Экономикалық цикл

 
     

1. Капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті.

 

                                   К⁰_А = D^N /А_к             (19) 

мұндағы, D^N – өнімді сату мен көрсетілген қызметтен түскен түсім

         А_к – авансталған капитал

     К⁰_{А 2008} = 2022902/1252846 = 1,61

     К⁰_{А 2009} =1095416/1223388 = 0,89

     К⁰_{А 2010} =896568/1242836 = 0,72

     Капиталдың  жалпы айнылымы 2008 жылы 1,61, ал 2010 жылы 0,72 азайған.  Көрсеткіш соңғы жылдары  кәсіпорынның жалпы капиталын (барлық ресурс-тарды) пайдалану тиімділігінің  төмендегенін көрсетеді. Егер  2008 жылда  кәсіпорында активтердің әрбір ақша бірлігі 1 теңге 61 тиын, ал 2010 жылы  72  тиын келтірді. 

     

2. Негізгі құралдардың айналымдылығы

 

                                   К⁰_С= D^N/ Н_к           (20) 

     К⁰_{С 2008}=2022902/433029 = 4,67

     К⁰_{С 2009}=1095416/449456 = 2,44

     К⁰_{С 2010}=896568/378701 = 2,37 

     Көрсеткіш соңғы жылдары кәсіпорынның негізгі  құралдардың пайдалану тиімділігінің  төмендегенін көрсетеді. Егер 2008 жылы кәсіпорында негізгі құралдардың әрбір бірлігі 4 теңге 67 тиын келтірсе, 2010 жылы 2 теңге 37 тиын келтірді. 

     

3. Меншікті  капиталдың айналымдылық коэффициенті.

                                   К⁰_С = D^N/ С_к          (21) 

мұндағы, С_к  - баланс бойынша меншікті капиталдың кезеңдегі шамасы.

     К⁰_{С 2008}=2022902/888354 = 2,28

     К⁰_{С 2009}=1095416/727455 = 1,51

     К⁰_{С 2010}=896568/425164 = 2,11

     Көрсеткіш соңғы жылдары кәсіпорынның меншікті капиталдың пайдалану тиімділігінің  артқанын көрсетеді. Егер 2008 жылы кәсіпорында  меншікті капиталдың әрбір ақша бірлігі 2 теңге 28 тиын, ал 2009 жылы 1 теңге 51 тиын, 2010 жылы 2 теңге 11 тиын келтірді. 

     

4.  Ағымдағы активтер немесе айналым капиталының айналымдылық коэффициенті.

 

                                   К⁰_та =  D^N / Т^А_С            (22)

мұндағы,  Т^А_С - ағымдағы активтер.

     К⁰_{та 2008}=2022902/1252846 = 1,61

     К⁰_та2009=1095416/1223388 = 0,89

     К⁰_та2010=896568/ 714766 = 1,25

     Көрсеткіш соңғы жылдары кәсіпорынның ағымдағы активтердің пайдалану тиімділігінің  артқанын көрсетеді. Егер 2008жылы кәсіпорында  активтердің әрбір ақша бірлігі 1 теңге 61 тиын, ал 2009 жылы 89 тиын, 2010 жылы 1 теңге 25 тиын келтірді. 

     

5. Материалдық айналым қаражатының айналымдылық коэффициенті

 

                             К_З^О = S^N/ З_С                 (23) 

мұндағы,   S^N - сатылған өнімнің толық өзіндік құны;

З_С - өндірістік материалдық қорлар.

     К_З^О₂₀₀₈=1588283/513184 = 3,09

     К_З^О₂₀₀₉=792285/431462 = 1,84

     К_З^О₂₀₁₀=640690/278320 = 2,3 

     Біздің  кәсіпорынымызда сатылған өнімнің  өндірістік өзіндік құны негізінде  есептелген материалдық айналым  құралдарының айналымдылық коэффициенті 2008 жылы  – 3,09 рет; 2009 жылы- 1,84 рет, 2010 жылы – 2,3 рет болды. 

     

6. Дебиторлық  борыштың айналымдылық коэффициенті.

 

                                   К^О_Д/З = D^N / D^З                  (24)

мұндағы, D^З - дебиторлық борыш.

     К^О_{Д/З 2008=}  2022902/140007 = 14,45

     К^О_{Д/З 2009}=1095416/199832 = 5,48

     К^О_{Д/З 2010}=896568/141069 = 6,36

     Біздің  кәсіпорынымызда дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті 2008 жылы – 14,45 рет; 2009 жылы – 5,48 рет, 2010 жылы – 6,36 рет болды.  Дебиторлық борштың  айналымдылық коэффициенті корпорацияның  дебиторлық борышының төмен бөлуын көрсетеді. 

 

Cурет 12. «Восток Молоко» корпарациясының 2008-2009 ж.ж дебиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті 

     

7. Кредиторлық борыштың айналымдылық коэффициенті.

 

                                   К^О_К/З = D^N /К^З                                           (25)

мұндағы   К^З - кредиторлық борыштың кезеңдегі орташа шамасы.

