Автор работы: Пользователь скрыл имя, 25 Марта 2012 в 17:08, курсовая работа
Кез – келген ґндіріс ґз ќызметіне ќўрал – жабдыќтарын тартса єана жїреді, ал ол еѕбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алынєан, жартылай фабрикаттар) жјне еѕбек ќўралдары (машина, станок) болып бґлінеді. Бўл арада еѕбек ќўралдарыныѕ ќўрамы сыртќы белгісімен емес,олардыѕ ґндіріс процесінде атќаратын роліне ќарап аныќталады. Мысалы, заводтта дайындалєан бу ќазаны сол зауыт їшін дайын ґнім болып саналады. Ал оны орнату їшін сатып алынєан субъект їшін осы ќазан еѕбек ќўралы болып табылады.
Кіріспе
Негізгі бґлім
1.1 Негізгі ќўралдар, оларды жіктеу жјне баєалау.
1.2 Келіп тїскен ќўралдардыѕ есебін жјне оныѕ аналитикалыќ есебін ўйымдастыру.
1.3 Негізгі ќўралдардыѕ кейбір жекелеген тїрлерін есептеудіѕ ерекшеліктері.
1.4 Негізгі ќўралдардыѕ тозуын жјне амортизациясын есептеу
1.5 Негізгі ќўралдарды есептеп шыєару
Ќорытынды
Пайдаланєан јдебиеттер
« Объектініѕ ќысќаша жеке сипаттамасы » бґлімінде негізгі объектініѕ тек негізгі сапалыќ жјне сандыќ кґрсеткіштері, сондай – аќ объектініѕ техникалыќ ќўжаттамасында бар мјліметтерді ќайталамай, осы объект їшін неєўрлым маѕызды екі – їш сапалыќ кґрсеткіштерімен шектеліп, оєан ќатысты ќосымша ќўрылыстар, бейімдегіш жјне тиесілі заттар жазылады. Негізгі ќўралдардыѕ топтама есебі жайында ќысќаша жеке сипаттаманы јр объектіге жеке бермей – аќ, мїліктік карточкада есептелген объектілерініѕ тобына тўтастай береді.
Егерде объектініѕ сандыќ та жјне сапалыќ та кґрсеткіштері айтарлыќтай ґзгерсе, онда оларєа жаѕа карточка ашылуы мїмкін, ал ескі мїліктік карточка аныќтама ќўжаты ретінде саќталады.
Бухгалтерияда толтырылєан Мїліктік карточкалардыѕ негізінде негізгі ќўралдардыѕ есебі бойынша жасалатын мїліктік карточкасын Тізімдемеге тіркейді, ол ( тізімдеме ) негізгі ќўралдардыѕ жіктемесі бойынша бір данадан жасалады.
Тіркеу кезінде карточкаларды нґмірлейді, содан кейіннегшізгі ќўралдарды жіктік топтары бойынша саќтайды, ал бўл топтар ішінде – ќолдану орындарымен материалдыќ жауапты адамдар жјне негізгі ќўралдар тїрлері бойынша
кґрсетіледі. Карточка јдетте мынадай бґлімдерден тўрады: « Ќолданыстаєы негізгі ќўралда », сондай – аќ « Аєымдаєы айда кеіп тїскені », « Аєымдаєы айда шыєып кеткені », « Ішкі орын ауыстырєандаєы », « Жґндеудегі », « Ќордаєы », « Тоќтап тўрєаны ( консервациядаєы ) », « Жалєа алынєан негізгі ќўралдар », «Архив».
Субъектініѕ материалдыќ жауапты адамын бекітілген негізгі ќўралдардыѕ барлыєы бґлімдер ( цехтар ) бойынша негізгі ќўралдардыѕ мїліктік тізімдемелеріне енгізіледі. Тізімдер материалдыќ жауапты адамдарда саќталады жјне жедел маќсаттар їшін ќолданылады. Негізгі ќўралдардыѕ ќўны туралы тізімдердегі жјне мїліктік карточкалардаєы мјліметтер сјйкес келуі керек. Пайдалану роны бойынша негізгі ќўралдардыѕ есебі мїліктік карточкалардыѕ бухгалтериядан жазылып алынєан екінші данасы бойынша жїргізіледі. Бухгалтерияныѕ карточкаларындаєы мјліметтер негізгі ќўралдар ќолданылатын жердегі мјліметтермен бірдей болулары керек.
