Әкімшілік реформа

1999 жылы «Мемлекеттік  қызмет туралы» ҚРП Заңы қабылданды.

2005 жылы осы  Заңға келесідей өзгерістер енгізілді: 

· мемлекеттік саяси қызметшілерді ротациялау институты;

· Агентікке коррупциялық құқықбұзушылық жөніндегі тәртіптік жазаны мерзіміне бұрын алу құзырлығын беру, мемлекеттік органдар тарапынан көрсетілетін мемлекеттік қызметтің сапасын арттыруға ұсыныс беру;

· өкілеттілігі төқтаған судьяларға конкурссыз мемлекеттік әкімшілік лауазымды иеленуге мүмкіндік беру;

· тәртіптік жазасы алынбаған мем қызметшілерге басқа мемл қызметке аусуына тиым салу;

· коррупциялық қылмыс жасаған адамдарға мем қызметке кіруге тиым салу;

· мемл қызметте 20 жыл өтілі бар мем қызметшілерді аттестациядан өтуден босату.

 Кадр саясатына жаңа  көзқарас, адам факторына сүйену, кәсіби дайындалған, шығармашылық  жағынан ойлай алатын мамандарды тарту қазіргі таңда жүргізіліп жатқан әкімшілік реформаның негізгі элементі болуы тиіс. Мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау, біліктілігін арттыру және мемлкеттік тілді оқыту.

Мемлекет басшысының 2008 жылғы ақпандағы Жолдауында мемлекеттік  қызметшілердің кәсібилігі мен өз жұмысын  талап дәрежесінде атқаруына  баса көңіл бөлді. 1998 жылдан бастап мемлекеттік қызметті іске асыратын орган болып мемлекеттік қызмет істері Агенттігі – тікелей КР Президентіне бағынатын мемлекеттік орган құрылып, Сонымен бірге Президент жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы құрылып қызмет атқаруда.

2001 жылы БҚО мемлекеттік университеті базасында аймақтық мемлекеттік қызметшілерді оқыту орталығы құрылды.

2004 жылы Ереже бекітілді  ҚРП Жарлығымен.

2005 жылдан бері облыс  әкімдігінің қарамағында

2012 жылдан атауы өзгертілді.

Реформа дұрыс бағытта  жүруде деп атаған соңғы сарапшылар мен саясаткерлердең пікірінше. Соңғы рейтингі бойынша бәсекеге қабілетті әлемдегі дамыған 144 елдердің 72 орыннан (2011жылы) 51 орынға шықты (21 сатыға жоғарлаған). Бұл ретте Қазақстан даму жолында тиімділік пен инновациялық даму тәрізді факторлар үлкен рол атқарған. Бұ топта Қазақстанның позициясы барлық факторлар бойынша жақсарған. Олар 12 көрсеткіш бойынша: Институттар, макроэкономика, Жоғары білім және кәсіби дайындық, Тауар риногінің тиімділігі, қаржы риногінің дамуы, Технологиялық дайындық, Бизнестің дамуы, Инновациялар. Бұрынғы КСРО елдері ішінде өз алдына Эстония (34), Литва (45) және Ажербайжан (46). Ал Ресей-67, Украйна – 73, Груізия – 77, Армения – 82, Молдова – 87, Тәжіктер – 100, Қырғыз – 127 орынды. Көшбасшы болып – Швецария, Сингапур, Финляндия және Шведция елдері атанды.

Наша страна в рейтинге Всемирного банка занимает 47 место  в мире по ведению бизнеса. В активе Нацбанка, Национального фонда страны - почти 85 млрд долларов. Если в 1993 году ВВП на душу населения составлял 700 долларов, то сейчас показатель приблизился к 12 тысячам долларов. Такой рост не имеет аналогов. Тауар айналымы қазір Ресеймен – 25 млрд., Қытай елімен – 20 млрд., Турцияменм- 4 млрд., Германиямен - 2,5 млрд., АҚШ долларына жетіп отыр.

Қазақстан реформаларды осылайша жалғастыра беретін болса, бұл ел алдағы уақытта әлемдегі барынша  дамыған 30 елдің ішіне де кіретін  болады – деген өз пікірінде Австралиялық саясаткер Альфред Гузенбаэр.      

