөлшерленуі, яғни еңбектің күрделілігіне, жұмысшылар мен қызметкерлердің мамандыктары дәрежесіне қарай жұмыстың әр түріне кететін жұмыс уақытының мөлшерін анықтау болып саналады. Жұмыстың күрделілігіне қарай еңбекақының мөлшері тарифтік жүйеде қаралады. Тариф жүйесінің негізгі элементтері болып мыналар табылады:

1. Тарифтік кесте;
2. Тарифтік еңбекақы мөлшері;
3. Тарифтік мамандық анықтамалары.

Осыларға  негізделіп жұмысшылар мен қызметкерлердің  еңбекақы мөлшерінің үлгілі кестесі жасалынады. Тариф жүйесінің көмегімен жұмыстың барлық түрі күрделілігіне және көп еңбек сіңіруді қажет ететіндігіне қарай топтастырылады және жұмысшы қызметкерлердің мамандық дәрежесіне қарай оларға тариф бойынша әртүрлі еңбекақы мөлшері белгіленеді. Тарифте мамандықтар бойынша өндірістін қай саласында болмасын негізгі жұмыстың әрбір түріне, жұмыстың күрделілігімен қаншалықты еңбек етуіне керекті ұқыптылық пен жауапкершілікке қарай берілген разрядтар көрсетіледі. Сонымен қатар тарифте әрбір атқаратын жұмыстын нақты түрлеріне мінездеме беріледі және жұмысшы-қызметкерлердің өзіне берілген разрядқа ие болуына керек еңбек дағдысы мен біліміне де мінездеме береді.

Тарифтік  кестеде - жұмысшылар мен қызметкерлердің әрбір топтарының арасында төленуге тиісті еңбек мөлшерін арақатынасы айқындалады. Тарифтік кестеде: тарифтік еңбек-ақы (сағатгық, күндік, айлық) осы өндіріс саласыңда өте қарапайым және жеңіл бірінші дәрежелі болып саналатьн жұмыска төленетін мөлшерде бекітіледі. Жоғары еңбекке төленетін еңбекақы бірінші дәрежелі еңбекке төленетін еңбекақы мөлшерімен осы қарастырып отырған желі еңбектің арақатынасының тарифтік коэффициент бірінші дәрежелі еңбекке теленетін еңбекақы мөлшеріне көбейту арқылы аныкгалады.

Тарифтік  кестеде тарифтік еңбекакы жұмыстың түріне қарап кесімді және мерзімді еңбекақы болып екіге бөлінеді.

Тарифтік  мерзімді еңбекақы мөлшері бір сағатқа белгіленеді. Кесімді еңбек бағасы белгілі тарифтік баға бойынша бір сағатқа белгіленген немесе бір сағатқа тиісті еңбекақы мөлшерін сол сағатта өндірілген өнім көлеміне, орындалған жұмыстың мөлшеріне бөлу арқылы табылады немесе бір өнімге кеткен уақытқа көбейту арқылы табылады. Уақыт мелшері мен өндірілетін өнім мөлшері, көлемі, барлық өндіріс саласында техникалық мөлшерлеу процесін жүргізу кезінде анықталады.

 

Өнім  өндіру есебі

 Өнім өндіру есебі ең алдымен орындалған жұмыстың, операцияның өндіріп шығарған өнімнің саны мен сапасына қарай кесімді еңбекақы есептеу үшін және жұмысшылар мен қызметкерлердің жекелік және топтық еңбек өнімділігіне бақылау жүргізу үшін керек. Өнім өндіру есебі негізінде тек қана кесімді еңбекақы алатын жұмысшылар мен кызметкерлерге ғана емес, сонымен қатар мерзімдік еңбекақы алатын жұмысшылар мен қызметкерлерге де сандық және сапалық көрсеткіштердің артығымен орындалуына қарай жекеленген еңбекақы төленеді.Жекеленген жұмысшылар мен қызметкерлер кесімді еңбекакысына қосымша өнім өндіру негізінде мөлшерлі тапсырманы орындағаны үшін сыйақы алады.

  Өнім өндіру есебі әрбір шаруашылық  субъектісінде жұмысшы қызметкерлердің  еңбегін ұйымдастыруға және оларға  есептелініп төленетін еңбекақы  түріне байланысты. Еңбекті жаңа  техникамен жабдықтау, механикаландырылған, автоматтандырылған, өндірістің пайда болуына себебін тигізді. Ғылыми-техникалық прогрестің дамыған жағдайында кол еңбегін пайдалануды көп қажет ететін механикаландырылмаған өндіріс автоматтандырылган кешенді салаға айналады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.1. Ең.жүйесі есебі бойынша жүргізілетін бухгалтерлік есптің негізгі коореспанденциясы

Еңбекақыдан ұсталынатын және шегерілетіи сомалар  есебі

     Осы күнгі қолданылып жүрген ережелерге сәйкес жұмысшы қызметкерлердің еңбекакысынан тек заңмен белгіленген ұсталымдарды ғана ұстап қалуға болады. Жұмысшы қызметкерлердін еңбекақысынан шаруашылық субъектісінің бухгалтериясы (есеп бөлімі) арқылы ұстауға болатын (сомаларға) ұсталымдарға мыналар жатады:

1. Жинақталатын  зейнетақы қорына аударылатын  сома (жұмысшылар мен қызметкерлердін, еңбекақысы сомасыньщ 10% мелшерінде).

