Кірістерді құру көздері және банктің қаржылық нәтижесіне оның әсері. Банк кірістері мен шығындарының есебі

 Кт – 2857-20000   теңге сомасына

Егер қызмет қорытындысы  бойынша банктен табыс салығының  сомасы айырма сомасынан төмен болса, онда айырма сомасы  1857 – «мерзімінен бұрын табыс салы» деген шотында көрсетіледі. Мысалы, тоқсан бойынша 100000 теңге аударылған, ал жалпы 85000 теңге аудару керек:                                                           

 Дт – 5999-85000 теңге сомасына                                                            

 Дт – 1857-15000 теңге сомасына                                                            

 Кт – 1851-100000 теңге сомасына

Жыл аяғында соңғы қорытындыдан кейін 3599 шоттан кіріс пен шығын  бойынша салық салынбаған соманы табамыз, яғни таратылмаған пайданы  анықтаймыз.

Алынған таза кіріс сомасына:                                                            

 Дт – 4999                                                           

 Кт 3299

Ал зиян сомасына:                                                            

 Дт – 3599                                                           

 Кт – 4999

3599- шоттан тарату бюджетке төлемді қоспағанда акционерлер жиналысымен бекітілген пайызға сәйкес жүргізіледі. Алынған кірістен  бірінші кезекте бюджетке табыс салығы бойынша қаржы аударылады. Ал қалған сомасынан белгіленген пайыз бойынша дивидент төлеуге жіберіледі:                                                           

 Дт – 3599                                                           

 Кт – 2853

Егер банк қаржылық қызмет қорытындысында таза кіріс алмаса, онда дивидент төлеу, резерв капиталынан  жүргізіледі.                                                           

 Дт – 3510                                                           

 Кт – 2853

Акционерлерге дивидент төлеген  кезде 2853 шот жабылады:                                                           

 Дт – 2853                                                           

 Кт – 1001,2211,2203  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

 

Ал енді таза кірісті анықтауда ҚР-ғы ең ірі 9 банктің қаржылық нәтижесіне көңіл  аударыңыздар 

 

2 кесте                         

 

	Активтер,млрд.тг	Активтің өсуі		Қаржы нәтижесі,млн.тг
		млрд.тг	% б/ша
Казкоммерцбанк	704,06	269,8	62,1	8689,3
Тұран Алем банк	618,30	245,7	65,7	7303,0
Халық банк	393,25	143,7	57,6	8088,1
АТФ банк	174,30	78,9	82,6	2957,4
Альянс банк	119,86	69,6	138,3	860,6
Нұр банк	89,39	27,6	44,6	1903,4
Каспий банк	79,76	25,0	45,7	1177,7
Евразиялық банк	78,02	27,6	54,7	1563,9
Валют-Транзит	50,04	18,5	58,6	1100,7
Барлығы	2307,0	878,8		33644,1
Банк жүйесі	2689,9	1012,0	60,3	31700,0
Бұл кесте сенімділік емес, активтердің  көлемі бойынша орналасқан.

 

              *«Деловая неделя» 8 наурыз, 2005ж  

 

 

 

Кестеде көріп отырғандай еліміздегі ең ірі банктердің қаржылық нәтижесі берілген.  Егер де бұл көрсеткіштерді өткен жылғы мәліметтермен салыстырсақ, барлық банктердің таза кірісінің көлемі жоғарылап отырғанын көреміз. Себебі жылдан жылға біздің банктердің кірістілігі жоғарылауда. Көріп отырғандай бұл банктер активтерінің жоғарғысынан төменгісіне дейін орналасқан. Активтерінің ең жоғарғысы Казкоммерцбанк, Тұран Алем банкі және Халық банкі болып отыр. Сонымен қатар банктердің активтерінің өсуі де көрсетілген. Ал қаржылық нәтижесіне назар аударсақ, өсу ретімен орналаспаған. Таза кірісінің ең жоғарғы көлемі сол бұрынғы үш ірі банкінде, бірақ Халық банкі екінші орында. Ал таза кірістің активке қатынасы жағынан басқа банктерге қарағанда ең жоғарғы көрсеткіштер Валют-Транзит банкі, Нұрбанкі, Халық банкі және де Евразиялық банкінде болып отыр. Кестеге назар аударсақ Альянс банкінің қаржылық нәтижесі басқа банктерге қарағанда ең төменгі нәтиже. Бұл банк активтерінің өсімі жағынан алдыңғы қатарда болғанымен, таза кірісі бойынша соңғы қатарда болып отыр. Ал жалпы банктердің таза кірісі айтарлықтай артқан. Бірақ банктердің бұрынғыдай таза кірісіне әсер етіп келе жатқан несиелік зияндарды жабуға құрылған резервтер. Активтердің өсіміне қарай отырып, банктердің белгілі бір тәуекелге барып, таза кіріс алып отырғанын көріп отырмыз. 

 

 

  

 

 

        

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

 

  

 

3 Бөлім.  Қаржылық нәтижеге әсер ететін факторлар

Банк өз қызметінің нәтижесінде  таза кіріс немесе зиян шегеді. Қызметінің жақсы жүруі таза кіріс әкеледі. Таза кіріс көлемі – салыққа дейінгі  пайыздық,  пайызсыз кіріс пен пайыздық , пайызсыз шығынға тең.

