Еңбек өнімділігі және оларды өлшеу әдістері

      Еңбекақының мерзімдік нысаны жұмыс істеушілердің  біліктілігін көтеру және еңбек тәртібін нығайтуды ынталандырады..

      Еңбек мерзімдік ақы төлеу нысанын  қолдану жағдайы:

-  егерде жұмысшы машиналар немесе агрикаттардың өнімділігін арттыру есебінен өнім шығаруды молайтуға ықпалын тигізе алмаса;

-  егер де қажетті келісімді бағалауды белгілеу үшін өндірімнің  сандық көрсеткіштерінің жоқ болуы;

-    ақы төлеудің мөлшері дұрыс қолданған жағдайда.

      Еңбекке мерзімдік ақы төлеу нысанын  қолдану шарттар;

-  учаскілерде жұмыс орындарында жұмыстың бас көрсеткіші болып табылатын өімнің және жұмыстың жоғары сапалылығын қамтамасыз ету;

-  жабдықтарға қызмет көрсетудегі орындалған жұмыстар, сол сияқты конвейерлік желістегі реттелмеген ырғақтар;

-  жұмыстарда көп қажет ететін шығындарды есептеу және еңбекті мөлшерлеу, экономикалық мақсатқа сәйкес,сол сияқты қызметкердің еңбегі толық мөлшерлеуге келмейді;

-      жұмыстарда нысандық мөлшерлеудің болуы және олардың нәтижелердің ескеру,алайда бұл жұмыстардың өндірілімінің орындалуы негізгі көрсеткішке жатпайды.

      Жалақының кесімді нысаны қызметтің көлемдік ,сандық көрсеткіштерін жақсартуды ынталандырады.Ол өндіріс учаскілерінде қол еңбегінің немесе машиналы-қол еңбегінің басымдылығы жағдайында қолданылады; дәл осы жағдайда өндірілген өнімнің көлемін және оның сапасын арттыру және еңбек мөлшерін белгілеудің негізділігін ескеру қажет. 

                      Сурет 2.5.3. Еңбекақының пішіндері 

      ҚОРЫТЫНДЫ

      Қандай  да болмасын кәсіпорындарда өнім шығарудың  артуы, соның есебінен олардың экономикасының дамуы еңбекақының дұрыс жолға  қойылуына тікелей байланысты.

      Жалақының нысаны мен жүйесі жалақының шамасы, еңбектің саны мен сапасы арасындағы байланысты белгілейді және өз еңбегінің  қорытындысына байланысты жалақының  белгілі тәртібін есептейді.кәсіпорындарда жұмыс істейтін жұмысшылардың еңбек өнімділігінің өсуі- ол еңбекақыны ұлғайтуға мүмкіндік береді.Алайда кейбір кәсіпорындарда еңбекақының өсуі еңбек өнімділігінің  өсуіне қарағанда әлдеқайда шапшаң.Бұл дұрыс емес.Еңбек өнімділігі әр уақытта одан жоғары болуы тиіс.кәсіпорындарда еңбекақыны есептегенде мыналар еске алынуы керек; әділдік принципі, яғни тең еңбекке тең ақы; атқарылатын жұмыстың күрделілігі және еңбек біліктілігі; зиянды жұмыс жағдайы және аур қол еңбегі; еңбектің сапалылығын ынталандыру және еңбекке адалдқпен қару; ақаулыққа жол берген және өз міндетіне жауапсыздықпен қарайтындарға  материалдық жаза; инфляция деңгейіне сәйкес жалақыны индекстеу; кәсіпорынның қажеттілігін қанағаттандыратын еңбекақының үдемелі нысаны мен жүйесін колдану, т.б.

       ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 

1.  Қ.Ж.  Оразалин ″Кәсіпорын экономикасы″ Алматы 2010ж.

2. А.Қ. Мейірбеков,Қ.Ә. Әлімбетов ″Кәсіпорын экономикасы″ Оқу құралы. Алматы«ЭКОНОМИКА» 2003ж

3. Сейітжан Сатыбалдыұлы  ″Маркетинг-нарықтану″. Алматы ″Білім″ 2002ж

4.  Интернет.

5.  Мамыров Н.К. «Халықаралық экономикалық қатынастар»

6.  «Экономикалық саясат», Экономика –Алматы, 2002 ж

7.  Сахариев С.С «Әлем экономикасы», Алматы – 2003 ж.

8. Бердалиев К.Б.«Қазақстан экономикасын басқару негіздері»Алматы 2001ж.

9.   Ермаков В.А. «Қазақстан қазіргі  дүние әлемінде» Алматы 2002 ж.

10. Мейірбеков  А.Қ. «Кәсіпорын экономикасы»  Алматы 2003 ж.

11. Набиев Е.Н. «Халықаралық экономика қатынастары» Алматы 2001ж.

12. Сәбден  О, Тоқсанова А. «Шағын кәсіпкерлікті  басқару» Алматы 2002ж

13. Ахметов  К.Ғ. «Менеджмент негіздері» Алматы  2005ж

14. Шеденов  Ө.Қ. «Жалпы экономикалық теория».