2.Табыс  салығы (белгіленген заңдарға сәйкес).

3.Заң,  сот органдарының үкім қағазы  бойынша ұсталатан ұсталымдар (алимент,  айыппұл және тағы да басқалар).

4.Несиеге  сатып алған тауарлары, заттар үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің міндеттемесі бойынша белгіленген сомалар

5.Әр  түрлі жарналар (жұмысшылар мен  қызметкерлердің жазбаша өтініші  бойынша кәсіподак комитетіне, ұйымдарға,  партияларға, тағы басқаларға) төленетін  төлемдер.

6.Дербестік  сақтандыру шартына сәйкес жұмысшылар мен қызметкерлердің жазбаша өтініші бойынша жеке басын, жанұя мүшелерін, мүлік және тағы басқаларды сақтандыруға байланысты жарна аудару.

7.Жұмысшылар  мен қызметкерлердің еңбекақысы  есебінен берілген аванс пен  артық төленген телемдер сомасы.

8.Жеке  меншік үй салуына банкіден  алынатын ұзақ мерзімді несиені  өтеу үшін ұсталатын» ұсталымдар.

9.Жұмысшылар  мен қызметкерлердің жазбаша  өтініші бойынша өзі жұмыс  істейтін шаруашылық субъектісінің  қарамағындағы, яғни меншігіндегі  үйде тұрғаны үшін пәтерақы мен тұрмыстық қызмет үшін төленетін төлемдер және сол шаруашылық субъектісінің қарамағындағы мектепке дейінгі балалар мекемесіне (балабақшаға) баларының барғаны үшін төленетін төлемдер.

10. Шаруашылық  субъектісіне келтірілген зиянды  өтеу үшін ұсталынатын ұсталымдар.

Бұл айтылғандардан басқа жұмысшылар мен  қызметкерлердің енбекақыларынан  өздерінің жазбаша өтініштері бойынша  жинақ кассаларына салатын салымдары  тағы да басқалар ұсталады.

Жас сәбилі аналарға демалуы және баланы тамақтандыру үшін берілетін үзіліс уақытына төленетін еңбекақы Халық шаруашылық салаларындағы кәсіпорындарда, ұйымдарда, субъектілерде жұмыс істейтін және қызмет атқаратын жұмысшылар мен қызметкерлердің арасында бір жасқа толмаған жас сәбилі (балалы) аналарға демалуы және жас сәбиді тамақтандыруы үшін жұмыс уақытының барысында үзіліс беріледі. Бұл берілетін үзіліс уақытының ұзақтығы 30 минутган кем болмауы қажет. Жоғарыда айтылған осы үзілістердің арасы үш сағаттан сирек болмауы тиіс. Шаруашылық субъектісіңдегі жас сәбилі аналарға демалуы және жас сәбиді тамақтандыруы үшін берілетін үзіліс уақыттары жұмыс уақытының кұрамына кіреді және жұмыс істемеген, үзіліс уакыттары үшін жұмысшы қызметкерлерге орташа еқбекақысы бойынша еңбекақы есептелініп төленеді. Мемлекеттік қоғамдық міндеттер мен жұмыстарды атқарған уақытқа еңбекақы төлеу Шаруашылық субъеістісінде жұмысшылар мен қызметкерлерге жұмыс уакыты кезінде олардың атқарған немесе орындаған мемлекетгік қоғамдық жұмыстары мен тапсырмалары үшін орташа еңбекақы мөлшерінде төлем төленеді, яғни мұндай себептер мен жұмыстың болмаған уақытына еңбекақы төлеу үшін алдымен жұмысшы қызметкерлердің орташа еңбекақы мөлшері анықталады.Мемлекетгік қоғамдық жұмыстарға жұмысшылар мен қызметкерлердің атқарған немесе орындаған төмендегідей жұмыстары жатқызылады: соттың мәжілісіне куә ретінде қатысу; мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың конференцияларына, пленумдарына, съездеріне қатысу; әскери  комисариаттың  шақыруына  бару  және тағы басқалар. Түнгі уақытта істеген немесе атқарған жұмыс күніне төленетін төлем шаруашылық субъектісінде кешкі сағат 22.00-ден ертеңгі, яғни таңдгы 6.00 сағатқа дейін істеуге белгіленген жұмыс уақыты түнгі уақыттағы істелінген (атқарылған) жұмыс.