2012 жылғы 5 қыркұйекте  Елбасы Назарбаев Университетінде  интерактивтік дәріс оқыды. Онда  ол Үкімет қазақстанның жаңа  даму курсын айқындауда. Жаңа  кезеңде әкімшілік реформа өте  маңызды. Бұл блокта орталықсыздандыру,  жеке меншікті қорғау, келісім шарттық қарым қатынас институтын нығайту, заң алдындағы теңдікті қамтамасыз ету мәселелері әзірленуде – деді. ҚР Президенті атап өтуінше осы негізгі бағыттар жаңа әлемдік тәртіптік жағдайдағы Қазақстанның жаңа даму курсын айқындап отыр.

Выбывшие по причине коррупционных правонарушений из корпуса А госслужащие никогда не смогут вернуться в него, заявил «Те, кто находится в корпусе А, - это элита элит. Они должны будут иметь региональный опыт, должны будут поработать в центре. Желательно, чтобы они знали английский язык, в совершенстве владели казахским языком. Это люди, которые должны будут постоянно заниматься своим самообразованием и, конечно, если пойдут какие-то… коррупционные правонарушения, жалобы, то, естественно, сразу будет рассматриваться вопрос - если человек выпадает из корпуса А, то второй раз он туда никогда больше не попадет», - сказал он в пятницу на семинаре «Оценка эффективности деятельности государственных органов».

В связи с этим, подчеркнул замглавы АП, попавшие в корпус А через жесткий отбор должны «держаться» за это место. Б. Байбек отметил, что правительство рассматривает вопрос о повышении зарплат служащих корпуса А до уровня частного сектора. «Будет соответствующая бонусная система. Политически смогут заходить в корпус А только по решению президента», - пояснил он.

Кеше «Нұр Отан» ХДП БҚОФ ғимаратында Батыс Қазақстан облысы активінің жиналысы өтіп, елімізде қолға алынған әкімшілік реформаны тиімді іске асыру және ауылдық округ әкімдерінің сайлауын ұйымдастыру мәселесі талқыланды. Жиынға барлық деңгейдегі әкімдер, аппарат жетекшілері, мәслихат депутаттары, БАҚ өкілдері қатысты.

– Баршаңызға мәлім, Қазақстан  «әуелі экономика, содан кейін саясат» деген қағидатты ұстанып келді. Ұлт көшбасшысы ұсынған мұндай сара жол өзін түгел ақтап шықты. Бүгін, міне, мемлекеттік басқару жүйесін реттеу мен оның тиімділігін арттыруға бағытталған реформаларды одан әрі жүргізу мәселелері алға қойылып отыр.

Мысалы, 2001 жылы тәжірибе ретінде ішінара ауылдар мен кенттер, ауылдық округтер әкімдерінің сайлауы тұңғыш рет ұйымдастырылды. 2005 жылы тамыз айында сынақ түрінде облыстарда, Астана және Алматы қалаларындағы кейбір аудан әкімдерінің сайлауы өтті. Бірақ биыл өткелі отырған саяси шараның маңызы ерекше – елімізде барлығы 2533 әкім, соның ішінде ауылдық округтердің, кенттердің және аудандық маңызы бар 50 қаланың әкімі сайланатын болады. Бұл – барлық деңгейдегі әкімдердің жалпы санының 91,7%-ы!

Қазақстан өз дамуында әкімшілік реформаларды жүргізудің нақты іс-шараларын жүзеге асыратын кезеңге батыл қадам басты.

Ауыл, аудан әкімдерінің сайлануы – биліктің төменгі буынының саяси мәртебесін өсіреді. Бірақ, Елбасы атап өткендей, «Орталықсыздандыру жоғарыдан төмен қарай басқару билігінің әлсіреуіне, орындаушылық тәртіп мен реттіліктің төмендеуіне апарып соқтырмауы тиіс. Оған жол беруге болмайды».

– Орталықсыздандыру деген биліктің тұтас иерархиясын әлсіретіп, тек төменде күшті билік моделін құру деген сөз емес. Оның басты мақсаты – халықты, бұқараны мемлекет басқару ісіне қатыстыру, олардың мұң-мұқтажын жедел шешіп отыру, мемлекеттік қызметтің сапасын арттыру.

Басты мақсат – тиімді билік жүйесін құру

Сонымен, биыл қыркүйек айына дейін елімізде 2533 әкім сайлануы тиіс. Ауыл әкімдерін жасырын дауыс беру тәртібімен аудандық мәслихат депутаттары сайлайтыны белгілі. «Әкімдікке лайықты үміткерлерді таңдау, сайлау науқанының ашық әрі заңға сәйкес өтуіне аудан әкімдері тікелей жауап береді» деп қатаң ескертті облыс басшысы.

