Кірістерді құру көздері және банктің қаржылық нәтижесіне оның әсері. Банк кірістері мен шығындарының есебі

v      басқа да шығындар. 

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

2 бөлім.  Қаржылық нәтижені анықтаудағы кірістер мен шығындар есебінің көрінісі

2.1. банктің кіріс операциясының есебі

банктің кірістер есебін жүргізу үшін IV класында мынадай шоттар ашылған:

4100 - «Ұлттық Банкте орналастырылған  депозиттер бойынша сый-ақы (мүдделік) алумен байланысты кірістер».

4200 – «Сатуға арналған  бағалы қағаздар бойынша сый-ақы  алумен байланысты кірістер».

4300 – «Басқа банктерге  ұсынылған несиелер мен аванстар бойынша сый-ақы алумен байланысты кірістер».

4400 – «клиенттерге ұсынылған несиелер бойынша сый-ақы алумен байланысты кірістер».

4500 – «Дилинг операциялары  бойынша кірістер».

4600 – «Банктің комиссиондық  кірістері».

4700 – «Банктің қайта  бағалаудан кірістері».

4800  -  «Басқа да операциялық кірістері».

4900 – «Айыптар, өсім ақылар, тұрақсыздықтар».

4999 – «салыққа дейінгі кірістер».

Банк кірісін есептегенде  оның сәйкестігі мен бақылануы қадағаланады. Қызмет көрсетілген кезде клиенттер мен енгізілген сомалар банк балансында бейнеленеді. Заңды және жеке тұлғаларға көрсетілген қызмет үшін алынған нақты ақша түріндегі комиссиондық кіріс:

Дт – 1001                  

 Кт – 4801, 4802, 4920

4801 – «жалға беру бойынша кірістер».

4802 – «Басқа да операциялық  кірістер».

4920 – «Басқа да кірістер».

Заңды тұлғаларға көрсетілген  қызмет үшін нақты ақшасыз түрдегі  комиссиондық кіріс:

Дт – 1051, 2203, 1351

Кт – 4250, 4300, 4400

Жеке тұлғаларға көрсетілген  қызмет үшін нақты ақшасыз түрдегі  алынған  комиссиондық кіріс: 

 Дт – 2215 – 2223, 2211

Кт – 4250, 4300, 4400

Келесі кезеңге төленетін  кірістердің есебі, есеп беру кезеңінің  соңында жүргізіледі:    

                                             Дт – 1740, 1860 

 Кт – 4250, 4300, 4400

Төлем мерзімі жеткен кезде  құжаттардың алдын-ала төлемі түскен кезде:                                              

  Дт – 2751                                            

    Кт –  4411, 4417

Ағымды айдағы несие  немесе депозит үшін түскен құжаттардың  сомасы:

Дт –2203, 1051, 1351

Кт – 4250, 4300, 4400

Факторинг операциясы бойынша  комиссиондық төлемдерді іздестіру  үшін клиенттің ағымды шотынан ақша қаражаттарын өшіреді:                                                      

  Дт – 2203                                              

 Кт – 4407

4407 – «факторинг бойнша  сый-ақы алумен байланысты кірістер».

Қарызды нақты ақшамен  берген кезде қарызшыдан нақты ақшаны инкоссациялағаны үшін комиссиондық төлем  іздестіріледі:                                             

  Дт – 2221                                             

  Кт – 4608 – комиссия                                             

  Кт - 1001 

Жалдық төлемді алған  кезде:                   

 Дт – 2203 – жалгердің  ағымды шоты                      

 Кт – 4801 – жалға беру  бойынша кіріс 

 

 

 

Қаржылық лизинг бойынша  сый-ақы есептегенде:                                           

  Дт – 1730, 1740                                           

  Кт – 4305, 4420

4305 – «Басқа банктерге  ұсынылған қаржылық лизингтер  бойынша сый-ақы алумен байланысты  кірістер».

4420 – «Клиенттерге қаржылық  бойынша сый-ақы алумен байланысты  кірістер».

