Экономикалық цикл

     Қаржылық  қызметтің нәтижесі көрсеткіші кәсіпорынның қаржылық саясатын көрсетеді, яғни тартылған қаражаттар болсада қаржылық қызмет нәтижесі оң мәнде болау мүмкін, ал тартылған қаражаттар болмаса – теріс. 
Басқаша айтқанда, қаржылық қызмет нәтижесін жоғарлату үшін тартылған қаражаттар көлемін көбейту керек.  Ал тартылған қаражаттар азайған соң қаржылық қызмет нәтижесіде салықтар мен пайыздық төлемдер бойынша шығындарың әсерінен қайта төмендейді. Қаржылық қызметтің нәтижесінің теріс мәні тек қаржылық қызмет нәтижесінің шартты оң нәтижесі арқылы жабыла алады.

3. Кәсіпорнның қаржылық – шарушылық қызмет нәтижесі (ҚШҚН) - шаруашылық және қаржылық қызметінің сомасы.  
   Кәсіпорынның шаруашылық қызмет нәтижесін, қаржылық қызмет нәтижесін және қаржылық-шаруашылық қызметтің қосарланған соммасының нәтижесін талдау кәсіпорынның қаржылық және шаруашылық-инвестициялық  қызметінің нәтижесінде ақша қаражаттарының көлемі мен динамикасын анқтау үшін қажет.  Бұл кәсіпорынның өз міндеттемелерін өтей алатынын, дивиденттерін төлеу, негізгі құралдарға инвстиция салу, ағымдағы қаржылық тұтынушылық қажеттіліктерін жабу, яғни болашаққа жеткілікті ақша ағымының болуы (табыстардың шығындардан жоғары болуы).

     Сонымен, шаруашылық қызмет нәтижесінің мәні мен қаржылық қызмет нәтижесінің  мәнін біріктіріп кез келген кәсіпорынның қаржылық стратегия матрицасында орналасуын анықтауға болады:

• тұрақтылық зонасында – 1 «Жанұяның отағасы», 2 Тұрақты теңгерілім», 3 «Тұрақсыз теңгерілім»;
• табыс зонасында – 4 «Рантье»,  5 «Шабуыл»,  6 «Аналық қоғам»;
• немесе тапшылық зонасында – 7 «Эпизодтық дефицит», 8 «Дилемма», 9 «Тапшылық».

     Кәсіпорынның  қаржылық саясаты мен жалпы қаржылық стратегиясын қалыптастыру үшін З.А. Круш пен Л.В. Лущиков (46, 263,264)  қаржылық стратегия матрицасын қолданудың келесідей кезектілігі мен негізгі кезеңдерін көрсетеді:

     1 кәсіпорынның нақты қаржылық  стратегия матрицасындағы орналасқан орнын (зонасы, квадрат) және  соңғы үш жылдағы қозғалысын анықтау;

     2  орналасқан квадраттың  «критически жолын» талдау. Сонымен қатар ескеретін жағдай, кәсіпорын квадраттардан секіруі мүмкін емес.  
Мысалы 9 «Дағдарыс»  квадратынан тек қана 7 «Эпизодикалық тапшылық» немесе 8 «Дилемма» квадраттарына ауысуы мүмкін, ары қарай осы квадраттардан  тұрақтылық және  табыс зонасына ауысуға болады;

     3 кәсіпорынмен  бір ғана стратегиялық  жол таңдалынады (жалпы стратегия,  яғни жақсы зонаға ауысу стратегиясы);

     4 кәсіпорынның табысқа қатысты  нақты стратегиялық қаржылық  мақсаттар, айналым қаражаттары   мен инвестицияны қалыптастыруды  анықтау.

     5 таңдалған нақты стратегияны  жүзеге асырудың нәтижесінің  ықтималдығын  есептеу.

