Арнайы пәндер бойынша сабақтан тыс курстар мен факультативті сабақтарды ұйымдастыру жолдары

15 

6-кесте

Электр  қүралдарын қүру сабақтарына арналған тәжірибелік бөлмелерді жабдықтау

«Ауылшаруашылың машиналары» пәнінен сабаң өткізу кезінде оңытушы төжірибелік зерттеу сабаңтары-ның бағдарламасын жөне таңырыптық жоспарын негізге ала отырып сабақ жоспарын жасайды, онда бөліктер бо-йынша тапсырма мазмүны, оңытылатын машиналар, оқу құрал-жабдыңтар тізімі көрсетіледі. Тапсырма мазмүнын оқытушы оңу орнында және сол маңдағы ауылшаруашы-лық жүмыстарына қолданылатын машина маркасына сай қүрастырады. Оңу тобы үшін адамдар он бөлімшеге бөлінеді, соның ішінде сегіз бөлімше төжірибе зерттеу сабағының тапсырмаларын орындайды, сондықтан 

оңытушыға барлың он бөлімшенің жүмыс орындарының ауысу кестесін қүрастыруы керек.

Кестеде машина-трактор агрегаттарында жүмыс жа-сайтын екі бөлімшенің жүмыс жоспарын да және басқа бөлімшелер орындайтын барлық тапсырмалар да қамты-луы керек.

Оқу орнында  біркелкі жасалған бөлімшелердің ауысу  кестесі болуы керек. Оны оңу  бөлімі сабақ кестесімен бірге жасайды. Оңытушы бөлімшелердің ауысу кестесін оқу бөлімінің ауысу кестесімен келісіп жасауы керек.

Төжірибе зерттеу сабағын жоғары дәрежеде өткізу үшін оқытушы сабақ жоспарын ңүрастырады. Онда са-бақтың мақсатын, сабаңтың ңысқаша мазмүнын және оңушылардың өзіндік жүмыстарын, сонымен бірге бөлімшелер жүмыстарын үйымдастыру көрсетіледі. Жоспарда техника кауіпсіздігі, жаңа машиналардың техника-экономикалық көрсеткіштері және жүмыстың жаңа технологиясы көрсетіледі. Тәжірибе зерттеу саба-!'ында оңушылардың жүмысын дүрыс үйымдастыруды қамтамасыз ету үшін оқытушы өрбір бөлімше үшін тех-нологиялық нүсқау карталарын қүрастыруы керек.

Сабақты үйымдастыру бөлімі. Бүл бөлімде оңытушы берілген бөлік тапсырмасының мақсаты мен маңыздылы-ғын және өрбір тапсырманы орындау ретін көрсетеді. Оқушыларға соқаның техникалың жағдайын, дайынды-гын тексеруді жене трактордың тіркеу жүйелеріне көңіл бөлуді, соқаларды тракторға тіркеу кезінде ңауіпсіздік техникасы ережелеріне ерекше назар аудару керектігін айтып түсіндіреді.

Тіркеу соқаларын  қарастырғанда соқаның артңы корпус механизмдерін, тораптарын бөлшектеу жөне жинақ-тау кезінде негізгі операциялар қалай орындалатынын корсету ңажет.

Оқытушы жүмыс  барысында слесарьлық ңүрал-сайман-дардың қолданылу төртібін оңушыларға түсіндіріп, корсетуі керек. Жүмыс жасау кезінде механизмді бөлшек-Тву техникалың нүсқау картасына сай орындалып, әрбір (юлшек жүмыс орнына бөлшектеу ретіне сәйкес қойылу

21 

керектігін ескерткен  жөн, себебі ол жүмыстың нәтижелі болуына  ыңпалын тигізеді.

Оқытушы оқушыларға жүмыс орнының ауысу кестесін ескертуі тиіс.

Міндетті түрде  жүмысты орындау кезінде технология-лык; нүсңау картасынасай орындап, машиналар мен меха-низмдердің жиынтықтылығын қатаң тексеріп және жү-мыс уаңытын тиімді пайдалануды үйрету қажет.

Тапсырмаларды орындау барысында зертханадағы ішкі тәртіп ережелеріне және кезекшілігіне көңіл бөлу керек.

«Ауылшаруашылың машиналары» пәнінен  тәжірибе зерттеу  сабақтарында бөлімшелердің  жүмыс орындарының  ауысу кестесі (1-цикл)

Ескерту: 1. Кб таңбасы машина-трактор агрегатын күтіп-баптау (жүмысқаәзірлеу) мағынасын білдіреді.

2. 1-4 және 4-1 т.б. сандары I және II топтарға арналған тапсырмалардың нөмірін көрсетеді.

3. Топтар жүмыс  орындарын төжірибелік сабақ  басталған-нан кейін 3,5 сағаттан  сон ауысады.

Оңытушы оқушыларға сабак кезінде техника қауіп-сіздігі жөніндегі плакаттармен таныстыруы қажет, соны-мен бірге техника ңауіпсіздігі ережелері барлық тапсырмаларды орындау барысында сақталатындығын ескертеді.

