justify">     2004 жылы 12 қазанда білім және ғылым қызметкерлерінің III съезі Н. Ә. Назарбаевтың қатысуымен өтті. Онда министрлікке негізгі міндеттер қойылды.

     Мемлекет  Басшысының Қазақстан халқына 19 наурыздағы Жолдауында бала-бақшалар жүйесін қалпына  келтіру және толыққанды мектепке дейінгі  білім беруді қалыптастыру бойынша  тапсырма берілді. Жеті ай ішінде жергілікті атқарушы органдар 4,0 мың адамдық 39 бала-бақшаны қалпына келтірді. Жалпы  білім беретін мектеп базасында мектепке дейінгі мини-орталықтарды ұйымдастыру ережесін министрлік жасап шығарды. Бірқатар аймақтарда осындай орталықтар құру басталды.

     Жалпы білім беру саласында білім беру қызметінің жалпы халықты қамтуын, білім сапасын көтеру, мектептердің материалдық-техникалық базасын нығайту бойынша тыңғылықты және жүйелі жұмыс жүргізілуде.

     Білімді дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы бойынша жалпы орта білім берудің 2008 жылы 12 жылға көшуі білім берудің мазмұнын түбірлі өзгертуін қажет етеді. 12 жылдық оқытуға көшуде Ресей, Беларуссия, Украина, Өзбекстан және Прибалтика елдерінің тәжірибесі зерттелді. 12 жылдық білім берудің әлем елдерінде қолданылуы бойынша салыстырмалы сараптама жүргізілді. 2004-2005 оқу жылдарының басынан бастап, 12 жылдық білім беруге көшудің экспериментіне 104 мектеп қатыстырылуда, оның 45 ауыл мектептері.

     Тәжірибелі  жұмыс кадрларының қажеттілігі  кәсіптік мектеп бітірушілерінің қызметке орналасуынан көрнекті көрінеді. 2004 жылдың 1 қазанына дейін ағымдағы жылдың 74,6% жұмысқа орналасқан. Жалпы оқу мен жұмыспен 90,8% (өткен жылы 82%) колледждердің 78,7% (өткен жылы 68,8%) қамтылған. Колледж бітірушілерінің қызметпен қамтылуының ең жақсы көрсеткіштері Павлодар, Маңғыстау, Қарағанды және Шығыс Қазақстан (83-86%), жалпы республикалық деңгейден Ақмола, Жамбыл, Қызылорда облыстарында төмен.

     Білікті жұмысшы кадрларды дайындаудың  жоғары деңгейін қамтамасыз етудегі  басты кедергі кәсіптік мектептердің, лицейлер мен колледждер құрал-жабдықтарының моральді және физикалық тозуы болып табылады. Проблемаларды шешудің бір жолы - әлеуметтік әріптестермен  
 

     қарым-қатынасты қалыпқа келтіру және жеке сектордан қаржы тарту. Білім берудің Мемлекеттік бағдарламасы бойынша кәсіптік мектептердің (лицейлердің) материалдық-техникалық базасын жақсартуға 1 млрд. теңге қарастырылған. Білім алушылардың кәсіптік дайындығын тәуелсіз бағалауға 2005 жылы біліктілікті растау және беру жөніндегі орталық құрылады.

     Кадрлармен  қамтамасыз ету мақсатында 2003-2015 жылдарда Қазақстан дамуының индустриалды-инновациялық Стратегиясын жүзеге асыру мақсатында жоғары оқу орындарында ғылыми-техникалық және инновациялық қызмет саласында арнаулы курстар енгізу, ғылыми-инновациялық орталықтар, жаңа технопарктер мен технополистер ашу.

     Жоғары  білім беру саласында шектеулі бағыттағы  мамандықтар дайындаудан жаңа классификаторға  сәйкес бакалавр мен магистрлер дайындауға көштік. 2004-2005 оқу жылынан бастап, мемлекеттік және мемлекеттік емес жоғары оқу орындарының экономикалық мамандары кредиттік жүйеге көшті. Жоғары оқу орындарында кредиттік жүйені ұйымдастыруға көмек ретінде анықтама-ақпараттық “Қазақстанда білім берудің кредиттік жүйесі негіздері” басылымы жарық көрді.