Јлібекова Б.А, Тасмаєанбетов Т.А, Омарова А.Ш « ќаржы есебі » Алматы 1998
1.3. Негізгі ќўралдардыѕ кейбір жекелеген тїрлерін есептеудіѕ
Жерді тўраќты пайдалану ќўќыєы мен жерді меншік ќўќыєы ретінде есепке алу. Ќазаќстан Республикасыныѕ «Жер туралы » заѕына сјйкес жер териториялыќ кеѕістік болып саналады, оныѕ шегінде ЌР сусуверенитеті, табиєи ресурстары, жалпыєа бірдей ґндіріс процесі жјне териториялыќ негізіндегі кез – келген еѕбек процесі белгіленген . жер ґндіріс прцесі ретінде еѕбек процесініѕ жјне экономиканыѕ бірќатар саласыныѕ, атап айтќанда, ауыл жјне орман шаруашылыєыныѕ ќажетті материалдыќ алєы шарттары ьболып табылады.
ЌР Конститутциясына сјйкес жер жјне оныѕ ќойнауындаєы ќазба байлыќтар, ґсімдік жјне жануарлар јлемі, басќа да табиєи ресурстар мемлекеттік меншікке жатады. Сондай – аќ, бекітілген заѕдар негізінде, шарттар мен шектеулерге байланысты жер жеке меншікке берілуі мїмкін.
ЌР жердіѕ мемлекеттікте, жеке меншік те тїрлері бірдей ќорєалып жјне .танылады. Кез – келген меншік иесі заѕєа ќайшы келмейтін кез – келген мјмілені жасауына болады.
Мемлекет меншігінде жерден оныѕ учаскелерін:
- сатуєа немесе жеке меншікке тегін пайдалануына;
- тўраќты немесе уаќытша пайдалануына;
- заѕ актілерінде ќаралєан шарттары бойынша жерге деген ќўќын сатуєа болады.
Жерді пайдалану ќўќы – мемлекет меншігінде тўрєан жер учаскелерін тўлєалар ўзаќ немесе белгілі бір мерзімге, немесе тегін пайдалануєа ќўќыєы бар. Жерді пайдалану ќўќыєы: мемлекеттік органдарыныѕ актісініѕ, азаматтыќ ќўќыќтыќ мјміленіѕ жјне басќа да заѕмен ќарастырылєан кезінде пайда болады.
Жерді ќысќа мерзімді пайдалану їшін 5 жылєа дейін, ал ўзаќ мерзімді пайдалану їшін 5 жылдан 49 жылєа дейін алады. Жерді ќысќа мерзімге пайдалану їшін, оныѕ пайдалану маќсаты кґрсетіледі.
Жерді басќа да ќўралдармен салыстырєанда айырмашылыєы шаруашылыќ айналыстаєы жердіѕ тўтыну ќўны ўтымды пайдаланєан кезде тез азайып ќана ќоймай, сонымен ќатар жаќсара тїседі. Осыєан байланысты жер амортизацияланбайтын болып саналады.
Жерді пайдаланушылар мемлекетке жер їшін тґлем тґлейді. Жеке меншікке немесе жалєа берілетін жерлердіѕ тґлем мґлшерлемесі ЌР їкіметініѕ 2001 жыл 16 маусымдаєы № 210 – 10 заѕымен бекітілген.
Јрбір кјсіпорын жердіѕ оперативтік жјне бухгалтерліу есебін жїргізеді.
Јрбір жер тґлемі бойынша негізгі ќўралдарды есептеудіѕ мїліктіккарточкалары ашылып, жердіѕ аналитикалыќ есебі жїргізіледі.
Меншік ќўќы мен жерді пайдалану ќўќы ЌР Азаматтыќ кодексімен жјне басќа да ЌР заѕ актілерінде ќаралєан тјртіпте ќорєалады.
Меншік иесі немесе жерді пайдаланушылардыѕ шеккен зияндары толыќ кґлемінде ґтіледі де, егер де:
- меншік ќўќыєынан немесе жерді пайдаланушылардан мемлекеттіѕ ќажеттілігі їшін ќайтарылып алынса;
- меншік ќўќыєына немесе жерді пайдаланушыларєа жерді пайдаланудыѕ айрыќша тјртібі белгіленуіне байланысты шектеулер енгізілсе;
- меншік ќўќыєы мен пайдалану ќўќыєы бўзылса;
- объекті салу жјне пайдалану нјтижесінде жердіѕ сапасы тґмендесе, нјтижесінде жер ќўнарлыєы мен суару жаєдайы нашарласа;
- тґтенше жаєдай кезінде жерді ќайтарып алса.