     Сонымен кәсіпорынның қаржылық стратегия матрицасындағы нақты орны мен оның үш жылдағы жылжуын анықтағаннан соң  шаруашылық субъектісінің «критически жолын»  анықтауға болады (аралық  квадраттардан «секирмей» орналасу). Мысалы, 9 «Дағдарыс»  квадратынан   7 «Эпизодикалық тапшылық» немесе 8 «Дилемма» квадраттарынан өтпей табыс зонасына ауысуы мүмкін емес. Немесе  6 «Аналық қоғам» квадратынан 4 «Рантье» немесе 5 «Шабуыл» квадраттарынан өтпей тұрақтылық зонасына ауысу мүмкін емес. Осыған орай, егер  тартылған қаражаттардың меншікті қаражаттарға қатынасы жоғарлайтын болса онда 4 «Рантье» квадратына жылжу тенденциясы байқалады, ал егер «аналық қоғамды» өткізу нарығы «ескірсе», онда 5 «Шабуыл»  квадратына жылжу тенденциясы байқалады.  
Сонымен қатар, 6 «Аналық қоғам» квадратының ерекшелігі  ол кейбір кәсіпорындар бұл квадратқа кездейсоқ түседі. Оның басты себебі тартылған несиеледің көп болуы.

     Қазіргі таңда белгілі кәсіпорынның қаржылық стратегиядағы орны мен перспективада  мүмкін болатын «критически жолын» біле отырып менеджерлер өз стратегияларын таңдай алады. Мысалы, 9 «Дағдарыс» квадратынан  8 «Дилемма», квадратын, содан 2 «Тұрақты теңгеріміне» квадратына немесе 6 «Аналық қоғам» квадратынан 4 «Рантье», содан 2 «Тұрақтылық теңгерімін» квадратына жылжуға болады.

     Стратегиялық  дамудың таңдаған жолының мақсатқа жетуді тек нақтыланған қаржылық саясат, адекватты қаржылық мүмкіндіктері мен матрицадағы қаржылық жағдаймен, критически жолын қамтамасыз етеді.

     Ағымдағы  қызметін және қаржылық стратегия матрициясының  жылжуы, сонымен қатар қаржылық стратегияны қалыптастыруда ұзақ мерзімді сипаттағы болашаққа дамуын жоспарлаудың нұсқаларын талдау негізінде қаржылық саясаттың бірініші бөлігі  З.А. Круш пен Л.В. Лущиковпен ұсынылған 2 кестеде көрсетілген. Сонымен қатар, қаржылық саясатты  бұл кәсіпорынның таңдаған стратегиялық және тактикалық мақсаттары мен мәселелерінің, сонымен қатара әдістер мен тәсілдердің өз ара баланысты жиынтығы деп анықтайды, ал В.А. Слепов пен Е.И. Горомова, И.А. Бланк стратегия мен тактиканы қаржылық саясаттың бөлігі деп қарастырамайды. 

     Кесте 2

     Қызметті  реформалауды жүзеге асырған коммерциялық ұйымдардың  қаржылық стратегиясының мүмкін нұсқалары

Вывод 

      2 «Восток молоко» корпорациясының қаржылық жағдайын талдау 

     2.1 «Восток Молоко» корпорациясының  баланс құрамы мен құрылымын  талдау 

     Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі  даму стратегиясына дейін және одан кейін қабылданған бәсекелестікке қабілетті тауар шығарып, қызмет көрсетуге бағытталған теориялық алғышарттарды экономикалық нақты көрсеткіштерге ұластыру қажет және ол бүгінгі күннің көкейтесті талаптарының бірі. Ол үшін, экономистердің пайымдауынша, әр ел әлемдік шаруашылықта өз тауарымен және қызметімен өз орнын табуы тиіс.  
Десе де, белгілі бір ел ішкі азық-түлік және киім-кешек сұранысын мейлінше өзі қамтамассыз еткен жағдайда ғана ұлттық экономика бәсекелестікке қабілетті болмақ және ол тұрақты эономикалық даму кепілі.

       Үш түрлі ғана сүт өнімдерін шығаратын кішігірім Васильевский сүт зауытының негізінде құрылған «Восток молоко» корпорациясы 1999 жылдың 23 қыркүйегінен қызмет атқарып келеді. Өндіріс көлемінің ұлғаюына және шығарылатын өнімнің түрлерінің көбеюіне байланысты балқытылған ірімшік шығаратын Украинский цехы қайта жабдықтаудан өтті. Атқарылған шаралар негізінде қазіргі заманға сай, күрделі технологиялық құрал-жабдықтармен жарақтандырылған ірі өндіріс кәсіпорны ашылды.

