Негізгі құралдар

• есепті кезең соңында                                                                

    6280 «Негізгі емес іс - әрекеттен түскен  табыс» дебеті

               2410 «Жиынтық табыс» шот кредиті                            196 000 теңге. 

ІІ. Қаржыландыру мен ағымдағы жалға беру есебі

    2.1  Қаржыландырумен  ағымдағы жалдың  түсінігі және  түрлері 

    Үй, ғимарат, машина, жабдық және транспорт  құралдары түріндегі дүниенің меншікті иесі болып табылатын субъект  жүргізуші оны жалға бере алады.

    Жалдау - жалға берушінің дүниені жалға алушыға уақытша пайдалану үшін ақы төлеп тұруға беру. Жал түрін мәміле мәні анықтайды. Жалға беру негізінде талданатын мүлікті пайдалану кұқығына байланысты тәуекел мен сыйақы қаншалықты дәрежеде жалға алушы немесе жалға берушіге көтетіні негізінде белгіленеді. Жал пайдалану құқығына байланысты тәуекел мен сыйақы едәуір дәрежеде жалға алушыға берілсе және төмендегі шарттардың тым болмағанда бірі орындалса, қаржыландырылған деп саналады:

    • жал мерзімі жалданатын мүлікті пайдалы қолдану мерзімінің кемінде 80%-ін құраса, егер ол тек активтің қызмет ету мерзімінің 20% шегінде басталмаса. Егер жал шарты осы кезең өткен соң жасалса, мұндай жалдау ағымдағы деп жіктеледі;

    • ең аз шамадағы жал төлемінің дисконтталған  құны жалға берілген дүние мүліктің өткізу бағасының 90%-інен кем болса;

    • жалдау мерзімі соңында активтің қалдық құны жал шарты жасалған сәттегі өткізу бағасының 20%-нен аспаса;

    • жалға  алынатын  активтерге  меншіктілік  құқығы  ауысқанда  жалға  алушы жалдау мерзімі басында белгіленген кесімді бага бойынша сатып алу құқығына ие болады.

    Осы шарттарға сәйкес келмейтін жалдаудың  қай-қайсысы да ағымдағы жал болып  табылады. Негізгі құралдарды ағымдағы жалға алу мерзімі біткен соң  объектіні жалға берушіге міндетті түрде қайтаруды көздейді. Ағымдағы жалға алуда активті меншіктілікке байланысты тәуекел мең сыйақылар жалға берушіде қалады.

    Жалға алушы болып табылатын шаруашылық жүргізші субъект ағымдағы жалға алынған құралдарды «Жалға алынған негізгі құралдар» баланстан тыс шотта ескереді. Шығандарды мойындау әрбір есепті кезеңде жүйелі негізде жасалады. Жалға берушімен есеп айырысу 3370 «Басқа да кредиторлық берешек» шотында көрсетіледі.

    Қаржылық  жалға тапсырылатын дүние-мүлік құны бухгалтерлік есепте жалға салынған таза күрделі қаржыға тең дебиторлық берешек ретінде көрсетіледі. Ең аз шамада түсіп жатқан жал төлемдерін жалға беруші жалға берілген актив құнының кайтарымы мен кіріс алу ретінде қарастырады. Қаржылаландыратын жалға дүние-мүлік беруден түсетін табысты тану жүйелі негізде жасалады. Қаржыландыратъш жал кезінде жалға беруші жалға тапсырылатын объектілер кұнын баланс есебінен шытарады және жал процентінің бөлігінде көрсетеді.

    Жалға алушының бухгалтерлік балансында (қаржыландыратын  жал) жалға алынған луние-мүлік  актив ретінде, ал ед аз шамада төленуге тиісті жал төлемдері - жал басындағы екі бағаның: өткізу бағасы немесе егер ең аз гаамадағы жал төлемінің дисконтталған құны өткізу бағасынан төмен болса, төмен бағасы бойьшша міндеттеме ретінде ескеріледі. Жалға алынған активтерге тозуды есептеуді жалға алушы жасайды. Амортизация бойынша шығындар мен сыйақы төлеу жалдың барлық мерзімі бойы әрбір кезеңде танылады.