Негізгі құралды сатудан  кіріс алғанда:             

                  Дт – 1001, 2203       

                                       Кт – 4920, 4852

4852 – «Негізгі құралдарды  сатып өткізуден түсімдер».

Бағалы қағазды немесе шетел валютасын өткізуден кіріс:                                              

  Дт – 1859                                             

  Кт – 4530

1859 – «Шетел валютасының  тенгедегі бақылау құны (ұзын валюталық позицияның)».

4530 – «Шетел валютасын  сатып алу, сатумен байланысты  кірістер».

Тауарлы материалдық артықтарды сатудан кіріс:                                             

  Дт – 1001, 2203                                               

  Кт – 4853

4853 – «Материалдарды  сатып өткізуден түскен түсімдер».

Инкассация үшін төлем:                                                       

 Дт –  2203                                                        

 Кт –   4608

4608 – «Банктің басқа  да комиссиондық кірістері».

Тексеру кезінде кассадан ақшаның артықшылығы табылса:                                                      

 Дт –  1001                                                      

 Кт –  4920

Ақша қаржыларын аудару қызметі үшін алынған комиссиондық төлем:                                              

  Дт –2203                                              

  Кт – 4601

4601 – «банк қызметінің аудару операциялары бойынша комиссиондық кірістері».

Банктің басқа да операцияларынан  болатын айыптар, өсім-ақылар, тұрақсыздықтар үшін алынған төлем:

Дт – 1001, 2203, 1051                                              

  Кт – 4900

Қарызшының несиені пайдаланғаны үшін сый-ақы қосылған, бірақ іздестірілмеген  кезде:                                               

  Дт – 1740                                               

  Кт – 4411, 4417 

 

2.2. Банктің шығын операциясының  есебі

банктің операциялық шығындары дегеніміз – есеп беру кезінде экономикалық пайданың ағымды түрдегі, активтерді қолдану түрінде немесе меншікті капиталдың азаюына әкелетін берешектің пайда болуы. Шығындар есептеу әдісі бойынша тенгеде есептелінеді, яғни ағымды айға немесе жылға тиісті бөлігі жіберіледі.

Осы шығындар есебі үшін V класта шоттар ашылған:

5020 – «Талап ету депозиті  бойынша сый-ақы төлеумен байланысты  шығындар».

5150 – «Филиалдар арасындағы  есеп айырулар бойынша сый-ақы  төлеумен байланысты шығындар».

5200 – «Клиент депозиттері  бойынша сый-ақы төлеумен байланысты  шығындар».

5300 – «Бағалы қағаздар  және кері сатып алу бойынша  сый-ақы төлеумен байланысты шығындар».

5450 – «Қамтуға ассигнования».

5500 – «Дилинг операциялары  бойынша жоғалтулар».

5600 – «Банктің комиссиондық шығындары».

5720 – «Еңбек ақы төлеу,  жол сапар және міндетті аударулар  бойынша шыындар».

5740 – «Жалпы шаруашылық  шығындар».

5780 – «Амортизациялық  аударулар».

5900 – «Айыптар, өсім-ақылар, тұрақсыздықтар».

5940 – «Күтпеген шығындар».

5999 – «Табыс салығы»

Банктің операциялық шығынының  көп бөлігін алынған депозиттермен  несиелер бойынша сый-ақылар құрайды.

Міндеттемелер бойынша  сый-ақыларды есептегенде:                                                     

 Дт –  5020, 5055                                              

  Кт – 2700, 2720

Комиссиондық шығындар төленген уақытта немесе төлеуші  келіскенде қабылданады:                                             

  Дт – 5601 - 5608                                              

  Кт – 1051, 2203

Талап ету аманаты бойынша  шотты жабы кезінде банк аманат қалдығына  сый-ақы сомасын аударады:                                              

  Дт – 5211                                              

  Кт – 2211 

 

5211 – «Талап ету аманаты  бойынша сый-ақылық шығындар».