 «Қазақстан-2050» стратегиясы мемлекеттік аппараттың қызметін барынша тиімді ету мен мемлекеттік басқарудың жаңа үлгісін жасау міндетін алға қойып отыр. Ағымдағы жыл осы міндеттерді орындаудың бетбұрыс жылы болғалы тұр.

Әкімшілік реформаның ең басты мақсаты – мемлекеттік басқару аппаратының жұмысын әлеуметтік-экономикалық міндеттерді орындау үшін барынша жақсартып, оның халық сенімін ақтау жолындағы тиімділігін одан әрі нығайта беру.

Реформаның мақсаты – мемлекеттік басқарудың жаңа түрін қалыптастыру. Ол қоғамға қызмет ету мен мемлекеттілікті нығайтудың жаңа міндеттеріне сай болуы тиіс.

Елбасы ұсынып отырған орталықсыздандыру идеясының мәні – шешім қабылдау үшін құқықтар мен қажетті ресурстарды орталықтан өңірлік билік органдарына беру, жергілікті басқару органдары арқылы халыққа жергілікті маңызы бар мәселелерді өз бетімен және жауапкершілікпен шешуіне нақты мүмкіндік беру.

Әкімнің өкілеттігі артады. Елбасы өткен жылғы 28 қарашада «Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту тұжырымдамасын» Жарлықпен бекітті. Бұл ауылдық, селолық деңгейде басқару сапасын арттыруға мүмкіндік жасайды және азаматтардың жергілікті маңызы бар мәселелерге қатысуын кеңейтеді. Селолық әкімдіктерге қосымша өкілеттіктер беріледі және олардың ауылдағы ахуалға ықпалы күшейтіледі.

– Мәслихат арқылы ауыл әкімдерінің сайлауын енгізу туралы шешім қабылданды. Сайлау биылғы қыркүйек айында өтеді

Мәселен, орталықсыздандыру мәселесі бойынша орталықтан жергілікті орындарға 28 функция, облыстардан орталыққа 15 функция, облыстардан аудандарға 6 функция және аудандардан ауылдық әкімдіктерге 8 функция берілмек екен. Бірақ мемлекеттік органдардағы барлық 5 мың функцияның 80 пайыздайы әзірге бұрынғы қалпында қалатынын да айту керек. Сонымен бірге функциялардың берілу мәселелеріне байланысты әкімдіктердің құрылымдарында, штаттық кестесінде және т.б. өзгерістер болады. күні бүгін 22 функция атқарып отырған ауыл әкімінің құзыретіне қосымша жастар практикасын ұйымдастыру, тұрғындарды жұмыспен қамту шаралары, мүгедектерге көмек, мәдени-көпшілік және ағарту, спорт және денсаулық сақтау бағытындағы шараларын ұйымдастыру секілді міндеттер қосылатынын айтады. Аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін тұрғындар саны 1,5 мыңға жетпейтін округтерде ауыл әкімі аппаратының штатында 5 адам, ал тұрғындар саны одан көп жерлерде 7 адамға дейін штат беріледі екен.

Елімізде Кадр саясаты жөніндегі Ұлттық комиссия құрылатын болады. Мемлекеттік саясаттың нақты бағыттарын жүзеге асыруға жауапты кәсіби басқарушылардың мүлдем жаңа санаты – «А» корпусы тұңғыш рет құрылады. Бұған ұлттық деңгейде 500 адам, өңірлік деңгейде 1,5 мың адам кіреді. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, саяси қызметкерлердің саны 8 есеге қысқартылады.

– Бұдан былай мемлекеттік қызметші лауазымдық сатымен кезең-кезеңмен, билік иерархиясының бір сатысынан келесісіне өзінің машығын жетілдіре және кәсіби деңгейін арттыра отырып көтерілетін болады..

– «А» корпусы екі деңгейде құрылады. Біріншісі ұлттық деңгейде: бұл деңгейге облыстан облыс әкімшілігінің аппарат басшысы, аудан әкімдері және аумақтық мемлекеттік қызмет істері басқармасының бастығы – облыстың тәртіптік кеңес төрағасы кіреді. Екіншісі – өңірлік деңгей: оған аумақтық департамент басшылары, облыстық әкімдіктің аппарат басшысының орынбасарлары, жергілікті мемлекеттік органдардың басқарма бастықтары, аудан әкімдерінің орынбасарлары жатады. Аталған мемлекеттік қызметкерлер Ұлттық комиссия белгілеген уақытта арнайы тағайындалған бағдарламамен тест тапсыруы тиіс.