     Жоғары  білімді мамандар дайындауға мемлекеттік  тапсырыс берудің жаңа механизмі  жасалды және енгізілді. Конкурстық негізде мемлекеттік білім беру гранты бойынша мамандарды дайындау құқына ие жоғары оқу орындары анықталды. Жоғары оқу орындарына қабылдау Ұлттық бірыңғай тестілеу сертификаттары балдары және өткен жылдардағы бітірушілердің түсу емтихандары негізінде жүргізілді. Мемлекеттік білім беру гранты мен кредитін бекітуде бір мезгілде төрт мамандық бойынша: екеуі грантқа, екеуі кредитке жүргізілді. Бұл Мемлекеттік білім беру тапсырысы бойынша анағұрлым дайындалған талапкерлерді таңдауға мүмкіндік берді. Мемлекеттік білім беру грантын тағайындау нәтижелері 71-120 балл жинаған талапкерлер арасында көбейгенін көрсетеді, 2003 жылы 57,3%, 2004 жылы 79,5% дейін.

     Президенттің  тапсырмасына сәйкес, 2005 жылдан бастап, мемлекеттік білім беру тапсырысы  бойынша мұғалімдерді даярлау 5000-ға көбейеді, бірінші кезекте қазақ тілі мен шет тілдері, бастауыш сынып мұғалімдері, мектепке дейінгі сынып бойынша мамандар даярлау. Бұл гранттар алдымен 8 педагогикалық жоғары оқу орындарына беріледі.

     Білім беруді дамыту Мемлекеттік бағдарламасында  әлем халықтарының дәстүрі мен мәдениетін құрметтейтін, кемінде үш тілді меңгерген, мәдени тұлғаларды тәрбиелеу стратегиясы айтылған. 2004-2005 оқу жылдары республика облыстарында 26 мектептерде экспериментті жұмыс бойынша үш тілде білім беру жүргізілді. Қазақ және орыс тілдерінде білім беретін мектептердің 7 сыныптарынан 770 оқушы қатысуда.

     Биылдан (2005) бастап, 3000 қазақстандық азамат жыл  сайын Ресей мен Шығыс Еуропа елдеріне білім алуға жіберілу жоспары бар. Осы мақсатта 2005 жылы республикалық бюджет жоспарынан тиісті мөлшерде қаржы бөліну көзделуде. Министрлік көрсетілген бағдарлама бойынша осы механизммен білім алуға жіберілетін жоғары оқу орындары мен мамандықтар тізбесі қалыптастырылуда, үміткерлерді жіберу мен іріктеу жұмысын жасауда. Іріктеу мектеп бітірушілер, колледждер, жоғары оқу орындары студенттері арасында өткізіледі. Осыған байланысты сапалы үміткерлерді іріктеумен қамтамасыз етіу үшін ақппараттық-түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру жүргізілуде.

     Жоғары  оқу орындарындағы жастар ісі  жөніндегі комитеттерді белсендендіру  мен координациялау мақсатында жастар ісі жөніндегі комитет басшыларының республикалық кеңесі құрылады. Жастар ісі жөніндегі департамент – мемлекеттік жастар саясатымен айналысады. Жаңа жылда Департаментке 2005-2007 жылдарға арналған жастар саясаты бағдарламасы жобасымен жұмыс жасау, “Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясаты туралы” Заңындағы нормативті-құқықтық актілері бойынша жастармен нақты тағы да басқа жұмыстар атқару көзделген.

     Ғылым саласында Министрлік ғылыммен әлеуметтік-экономикалық және индустриалды-инновациялық дамытуды қамтамасыз етудің басым бағыттарын бірінші кезекке қойып отыр.

     Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіне Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасында көрсетілген тапсырмаларды орындау мен “Білім туралы” жаңа Заңға дайындық бойынша жұмыстар атқару міндеті тұр. Белгіленген міндеттерді жүзеге асыру білім беру жүйесін одан әрі жетілдіру және дамытудың кепілі болып табылады.