     К^О_{К/З 2008} =2022902/503964 = 4,01

     К^О_{К/З 2009} =1095416/397670 = 2,75

     К^О_{К/З 2010} =896568/198568 = 4,52

     Біздің  кәсіпорынымызда кредиторлық борыштың айналымдылық коэф-фициенті 2008 жылы – 4,01 рет; 2009 жылы – 2,75, 2010 жылы – 4,52 рет болды. 
 
 
 

          
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

     

3. «Восток молоко»  корпорациясының қаржылық стратегиясын жетілдіру жобасы
1. Кәсіпорынның стратегиялық мақсаттарын таңдау үшін қаржылық стратегия матрицасын қолдану

     Қаржылық  стратегияның келешектегі мақсатн анқтау үшін «Восток молоко» корпорациясының даму динамикасы мен Ж. Фрашон мен И. Романеның қаржылық стратегия матрицасындағы орнын қарастырайық (5 кесте). 

     Кесте 7

     «Восток молоко» корпорациясы бойынша шаруашылық қызмет нәтижесі, қаржылық қызмет нәтижесін, қаржылық шаруашылық қызмет нәтижесін есептеу

 

     7-ші кестенің жалғасы

 

     Жоғарыда  көретілген кестеден «Восток молоко»  корпорациясның 2008-2010 ж.ж. қаржылық стратегия  матрицасыдағы орнын анықтай  аламыз. 

     Кесте 8

     «Восток молоко» корпорациясының 2008-2010 ж.ж. қаржылық стратегия матрицасыдағы қозғалысы.

 

     2010 жылы «Восток молоко» корпорациясының  қаржылық стратегия матрицасында 6 «Аналық қоғам» квадратында орналасқан. Бұндай кәсіпорындар табыс зонасында орналасқан. Өзінің қарыздарын белгілі бір деңгейде ұстайды және өз мүмкіндіктерімен салыстырғанда айналымның өсу темпінің жеткілікті мөлшерін қолданады.  Біздің кәсіпорын үшін айналымының өсу темпі 2009 жылы 124,25%, ал 2010 жылы 129,93% құрайды, тартылған қаражаттың меншікті қаражаттарға қатынасы 2009 жылы  0,16, 2010 жылы 0,19 құрайды. Айналымдылықтың темпін жоғарлату арқылы тұрақты теңгерілім жағдайына жету үшін кең таралған әдістерідің бірі – қарапайым сәйкестендіру әдісін (кезекті интгерация) қолдануға болады. Бұл әдіс шаруашылық қызметтің нәтижесін жан-жақты комбинирлеу мен қаржылық қызметінің нәтижесінің сомасын нольге дейін жақындату мақсатын көздейді. Негізінде теңдік жағдайы шаруашылық қызмет пен қаржылық қызмет нәтижесі 0% немесе ±10 % қосылған құн бойынша аралығындағы интервалда орналасса жүзеге асады. Бірақ «сәйкестендіруді» экономикалық мақсатқа байланысты жүзеге асыру қажет,  яғни нақты кәсіпорынның қаржылық талдау нәтижесі есебін ескеру қажет.

     2010 жылы «Восток молоко» корпорациясының шаруашылық қызмет нәтижесі (ШҚН) = Брутто – инвестицияны қолдану нәтижесі (БИҚН) – Қаржылық тұтынуды қолдану өзгерісі (ҚТҚ) -  Өндірістік инвестициялар + Қарапайым мүлікті сату = 335025 - (-12803) = 322222 мың. тг.

     Қаржылық тұтынуды қолдану (ҚТҚ ж.с.) = Қорлар + Дебиторлық берешек – Кредиторлық берешек = 278320  41069 - (105571+92997) = 220821 мың. тг.

     Қаржылық  тұтынуды қолдану (ҚТҚ ж.б.) = Қорлар + Дебиторлық берешек – Кредиторлық  берешек =431462+199832-(348752+48918) = 233624 мың. тг.

     Кәсіпорынның  шаруашылық қызметінің нәтижесі (ШҚН) қосылған құннан = Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің нәтижесі (ШҚН)/ Қосылған құн * 100 % = 322222/360151,9  * 100 %  = 89,47%

     Шаруашылық  қызмет нәтижесінің оң мәні корпорацияның  келесі жылға жаңа өндірістік инвестицияларды жасауға мүмкіндігі бар, ол негізгі құралдарды сатып алуға мүмкіндік береді, себебі (жаңарту коэффициенті 0,196, ал тозу коэфициенті – 0,455 құрайды).  Осы іс-шаралардың нәтижесінде қосымша есептеулер мен формулаға сәйкес шаруашылық қызмет нәтижесі 0% немесе  
±10% қосылған құн бойынша аралығындағы интервалда орналасады немесе 0 % төмен.

     Басқа көрсеткіште – қаржылық қызмет нәтижесі – ол кәсіпорынның қаржылық саясатын сыртқы ортаға қатынасы бойынша көрсетеді, яғни тартылған қаражаттар есебінен қаржылық қызмет нәтижесі оң мәнге, ал тартылған қаржаттар болмаса – теріс мәнге ие болады.