     Бүгінде корпорация 7 ауданның 8 өңдеу зауытын: Васильевск май-ірімшік зауыты, Украинский сүт комбинаты, Зырян қалалық сүт зауыты, Өскемендегі балмұздақ зауыты, Большенарым, Самар, Уржар май-ірімшік зауыттары, Уварово ауылындағы «Восход-Молоко» ЖШС және «Иртыш» ЖШС мен Украинка шаруа қожалығын біріктірген ірі қайта өңдеу кәсіпорнына айналды. Донское, Украинка, Бобровка ауылдарында сүт және ет өндіретін мал шаруашылық кешені бар. Шаруашылықты мал азығымен қамтамасыз ету үшін егістік жерлері бар.

     Шемонаиха ауданы Рулиха ауылында сүтті алғашқы  өңдеуден өткізетін сүт блогы  іске қосылды, «Красная Шемонаиха» шаруа қожалығында сүт блогы қайта жаңғыртудан өтті. 2005 жылы Азово, Бетқұдық, Украинка ауылдарында тұрғындардан сүт қабылдайтын сүт қабылдау бөлімшелері ашылды.  
Завидное және Таврия ауылдарында салқындатқыш ыдыстарды орнату жұмыстары аяқталуға жақын. Қабылдау пункттері сүт сақтайтын және салқындататын қазіргі заманғы ыдыстармен жабдықталған.  
Қазіргі уақытта корпорация кәсіпорындары 100-120 тонна сүтті өңдейді.  
Шикізатпен қамтамасыз етін облыстың таңдаулы шаруашылықтары:

• «Камышинское» ШҚ
• Антроповтың ШҚ
• «Уваровское» ШҚ
• «Восход» ШҚ
• «Соловьевский» ӨК
• «Средигорненский»ӨК
• «Сағыр» ШҚ.

     Корпорация  кәсіпорындарында сүт өнімдерінің 40 түрі жасалып шығарылады:

     - пастерленген сүт;

     - иод қосылған сүт;

     - иод қосылған айран;

     - ашытылған сүт өнімдерінің көптеген түрлері;

     - қаймақ;

     - ірімшік және ірімшіктен жасалған тағамдар;

     - сары май;

     - шоколодты май;

     - «Сулугуни» ірімшігі, балқытылған ірімшік, қатты ірімшік;

     - балмұздақтың 10 түрі.

     Өндіріске жаңадан енгізілген өнім түрлері:

     - ірімшіктің жұмсақ түрлері;

     - «Гауда» ірімшігі.

     Өнім  облыстың барлық аймақтарына, республиканың  Астана және Алматы тәрізді ірі қалаларына, сонымен қатар Ресей Федерациясына  жөнелтіледі. «Восток молоко» корпорациясы өз өнімдерін көптеген көрмелерде, жәрмеңкелерде, соның ішінде халықаралық жәрмеңкелерде назарға қояды, конкурстар жұмысына белсенді ат салысады.

     Ассортиментті кеңейту және сүт өнімдерінің  сапасын жақсарту үшін ұдайы құрал-жабдықтарды  техникалық жаңарту жүргізіліп отырылады.  
2005 жылдың қыркүйегі және 2006 жылдың шілде аралығында корпорация кәсіпорындарында іске қосылды:

• термоәдіспен полимерлік пленкада қайнатылған балмұздақты орайтын автомат;
• түрлі майлылықтағы және жоғары сапалы сары май шығаратын қазіргі заманғы жаңғыртылған желі;
• кілегей және ашытылған сүт өнімдерін салатын салу «АЛУР –1500» автоматы;
• ішуге арналған сүт және ашытылған сүт өнімдерін құятын 3 автомат;
• PVRE-PAK пакетіне сүт және ашытылған сүт өнімдерін құятын құю автоматы және жартылай автомат;
• 2 сепаратор – кілегей айырғыш;
• пайдалануға ыстайтын қамера және балқытылған ірімшікті сақтайтын және орайтын камералар берілді;
• Украинский сүт комбинатында әкімшілік-тұрмыстық корпустың құрылысы бітті;