       Жастардың жағдайы мен дамуының  тұрақтылығын арттырушы перспективті  бағыттар қатарына жастарды еңбекке  даярлауда жалпы білім беретін  және кәсіптік даярлықтан өткізетін оқу орындарының жұмысын жандандыру, жастардың жұмыспен қамтылуына қолдау көрсету жатады.

     Жастарды  жұмыспен қамту мынаны көздейді:

     ● жастар үшін жаңа жұмыс орындарын ашатын кәсіпорындар мен ұйымдарға қолдау көрсету (салықтық жеңілдіктер ұсыну);

     ● тұрақты жұмыс орындарын қалыптастыру;

     ● жасөспірімдер мен жастардың қайталама еңбек нарығын ұйымдастыру үшін мүмкіндіктер жасау;

     ● жастарды жұмыспен қамтуда (бірінші кезекте – жасөспірімдерді) мекемелер мен кәсіпорындар инфрақұрылымын құру. 
 

     Әлеуметтік-экономикалық жағдайдың ерекшелігін ескерсек, жасөспірімдерді жұмыспен қамтудың үш негізгі нысанын бөліп көрсетуге болады: маусымдық жұмыстар (жазғы еңбек лагерлері, отрядтар), қоғамдық жұмыстар және халыққа, кәсіпорындарға, ұйымдарға қызмет көрсету саласындағы еңбек. Сол сияқты соңғы жылдары қайта бас көтеріп, қанат жайып келе жатқан студенттердің құрылыс отрядтарының жұмысына қолдау көрсету де мәселенің оң шешілуіне игі ықпалын тигізеді. Жастар мен жасөспірімдердің жұмыспен қамтылуын шешуде жастар арналған мамандандырылған жастардың еңбек биржаларын ашудың да маңызы зор. Сол сияқты Алматы қаласында жыл сайын өтетін «Бос жұмыс орны» жәрмеңкесі де атап өтуге тұратын оңды іс.

      Сонымен, жастар еңбек нарығындағы ең әлсіз  топ. Жасөспірімдер мен жастарды жұмыспен қамтуды ұйымдастырудың болашағын белгілей отырып, мынадай жаңа формаларға қолдау көрсетуге назар аударған жөн:

      - жастар мен әйелдерді жұмыспен  қамтуға болатын шағын өндірістер құру;

      - жұмыс берушіні жұмысқа жастарды қабылдауын жүктейтін талаптары бар заң актілерін қабылдау арқылы квоталанған жұмыс орындарын құру;

      - жасөспірімдердің уақытша жұмыспен қамтылуын ұйымдастырудың тиімді және тұрақты механизмдерін ойластыру;

      - жастар саясатын мен бағдарламасын  жүзеге асыруға бөлінетін қаржыны  бір сәттік көңіл көтеру акцияларына емес, тұрақты нәтиже беретін, жастардың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ететін тиімді жобаларға бөлу.

ҚОРЫТЫНДЫ

 

     Тоталитарлық  жүйенің «қылышынан қан тамып» тұрған заманда жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізу бір ғана мақсатқа бағындырылды. Олардың патриоттық тәрбиесі, мен рухын көтеру мәселелері тек жоғарыдан ұйымдастырылғаны белгілі. Бүгінгі таңда тәуелсіздік туын желбіретіп, өзіміздің ішкі және сыртқы саясатымызды қолға ала бастаған шағымызда аталмыш мәселе бойынша да дербес саясат қалыптастыру үстіндеміз. Әрине осы жылдар аралығында тәуелсіз мемлекетіміздің негізі нығайып, әлеуметтік-экономикалық жетістіктерге қол жеткізіп әлемдік қауымдастықта берік орын алдық. Алайда, жастардың рухани дамуы, тәуелсіз демократиялық мемлекеттің патриот азаматы болып қалыптасу үшін істелген шаралар жеткіліксіз екенін мойындағанымыз дұрыс.