Бағалы қағаз бойынша  операциялар таза кіріске әсер етеді. Бағалы қағаз бойынша кіріс немесе шығынға ұшырауы мүмкін. Егер де бағалы қағаз мемлекеттік болса, онда оның өтімділігі де, кірістілігі  де жоғары болады. бұл бағалы қағаздан түскен кірісті банк жалпы пайыздық кіріс құрамына қосады. Ал несиеге  келсек, бұл банктің ең көп кіріс  табу көзі болып табылады. Бірақ  тәуекелділігі де жоғары болып саналады. Банктер бұл операция түрінен  кіріс табады, егер де ол операция қайтымды болса. Қазіргі таңда банктердің таза кірісіне осы проблемалық несиелер кері әсер етеді. Себебі, несиелік зияндарды жабуға құрылған резервтер банктің таза кірісін төмендетеді. Егер несие тәуекелділігі жоғары болса, онда банк бағалы қағаз бойынша кірістерді көздейді.

Қаржылық нәтижеге тағы бір әсер етуші фактор активтердің  орналасуы. Сондықтан активтерді дұрыс  орналастыра білу қажет.

Актив – акцияның қозғалмайтын мүлкі.  Ол ө құзырындағы қозғалмайтын мүлікті сатып капиталын көбейе алады. Бұл ағымды кіріске әсер етеді. Таза кіріс екіге жіктеледі: акционерлерге және бөлінбеген таза кіріске – банк ресурсының базасын көбейтеді.

Дегенмен, қазіргі таңда  Қазақстан банктерінің қызметі  соңғы жылдары жоғарылап келе жатыр. Бұл банктердің кірістілігі жоғары екендігін статистикалық мәліметтерден көріп, байқаға болады. бұқаралық ақпараттардан банктердің жоғарғы нәтижеге жетіп кірістілігін ұлғайтқанын көруге болады. соның ішінен мына мәліметтерді, яғни Қазақстан банк секторының кірістілігін ұсынамын.  

 

3-кесте

Банк секторының кірістілігі, млрд тг	01.11.03	01.11.04	өзгеріс, %-пен
Сый-ақы алуға байланысты  кірістер	110,7	170,1	53,7
Сый-ақы төлемін жасауға байланысты шығындар	48,1	73,4	52,6
Сый-ақы алуға байланысты таза кіріс	62,6	96,7	54,5
Сый-ақы алуға байланысты емес кірістер	66,1	82,5	24,6
Сый-ақы төлемін жасауға байланысы  жоқ шығындар	103,2	137,5	33,2
Сый-ақы алумен байланысы жоқ таза кіріс	-37,1	-55,0	48,6
Көзделмеген баптар	2,5	1,0	-60,0
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кіріс	28,0	42,7	52,5
Табыс салығын төлеуге байланысты шығындар	2,6	5,1	96,2
Табыс салығы төлеггеннен кейінгі	25,4	37,6	48,0

 

    * «Қаржы хабаршысы» №12 / 2004

Кірістілік 2004 жылғы 1 қарашада  екінші деңгейдегі банктер 37,6 млрд. теңге мөлшерінде (2003 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша – 25,4 млрд. теңге ) жиынтық таза кіріс алды. Кірістердің жиынтық  мөлшері 253,9 млрд.теңге болды (2003 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша – 180,1 млрд. теңге), шығындар – 216,3 млрд. теңге (2003 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша – 154,7 млрд. теғге ) болды.

Мынаны атап өткен жөн 2004 жылғы 1 қарашадағы жағдай бойынша  банктер өткен жылдың осыған ұқсас  кезеңімен салыстырғанда 48,0 пайызға  артық таза кіріс алды.

Пайыздық кірістер құрылымында  клиенттерге берілген несиелер бойынша (84,5 пайызға немесе 143,7 млрд. теңге) сый-ақының төленуіне байланысты кірістер біршама  көп орын алады, ал пайыздық шығындар құрылымында – клиенттердің талаптары  бойынша (66,6 пайызға немесе 48,9 млрд. теңге) төленген сый-ақыларға байланысты шығындар орын алады.

Дилингтік операциялар  бойынша таза кіріс 8,6 млрд. теңге  болды (01.11.03 ж жағдай бойынша – 7,9 млрд. теңге).

Табыс салығы төленгенге дейінгі  таза кірістің жиынтық активтерге (ROA) қатынасы 1,79 пайыз (01.11.03 ж. жағдай бойынша  – 1,77 пайыз) болса, табыс салығы төленгенге дейінгі таза кірістің меншікті капиталына (RОА) қатынасы 13,36 пайыз болды (01.11.03 ж. жағдай бойынша – 12,71 пайыз).

4-Кесте

Банк секторының кірістілігін сипаттайтын  жиынтық көрсеткіштер	01.11.03	01.11.04
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кірістің жиынтық активтерге қатынасы (ROA)	1,77	1,79
Табыс салығы төленгенге дейінгі таза кірістің меншікті капиталына қатынасы (ROЕ)	12,71	13,36
Сый-ақы алуға байланысты кірістердің жиынтық активтерге қатынасы	6,99	7,13
Сый-ақы алуға байланысты кірістердің  жиынтық несие портфелінің несиелеріне  қатынасы	9,51	8,93
Дилингтік операциялар бойынша таза кірістің табыс салығы төленгенге дейінгі  таза кіріске қатынасы	28,21	20,14
Сый-ақы төлеуге байланысты шығындардың  жиынтық міндеттемелерге қатынасы	3,41	3,44
Жиынтық активтерге резерв жасауға шығындардың  қатынасы	2,16	2,02

* «қаржы хабаршысы», №12/2004