    М БӨЛІМ. Қаржылық есеп

    -180000

    -3000

    -450

    Ағымдағы жал.

    Жалға берушіде:

    а) негізгі құрал объектілерінің құнын жалға беруде: 2412-2421 «Жалға берілген негізгі құралдар» шот дебеті

    2421-2510 «Меншікті кұралдар» шот кредиті;

    ә) есепті кезең (ай) үшін жалға төленетін  ақы есептелді 1260 «Жалдау бойынша қысқа мерзімдегі дебиторлық берешек» шот дебеті;

    б) Жалға төленетін ақы бойьшша ҚҚС сомасына: 1260 «Жалдау бойынша қысқа мерзімдегі дебиторлық берешек» шоты дебеті

    3130 «Қосылған құн салығы» шот дебеті;

    в) ағымдағы жалға берілген негізгі  құралдар бойынша амортизация есептелді: 7450 «Операциялық жалдау бойынша шығындар» шот дебеті

    2421-2428 «Негізгі құралдардың тозуы» шот кредиті;                                

     -1200

    г) есепті кезең (ай) ішінде түскен жалға төленетін ақы:

    1040 «Ағымдық шоттағы ақша», 1010 «Кассадағы теңгемен ақша қаражаты» шоттар дебеті

    2810 «Корпарациялық табыс салығы» шот кредиті;                                                                   

    - 3450

    ғ) есепті кезең соңында:

    •    кіріс жиынтық табысты арттыру  үшін есептен шығарылады

    6160 «Қаржыландырудан түсетін басқа да кірістер» негізгі емес іс-әрекеттен түскен кірістер шот кредиті

    5520 «Жиынтық табыс (залал)»; (3000-3 ай) шот кредиті                          

    - 9000

    • шығыстар жиынтық табысты азайту үшін есептен шығарылады: 5520 «Жиынтық табыс (залал)» шот дебеті

    7470 «Басқа да шығыстар» негізгі емес іс-әрекет шығындары (1200x3 ай) шот кредиті   - 3600 е) жал мерзімі біткен соң негізгі құралдар жалға берушіге қайтарылады: 2410-2510 «Меншікті негізгі құралдар» шот дебеті

    2410-2521 «Жалға берілген негізгі құралдар» шот кредиті                      

     - 180 000

    Жалға алушыда:

    а) ағымдағы жалға түскен негізгі құралдардың құнына: «Жалға алынған негізгі құралдар» шот дебеті

    ә) есепті кезең (ай) үшін амортизация  бөлігінде жалға төленетін ақы  есептелді

    7440 «Резервтік құру және үмітсіз талаптарды есептен шығару» шот дебеті, 7110 «Өнімдерді сату және қызметте көрсету бойынша шығыстар»

    3440 «Өзге қысқы мерзімді бағалау міндеттемелері» шот кредиті;                                                                   

    - 1200

    б) жол проценті бөлігінде жалға төленетін ақы есептелді: 7310 «Сыйақы бойынша шығындар» шот дебеті

    4160 «Төленентін сыйақы» шот кредиті;                                                   

    - 1800

    в) жалға төленетін ақы (ғимараттан басқасы) ҚҚС сомасына: 1420 «Өтелетін қосымша құн салығы» шот дебеті

    3370 «Ұзақ мерзімді кредиторлық берешектің ағымдағы бөлігі» шот кредиті;                                                                 - 450

    г) ҚҚС есебіне жатқызу:

    3130 «Қосылған құн салығы» шот дебеті

    1420 «Өтелетін қосымша құн салығы» шот кредиті;                                      

    - 450

    ғ) жалға берушіге есепті кезең (ай) үшін жалға төленентін ақы аударылды: 4160 «Төлеулерге арналған ұзақ мерзімді сыйақылар», 4170 «Өзге ұзақ мерзімді кредиторлық берешек» кредиторлық берешек

    1040 «Ағымдағы банктік шоттардағы теңгемен ақша қаражаты», 1010 «Кассадағы теңгемен ақша қаражаты» шот кредиті;                                                                                         

    - 3450

    д)   жыл соңында ағымдағы жал шығындары  жиынтық табысты азайту үшін есеп шығарылады:

    5510 «Жиынтық табыс (залал)» шот дебеті

7320 «Өтелетін шығындар»; (1800 х 3 ай) шот кредиті                              

    - 1140

    е) жал мерзімі біткен соң жалға  берушіге негізгі құрал объектілерін қайтару:

      «Жалға алынған негізгі құралдар»  шот кредиті                                    

    - 180000

    Қаржыландырылатын жал. Жалға берушіде:

    бұрын пайдалануда болған негізгі құралдарды жалға бергенде

    а) берілген объектілердің баланыстық кұны есептен шығарылады:

    7410 (805) «Негізгі құралдардың істен шығуы бойьшша шығындар» шот дебеті

    2412-2416 «Негізгі құралдар» шот кредиті; ә) бұрын есептелген тозу сомасы есептен шығарылады: 2421-2428 «Негізгі құралдардың тозуы» шот дебеті

    2412-2416 «Негізгі құралдар» шот кредиті;

    б) берілген негізгі құрал объектілерінің келісілген (келісім-шарттық) құнына: 2940 «Өзге де ұзақ мерзімді активтер» шот дебеті

    6210 «Активтердің шығуынан түскен кірістер» шот кредиті;

    в) есептелген жал төлемінің проценті сомасына: 1270 «Алуға қысқа мерзімді сыйақылар» шот дебеті

    3520 «Алдағы кезеңдердің кірстері» шот кредиті;

    г) жалға төленетін ақы ҚҚС сомасына: 2940 «Өзге ұзақ мерзімді активтер » шот дебеті

    3130 «Қосылған құн салығы» шот кредиті;

    г) есепті кезең басталғанда жал проценті есепті кезең кірісі деп танылады: 3520 «Алдағы кезеңдердің кірістері» шот дебеті

    6110 «Сыйақылар бойынша кірістер» шот кредиті;

    д) жалға алушыдан түскен жал төлемі:

    1040 «Ағымдық шоттағы ақша», 1010 «Кассадағы қолма-қол ұлттық валюта» шот дебеті 2940 «Өзге ұзақ мерзімді активтер», 2150 «Қызметкерлердің ұзақ мерзімді дебиторлық берешегі» шот кредиті;

    е) есепті кезең соңында:

    •  жиынтық табысты азайту үшін шығындар есептен шығарылады 5510 «Жиынтық табыс (залал)» шот дебеті

    7410 «Активтердің шығуынан болған шығыстар» шот кредиті

    •    жиынтық табысты ұлғайту үшін кірістер есептен шығарылады:

    6210  «Активтердің шығуынан түскен кірістер»,   6120   «Девидендтер бойынша кірістер» шот дебеті

    5510 «Жиынтық табыс (залал)» шот кредиті.

    Жалға алушыда:

    а) жалға алынған негізгі құралдардың келісілген (келісімшарттық) құнына: 2412-2417 «Ұзақ мерзімді жалға алынған негізгі құралдар» шот дебеті

    4150  «Жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек » шот кредиті;

    ә) жалға алынған негізгі залал объектілері бойынша амортизацияны есептелді:

    7210  «Әкімшілік шығыстар» шот дебеті,  7110   «Өнімдерді сату және қызметтер көрсету бойынша шығыстар» шот дебеті

    2421-2428 «Ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдардың тозуы» шот кредиті;

    б) жал проценті бөлігінде жалға төленентін ақы есептелді: 7310 «Сыйақы түріндегі шығындар» шот дебеті

    4160 «Төлеулерге арналған ұзақ мерзімді сыйақылар» шот кредиті;

    в) жалға төленентін ақы (жал міндеттемелері + жал проценті)-16% ҚҚС шот дебеті: 1420 «Өтелетін қосымша құн салығы» шот дебеті

    4150 «Жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек» шот кредиті;

    г) жалға берешекті өтеу үшін жал  төлемі аударылады:

    4150 дебет, «Жалдау бойынша ұзақ мерзімді берешек», 4160 «Төлеулерге арналған ұзақ мерзімді  сыйақылар»

    II БӨЛІМ. Қаржылық есеп

    1040 «Ағымдық шоттағы ақша»; 1010 «Кассадағы теңгемен ақша қаражаты» шот кредиті;