Техника қауіпсіздігі жөнінде арнайы журнал бастап, дәріс дайындайды. Негізгі және кезекті қауіпсіздік тех- 

никасы жөнінде  нүсқау өткізгенде оқушылар журналға қол қояды.

Трактор ңозғалтңышына оталдыру, машинаны меха-ігизмдерге тіркеу тек окытушының рүқсатымен жүзеге псырылатынын оқушылар естерінде саңтауы тиіс.

Оцушылардың өзіндік жцмыстарын басцару. Оқыту-шы жүмыс орындарын бөлімше басңарушыларға тапсы-рады, соңынан мақсатты түрде жүмыс орындарын ара-лайды. Бірінші аралаудың мақсаты бөлімшелердің жүмысты бастауының дүрыстығын және оқушылардың тапсырма орындауға дайындығын қадағалау. Машина-пардың қүрылысы жөнінен бірнеше сүрақтар ңою арңы-Л ы білімі нашар жүмыс бөлімшелерін және оңушылар-ды анықтап жүмыс барысында оларға көңіл бөлу. Екінші аралау кезінде оқытушы бөлімшелердің механизмді болшектеу реттілігін, ңүрал-саймандарды пайдалану тортібін, қажет болган жағдайда механизмдерді бөлшек-тгу технологиясын көрсетеді.

Оқушылардың машина механизмдері мен негізгі Г>< ілшектердің ңүрылымдарын өз бетімен игерген білімдерін гсксергенде оңытушы олардың игерген білімінің дәреже-доцгейін анықтауы керек. Ондай тексеріс бірнеше рет ңай-таланады. Тапсырманы сапалы орындау үшін оңушылар Жеке түрде берілген тапсырмаларды орындаулары керек.

1.5. Арнайы пәндер бойынша зертханалық-практикалық сабақтарды өткізуге арналған жалпы әдістемелік нүсқаулар

Зертханалың-практикалың  сабақтарды 10 топтық етіп пткізген тиімді. Мүндай жағдайда эр топ 2-3 оқушыдан жлсаңталады, сондыңтан оқып, үйренуге арналған машина л ар мен механизмдерді бөлшектеу жүмысында олар-ці.іц өздігінен жүмыс істеуді үйымдастыру мүмкіндігі Ірта түседі. Дегенмен мүндай жүйені орындау көп жүмыс орнын талап етеді, ал уақытты тиімді пайдалану үшін Квптеген жүк көтергіш механизмдер мен арнаулы ңүрыл-

23

ғыларды пайдалану керек. Мысалы, қозғалтқыштарды, беріліс ңораптарын және артқы белдіктерді бөлшектеп, жинауға 3 сағат аз. Егер арнаулы ңүрылғылар мен ажы-ратқыштарды пайдалану үйымдастырылмаса, оқушылар жүмысы толық орындалмауы мүмкін, ал 3 сағат бойы плакат арқылы ғана механизмдер мен машиналардың қүры-лысын оқу сол сабақты жоққа шығарумен тең.

Мысалы, дербес үйымдастырылған «Қозғалтқыш-тар», «Тракторлар мен автомобильдер», «К-701 тракторы» зертханаларында сабаңтарды қатарластыра өткізу мүмкіншілігі бар.

Сабаңтың  әдістемелік түрғыдан дүрыс үйымдастырьшуы үшін оның жоспарын жасай білу керек. Сабақтың өр кезеңін тиімді пайдалануға оның үйымдастыру бөлімінде, кіріспе-лік, кезектегі және қорытынды нүсңауларды жүргізілетін шаралардың толық орындалуын көздеу қажет. Төменде, арнайы пәндерден алғашқы бөліктің сабақ оту кезеңінде жүргізілетін шаралардың үйымдастырылуын беріп отыр-мыз.

1. Сабақтың үйымдастыру бөлімі (5 минут): окушы-ларды сапқа түрғызып, тізім бойынша тексеру, олардың киімдерінің қауіпсіздік техникасы шараларына сай екеніне көңіл болу.

2. Кіріспе алғашқы сабақта 25-30 минут, кейінгі са-бақтарда 10-15 минут.

2.1. Оңушыларды бөлік бойынша тақырыптармен, оның мақсатымен таныстыру.

2.2. Технологиялық нүсқау карталарымен жүмыс істеу жолдарын таныстыру.

2.3. Сабакда қажет қүрал-жабдықтар мен қүрылғы-ларды пайдалану өдістерін түсіндіру.

2.4. Әрбір топтың жүмыс орнына сай тапсырмамен таныстырып, жүмысты орындау жүмыстарын түсіндіру.

2.5. Қауіпсіздік техникасы ережелерін таныстыру.

2.6. Топтардың алмасу кестесімен таныстыру.

3. Кезектегі нүсқау (оңушылардың өздік жүмысын үйымдастыру).

Кезектегі нүсқау барысында, оқушылардың өзіндік  жүмысын дүрыс үйымдастыру үшін мүғалім олардың жүмыс орындарын  бірнеше рет айналып шығуы  керек.

3.1. Бірінші айналымда топтардың ңозғалтқыштар-ды, агрегаттарды бөлшектеуге дайындығына назар ауда-

25