Меншік иелерініѕ жјне жерді пайдаланушылардыѕ шеккен зияны, соєан зиян келтірілгендердіѕ есебін ґтеледі.
Уаќытша јкелінген жјне јкетілетін негізгі ќўралдардыѕ есебі. Ќолданыстаєы заѕєа сјйкес шетелдік инвесторлар, басќа да заѕды тўлєалар ґндіріс процесініѕ белгілі бір уаќыт мерзімінде пайдалану їшін ЌР территориясына ґндіріс ќўрал – жабдыќтарын мен басќа да негізгі ќўралдарын уаќытша јкелуге ќўќылы. Бўл негізгі ќўралдар ґзгертілмеген кїйінде ґз иесіне ќайтарылады, тек
табиєи тозуынан басќасы. Республикаєа јкелінбейтін негізгі ќўралдардыѕ категорияларын ЌР Министрлер кабинеті аныќтайды. Негізгі ќўралдарды јкелуге кедендік органдар рўќсат береді. Јкелу мерзімі јкелу маќсатымен белгіленеді жјне ол јдеттегідей екі жылдан аспауы тиіс.
Негізгі ќўралдардыѕ Республикаєа јкелінетін мїліктері толыќтай немесе ішінара кеден салыєынан босатылуы мїмкін.
Осыєан сјйкес ЌР субъектісі кедендік территория шегінен тысќары шетелдерде ґндірістік ќызметті жїзеге асыру їшін негізгі ќорларын алып кетуіне ќўќылы.
Јкелінген жјне јкелінетін негізгі ќўралдардыѕ есебі келесі: ( 2412-2415) «Уаќытша јкелінетін негізгі ќўралдар» ќосалќы шоттарында босатылуы мїмкін.
Уаќытша јкелінген негізгі ќўралдарды есепке алєанда 2412-3, 2413-3, 2414-3, шоттары дебеттеліп 4240 шоты кредиттеледі.
Уаќытша јкелінген негізгі ќўралдарды пайдалану процесінде олар бойынша белгіленген тјртіп бойынша олардыѕ амортизациясы есептеледі. Бўл жаєдайда 2930,7110,7210,8045 шоттары дебеттеледі де, соєан сјйкес 13-ші «Негізгі ќўралдардыѕ тозуы » бґлімшесініѕ шоты, 3-ші «Уаќытша јкелінетін негізгі ќўралдардыѕ тозу » ќосалќы шоты кредиттеледі.
Уаќытша јкелінген негізгі ќўралдар ќайтарылєан кезде мынадай шоттар корреспонденциясы жасалынады:
- уаќытша јкелінген негізгі ќўралдардыѕ бастапќы ќўнына : 687т – ші « Басќа да кредиторлыќ берешек жјне есептеулер» шоты дебеттеліп, 12-ші « Негізгі ќўралдар» шоттарыныѕ ( 2412\3-2415-\3 )бґлімше шоттары кредиттеледі;
- есептелінген тозу сомасына :13-ші « Негізгі ќўралдардыѕ тозуы» бґлімше дебеттеліп, 12-ші « Негізгі ќўралдар» бґлімшесі кредиттеледі.
Негізгі ќўралдардыѕ јкетілуі 12- ші « Негізгі ќўралдар» ( 2412\4-2415\4 шоттары) бґлімшесініѕ дебетінде жјне тап осы бґлімшесініѕ ( 2412-2415 шоттары), 1-ші « Меншік негізгі ќўралдар » ќосалќы шотыныѕ кредитінде кґрсетіледі. Уаќытша јкетілген негізгі ќўралдар осыєан керісінше жазбалар арќылы кґрсетіледі.
1.4. Негізгі ќўралдардыѕ тозуын жјне амортизациясын есептеу.
Негізгі ќўрал ґндіріс процесіне ќатысуымен, жылдар мерзімініѕ јсерімен, табиєат кїшініѕ јсер етуімен пайдалану процесінде біртіндеп тозады. Тозудыѕ екі тїрі болады: табиєи жјне сапалыќ ( моралдыќ ) ( заманталабына сай келмеуі ).
Негізгі ќорлардыѕ табиєи тозуы олардыѕ ґндіріс процесіне ќатысу нјтижесінен жјне негізгі ќўралдардыѕ пайдалануєа тікелей ќатыспай – аќ, тїрлі сыртќы факторлардыѕ јсерінен: ылєалдан, атмосфералыќ ќўбылыстар нјтижесінен, металдардыѕ тот басуынан, ескіруінен пайда болады.