Шұғыл аманаты бойынша  шоттардың жабылуы немесе келісім-шарттың  аяқталуы бойынша сый-ақы сомасын  аудару кезінде:

Дт – 5215, 5217, 5219                                              

  Кт – 2215 - 2223

5215 -5219 – «Қысқа, орта , ұзақ  мерзімдері бойынша сый-ақы төлеумен  байланысты шығындар».

Жай жалға берілген құралдар бойынша амортизациялық аударымдар банкпен қарастырылған нормалар бойынша есептелінеді және келесі өкізбе құрылады:                                              

  Дт – 5785                                              

  Кт – 1696

Жалдық төлемді арендодательге төлеген кезде:                                                

  Дт-5801

«Жай жалға беру бойынша шығындар»                                                 

  Кт-2203

Қаржылық лизинг бойынша  амортизация есептеген кезде:                                                

  Дт-5784                                                

  Кт-1695

Бағалы қағаздарды қайта бағалау  бойынша шығындар:                                                

  Дт-5510 , 5520                                                

  Кт-1152, 1201

Акция бланкісін алғанда және қаржы  аударғанда оларды дайындау үшін Ұлттық Банк:                                                 

  Дт-5802

« Басқада операциялық шығындар»                                                  

  Кт-36214                                                

  Кіріс-7339

Бағалы қағаз бойынша сый-ақы мен жеңілдік сомалары олар өшіргенге дейін әр бір сый-ақы төлеуде белгіленеді. Қосылған пайыздар сомасы ай сайын банктік шығындарына жіберілгенде, келесі шоттар бойынша 5250, 5301, 5303 (айналымға шығарылған бағалы қағаз бойынша сый-ақы төлеумен байланысты шығындар):                                                

  Дт-5250, 5301,5303                                                

  Дт-2803 - сый-ақы                                                

  Кт-1803 - жеңілдік

Негізгі құралдар бойынша есептелген тозу құны:                                               

  Дт-5781-5787                                                 

  Кт -1692 – 1697

5781 – «Ғимараттар мен үйлер бойынша амортизациялық аударымдар».

5782 – «Компьютерлік техникалар  бойынша аударулар».

5783 – «Басқа да негізгі құралдар  бойынша амортизациялық аударымдар».

5784 – «Қаржылық лизинг бойынша  қабылданған негізгі құралдар  бойынша амортизациялық аударулар».

5785 – «Жалға беруге негізделген  негізгі құралдар бойынша амортизациялық  аударулар».

5786 – «Жалға алынған үйлер  және күрделі шығындар бойынша  амортизациялық аударулар».

Клиенттердің операциялары бойынша  пошталық және телеграфтық шығындар:                                                  

  Дт – 5920                                                 

  Кт – 2203, 1051 

Жұмсалған материалдардың құны:                                                   

  Дт – 5748, 5744                                                    

  Кт – 1602

Қамтамасыз етуді резервтеу  бойынша шығындар:                                                 

  Дт – 5452, 5455, 5456                                                 

  Кт – 1439, 1465, 1469 

Төленген айып және өсім-ақылар:                                                

  Дт – 5900                                                  

 Кт – 2203, 1051 

 Несие алынған кезден  төлену мерзімі соңына дейін  ай сайын сый-ақы есептелінеді:                                                  

  Дт – 5054, 5215                                                 

 Кт – 2705, 2720  

 

Банк шығынының көп  бөлігі басқару аппаратын ұстау шығындары құрайды.

5721 – «Басқарма әкімшілік шығындары».

5722 – «Қызметкерлердің  еңбек ақысын төлеу шығындары».

5723 – «Жұмысшылардың  еңбек ақысын төлеу шығындары».

Ұлттық Банк осы шоттар бойынша және екінші деңгейлі бас банктер шығындар мөлшерін әрбір филиалға бекітеді. Жалақы айына бір енмесе екі рет беріледі. Айдың алғашқы жартысында жлақы төлегенде:                                                 

                                                   

  Дт – 5721-5723