Елбасының тапсырмасына сәйкес, «А» корпусының өкілдеріне арнайы біліктілік талаптар бекітіледі. Ол міндетті талаптар қатарына жоғары білім, мемлекеттік тілді білу, кәсіби білім және жұмыс тәжірибесі жатады. Қазіргі таңда Ұлттық «А» корпусына енгізілген лауазымдарға мемлекеттік қызмет өтілі 7 жыл, 2 жыл орталық немесе облыс деңгейінде басқарушылық қызметтерге тәжірибесі болу керек деп белгіленген.  Аумақтық деңгейге енгізілген лауазымдық тұлғаларға біліктілік талаптар өзгеше болу керек..

Сонымен бірге елімізде мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру шаралары да қарастырылуда. Алдағы күндері 23 маусым – Мемлекеттік қызметшілер күні болып белгіленуі мүмкін. Сонымен қатар мемлекеттік қызметті дамытуға ерекше үлес қосқан, 15 жылдан кем емес мінсіз қызмет өтілі бар мемлекеттік қызметшілерді «Үздік мемлекеттік қызметші» төсбелгісімен марапаттау жоспарлануда.

 «Қазақстан Республикасында жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту тұжырымдамасы» туралы . Жаңа реформа бойынша ауылдық, кенттік округ әкімдеріне бірқатар міндет жүктелді, бірақ қаржылық жағы бұрынғыша, қалдық қағидаты (остаточный принцип) бойынша қамтамасыз ету болып қалды. Яғни бұл жергілікті маңызы бар мәселелерді шешуде жергілікті әкімдерді қабілетсіз етіп, тұрғындар тарапынан объективті наразылық тудырып келе жатқаны жасырын емес. Сондықтан бұл мәселені шешуге өткен жылдан бастап «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы шеңберінде жергілікті маңызы бар өзекті мәселелерді шешу үшін өңірлерді қолдау тетігі қолға алына бастады. Бұл жердегі ең бастысы, жергілікті маңызы бар іс-шараларды іріктеу мен алынған қаражатты бөлу кезінде сол жердің тұрғындары қатыстырылуы қажет. – Бірақ жергілікті қоғамдастық жиындардың қалыптастырылуы, өткізілу тәртібі мен өкілеттігі ресми жүйеленбеген. Сондықтан да жергілікті маңызы бар мәселелерді қоғамдастық жиындарында талқылауға азаматтардың қатысуы жөніндегі талаптар бүгінгі күні іс жүзінде орындалмай отыр.

– Жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы әкімдер 4 жыл мерзімге сайланады. Үміткерлерді ұсынудан сайлау қорытындыларын жасауға дейінгі сайлау іс-шараларының барлық циклін 1 ай мерзім ішінде жүргізу ұсынылады. Кандидаттарды аудан әкімі жергілікті қауымдастықпен кеңескен соң баламалы негізде мәслихатқа ұсынады. Сайлауды қаржыландыру жергілікті бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі. Үміткерлердің үгіт науқаны сайлаушылармен жиналыс, кездесулер өткізу, сондай-ақ басылымдық және өзге де үгіттеу материалдарын шығару және тарату, сонымен қатар бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жүзеге асырылады. Кандидаттар бюджеттен бөлінетін қаражаттан басқа, өз сайлау қорының қаражатын пайдалана алады. Сайлау шамамен 2013 жылдың шілдесінде басталмақ. Сайлаушылар отырысы егер тиісті аудандық мәслихат депутаттарының кемінде үштен екісі қатысса заңды болады. Егер сайлау жарамсыз деп танылса, не болмаса екі депутаттың кандидаттыққа дауысқа түсуі кезінде олар сайланбаса, аудандық сайлау комиссиясы қайта сайлау өткізу жөнінде шешім қабылдайды. Қайта сайлау бастапқы сайлаудан кейін екі ай мерзімнен кешіктірілмей өткізіледі.

Қымбатты достар, әріптестер!

Құрметті қонақтар!

 
Өткен жылдар ішінде егемендігімізді нығайтып, еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал еткен біршама ауқымды өзгерістер болып өтті. Реформалар жүргізген осы жылдары қоғамдық сана мен халықтың мінез-құлқы жағымды жағынан түбегейлі өзгерістерге түсті.