Негізгі ќўралдардыѕ сапалыќ ( моралдыќ ) тозуы техникалыќ процеске, ґндіріс јдістерін жетілдіруге жјне жаѕартуєа байланысты болып келеді. Техника мен техналогияны жетілдіру жўмыс істеп тўрєан негізгі ќўралдардыѕ ўќсас ґнімдерініѕ арзандауына ыќпал етеді. Осыєан орай, пайдаланылудаєы негізгі ќўралдарґздерініѕ ќўныныѕ бґлігін жоєалтып, ќўнсызданєандай болады. Машиналардыѕ, жабдыќтардыѕ, їйлер мен єимараттардыѕ барынша жаѕа , неєўрлым жетілдірілген жјне їнемді тїрлерін, малдардыѕ жаѕа немесе жаќсартылєан ґнімді тўќымдарын, кґп жылдыќ ґсімдіктердіѕ тїрлері мен сорттарын ґндіріске енгізуге байланысты пайдаланып жїрген негізгі ќўралдарды бўдан јрі ќолдану экономикалыќ жаєынан тиімсіз болып ќалады.
Негізгі ќўралдардыѕ сапалыќ тозуын мынадай факторлар арќылы аныќтайды: ґндірісте немесе жабдыќтарды жаѕартудаєы жаѕалыќтар; технологиялыќ процесті жетілдіру – жаѕа технология ќолданєан кезде пайдаланудаєы машиналар мен жабдыќтар жарамайды; шыєарылатын ґнімніѕ номенклатурасын ґзгерткенде жјне жаѕартќанда, жўмысшы кїшініѕ еѕбекке ќамтылуындаєы, жўмысшылар біліктілігіндегі, ґндірісті орналастыру географиясындаєы ґзгерістер ґндірістік жјне пайдаланылатын машиналар мен жабдыќтар саныныѕ азайтылуын талап етуі мїмкін; ґндірістіѕ ґѕдеуші салаларындаєы ґнімніѕ жекелегекн тїрлерін шыаруєа ќажетті шикі зат ќўрамындаєы ґзгерістер ґнеркјсіптіѕ ґндіретін саларында ґндіріс кґлемініѕ ќысќаруына јкеп соќтыруы мїмкін.
« Ўзаќ мерзімге жалєа алынєан негізгі ќўралдардыѕ тозуы » деген аралыќ шотыныѕ дебеті бойынша жјне 13- ші бґлімшеніѕ 1-ші аралыќ шотыныѕ кредиті бойынша кґрсетіледі.
Негізіг ќўралдардыѕ амортизациясын есептеудіѕ јртїрлі јдістері бар. Шаруашылыќ жїргізуші субъектініѕ бухгалтерлік есеп стандартына сјйкес дербес тўрєыда, ґздерініѕ есеп саясатында амортизацияны есптеудіѕ тјсілі бойынша жасалынады, олкар:
- ќўнын бірќалыпты ( тїзу сызыќты ) жолмен есептен шыєару;
- ќўнын орындалєан жўмыстыѕ кґлеміне пропорционалды ( немесе парапар ) етіп есептен шыєару ( ґндірістік јдіс);
- жеделдетіп есептеншыєару;
- ќалдыєын азайту жолымен есептен шыєару;
- ќўнын сандардыѕ жиынтыєы бойынша ( кумулятивтік јдіс) есептен шыєару.
Негізгі ќўралдардыѕ тїрлері бойынша амортизацияны есептеудіѕ јрќилы јдістері пайдаланады. Бўл кезде негізгі ќўралдардыѕ бір тїрі бойынша бір єана тјсіл пайдаланылады.
Таѕдап алынєан амортизацияны есептеу јдісі субъектініѕ есептік саясатымен аныќталуы тиіс жјне жјне ол бір есептік жылдан екінші бір есептік жылєа ґтуі мїмкін. Егер де амортизацияны есептеу јдісі ґзгермейтн болса, онда оныѕ себебін ашу керек.
Ал бюджеттік мекемелер бойынша тозудыѕ есептеу јдісі ќўќыєы ґкілетті органдардыѕеншісінде болады.
Негізгі ќўралдардыѕ ќўны бойынша амортизацияны бірќалыпты ( тїзу сызыќты ) есептеу јдісі, яєни объектініѕ ќўны, оныѕ ќызмет ету мерзімі ішінде ґндіріс шыєындарына біркелкі норма бойыншы жатќызылады. Бўл јдіс негізгі ќўќралдардыѕ тозуына, оныѕ ќызмет ету мерзімініѕ ўзаќтыєына байланысты болып келеді.