     Сондықтан демократиялық ашық қоғам құруға бет алған бүгінгі Қазақстан  Республикасының алдында мемлекетіміздің  болашағы жастармен әлеуметтік жұмыстар жүргізу, олардың патриоттық тәрбиесі маңызды орынға шығуы заңдылық. Әрине, патриоттық тәрбие нарықтық экономика жағдайында өте күределі мәселе болып табылады. Осы уақытқа дейінгі жастар саясатында орын алған кемшіліктер мен олқылықтар осыны айғақтаса керек.

     Өткен жылдары жиналған тәжірибе көрсеткендей, отансүйгіштік, ұлтжандылық феномені, бірінші кезекте, саяси санада қалыптасады. Сонымен бірге, патриоттық сезімнің өмірдегі әлеуметтік құбылыстар, қоғамдық қатынастар, мәдениет ерекшеліктері, тіпті, табиғи орта жағдайларында қалыптасатыны  белгілі. Ал оны сақтап, жетілдіру  қоғамдық санаға ықпал ету арқылы, яғни, саяси тәсілдер көмегімен іске асады.

     Әрине, қазіргі Қазақстан қоғамы көп  ұлтты, көп дінді, жалпылай айтқанда көп құрамды қоғам. Қазақстанда  халықтардың ұлтаралық татулығымен  бірлігін қамтамасыз ету мәселесі мемлекеттілікті  дамыту аясында ерекше маңызға ие. Мұның өзі ең алдымен, ұлтына қарамастан, республиканың барлық азаматтарының  құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуді шарттайды. Өмірдің шындығы  көрсеткендей, біздің республикамызда  қоғамдық өмірдің жаңаруы нәтижесінде  ғылыми-техникалық төңкерістің екпінді  ықпалы арқасында адамдардың сана-сезімімен  ойлау машығында жалпы Қазақстандық мақтаныш қалыптасып, кең өріс алып, өз табиғатында жаңа мазмұн мен толық  та, терең ұғым ретінде бой көрсетіп отыр. Жаңа жағдайда бел алушы осы  мақтаныш сезімі Қазақстан Республикасының  мекендеуші әр халықтың саяси сана-сезіміне терең бойлай бастады. Бұл мақтаныш сезім қайдағы бір сыртқы құбылыс  әсерінен немесе нендей бір әрекет есебінен емес, республика халқының жанқиярлық еңбегі, демократиялық қоғам құру мақсатындағы іскерлігі арқылы өріс жайған мақтаныш сезімі.

     Жастармен әлеуметтік жұмыс жүргізуде отандық  ерекшеліктерге бейімдей отырып шетелдік озық технологияларды пайдаланудың еш артықтығы жоқ екендігін жадымызда  ұстаған жөн. Жастарға арналған ақпарат орталығы, Кәмелетке толмағандарды және түрмеден босанып шыққандарды қайта әлеуметтендіру орталығы, Жасөспірімдер мен жастарға арналған консультациялық орталық және жастар ұйымдарына арналған ресурстық орталықтар секілді мекемелер қатарын көбейтіп, бюджеттен бөлінетін мақсатты қаражатты осындай нәтижелі істерге жұмсаған дұрыс.

     Алдағы  уақытта жоғары оқу орындарындағы  жастар ісі жөніндегі комитеттерді белсендендіру мен координациялау мақсатында жастар ісі жөніндегі  комитет басшыларының республикалық  кеңесі құрылады. Жастар ісі жөніндегі  департамент – мемлекеттік жастар саясатымен айналысады. 2005-2007 жылдарға арналған жастар саясаты бағдарламасы жобасымен жұмыс жасау, “Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясаты туралы” Заңындағы нормативті-құқықтық актілері бойынша жастармен нақты  тағы да басқа жұмыстар атқару аса маңызды мәселенің бірі болып отыр.

     Қазіргі таңда Қазақстан жастарының 15 проценті ғана тұрғын үймен қамтамасыз етілген. Жастардың 5 проценті ата-анасы сатып әперген үйде тұрады. "Мәселенің түйіні жастарға тұрғын үй сатып алу немесе оны салып алуға несие беру тетіктерінің қалыптаспауында жатыр",- деді А.Хаматдинова.