Мұғалім құз

С.Ж.Асфендияров  атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті

Ақпараттық  – коммуникациялық технологияны оқыту процесіне қолдану мүмкіндіктері

Бүгінде  қоғамдық процестердің  маңыздылығы, күрделілігі және ауқымды  өзгерісінің даму кезеңі жастарды ізгілікке, парасаттылыққа баулуда ақпарттық  білім мен тәрбиенің маңызының  арта түсуіне себеп болып отыр. Себебі ақпарат пен адам арасындағы техникалық байланыстың артуы жылдан-жылға  жақсаруда.

Қазақстан республикасының  білім беруді дамытудың мемлекеттік  бағдарламаларында ақпараттық және коммуникативтік технологияны білім  беру жүйесін жеделдетіп дамытуға қолдану  негізгі міндеттердің бірі десек. Осы  орайда ақпараттық технологияның бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін  дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік  тұрғыда бір ортаға ендіріп, сабақтастыра қолдану басты құрал болып  отыр. 

Көрсетілген бағыттарды жетілдіру  біліктілік пен практикалық, құқықтық құзыреттілік пен өзін-өзі оқыту, ақпараттық - техникалық, ғылыми-әдістемелік  жағынан қамсыздандыру қоғамда  кәсіби мамандарды даярлау негізінде  қалыптасады.

Жаңа оқыту саласы білім  беру жүйесінде оқытушының аталған  дағдылар негізінде дайындығының болуын талап етеді. Осы дағдылар бойынша  білім жүйесінде мамандарды даярлауда  оқытушы жаңа педагогикалық ақпараттық технологияларды жете меңгерген  маман, біліктілікті жетілдіруші педагог, оқу процесін жаңа бағытқа қоя  білетін ұйымдастырушы бола білуі  керек. Себебі  студенттердің терең  қабілетін жетілдіре алатындай, қай салада болмасын өз қабілетін  шыңдай алатын маман болуы оқытушының шеберлігімен  анықталады.

Заман талабына сай азаматтар  арасында мәлімет алмасуына, қарым-қатынасына ақпараттық-технологиялардың енуі, олардың  күнделікті өмірде қолданатын үздіксіз қажетті құралы болып отырған  әлемдік ақпараттық технологиялардың алуан түрлілігі деп айтатын  болсақ. Бұл орайда қоғам дамуының бір тұлғасы – болашақ мамандарымыздың  бойында  білім мен тәрбиенің  маңыздылығын қалыптастыру басты міндет екенін атап айтқан жөн.

Оқытушының берген білімімен  бойында қалыптасқан тың дағдылармен  даярланған кәсіби маман ақпараттық – технологияларды пайдалануда, олардың тиімділігін ұғынып, сауатты  – мәдениетті түрде пайдалану  қабілеті дағдыланады.

Жаңа заманда қол жетікізген жетістігіміздің бірі – автоматтандырылған ақпарат көзі. Азаматтардың арасында осы ақпаратты қолдануында мәдениетті-сауатты, саналы түрде пайдалану үнемі  кездесе бермейді. Желілік байланыстағы автоматтандырылғын ақпарат көздерінің көптігі сонша, олардың таралуын уақытымен бақылау мүмкіндігі шектеулі. Сондықтан  болашақ жастарды кәсіби мандыққа даялауда пәндік оқытудың жаңа технологиясын игеруде білім  мен тәрбиенің маңыздылығын , мәдени–  сауатты шарттарды қалыптастырумен  бірегейлі түйіндеу қажет.   

Бүгінгі таңда жоғары білімнің алдына қойған  мақсатына, жаңаша көзқарасына, қоғамдық маңыздылығына, мәнді міндеттеріне тоқталар болсақ, мынадай деңгейлі жүйе тиімділігін көрсете алар едік:

• біріншіден, ол - білім мен тәрбие жүйесіннің маңыздылығын қалыптастыру;
• екіншіден, білім жүйесін үздіксіз әрі көпсатылы құрылым ретінде қалыптастыру;
• үшіншіден,  білім мен тәрбие жүйесіннің маңыздылығын қалыптастыруды халықаралық деңгейдегі  кеңестікке ендіру.

Мемлекетіміздегі  жоғары оқу орындарында білім жүйесін  жоғарылату мақсатында ғылыми техникалық құрылғылардың сан түрлері ендірілуде. Оқытудың жаңа формасы кредиттік  және қашықтан оқыту жүйелеріне көшу, білім жүйесін үздіксіз әрі көпсатылы құрылым ретінде қалыптастыру, оқу үрдісінде қазіргі заманғы білім беру технологиялары мен сабақ жүргізудің  озық әдістерін қолдану - бұл Қазақстан Республикасының ақпараттық және коммуникациялық технологияларды дамыту жөніндегі 2012 – 2014 жылдарға арналған бағдарламаның бөлімдерінде қойылған талаптарға сай білім жүйесін жетілдірудің бірден-бір жолы екендігін дәлелдейді.[1]

Қолданылған әдебиеттер:

1.  Педагогикалық ізденіс.  – Алматы қаласы, 2009-2010 жылғы баспасы. 
2.  Қазақстан Республикасында ақпараттық және коммуникациялық технологияларды дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған бағдарлама (Қ РҮ 2010 жылғы « 29 » қыркүйегінде № 983 қаулысы) [1]

Түйін

     Ғылыми мақалада  Ақпараттық технологияны оқу  процесінде қолданудың тәжірибелік  жолдары, білім және тәрбие  жүйесіндегі маңыздылығын қалыптастыру  баяндалған. 

Резюме

     В научной  статье изложены практические  методы использования информационных  технологий в учебном и воспитательном  процессе, а также описывается  эффективность их внедрения. 

ЭЛЕКТРОНДЫҚ ПОРТФОЛИО  – ОҚЫТУШЫНЫҢ КӘСІБИ ІС-ӘРЕКЕТІН ТИІМДІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ҚҰРАЛЫ

Бүгінгі таңда біздің еліміздегі білім беру жүйесі құзырлық тәсілге, яғни, күтілетін нәтижеге бағдарланған. Оқу үрдісіне ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды пайдалану жеке тұлғаның жетістіктерге жетуіне  жол ашады. Аталған технологиялар, біріншіден, оқытушы мен оқушының арасындағы кері байланысты қарым-қатынасты  жүзеге асыруға, ақпараттық білім беру ресурстарын, программалық-әдістемелік  сүйемелдеуді және техникалық құралдарды тиімді пайдалануға мүмкіндіктер береді. Оқытушының кәсіби іс-әрекетін жинақталған  жүйе ретінде көрсететін әдіс-тәсілдің бірі – АКТ құралдарын пайдалануға  негізделген оқытушының Е-портфолиосы (электрондық портфолио) болып табылады.

Электрондық портфолио шетелдік білім беру жүйесінде белсенді түрде  қолданылып келеді.

Көптеген шетелдік зерттеушілер әртүрлі саладағы құзырлық деңгейлерін  өлшеу үшін электрондық портфолио  әдісін пайдалану мүмкіндігіне байланысты оған ерекше мән береді.  Х. Баррет оқу Е–портфолиосын құру үрдісі оқушының кәсіби құзырлығын дамытуды қамтамасыз етеді, ал портфолионың өзі студент үшін құзырлықтарын дамыту үшін рефлексивті құрал болып табылады.

B. Роумер Носсек, С. Звиауерлердің  жұмысында Балон процесі шеберіндегі жоғары білім берудің жалпы болашағы ретіндегі және электрондық оқыту стратегиясын дамыту мақсатындағы электрондық портфолионың құрылымын жасаудың тұжырымдамасы мен жобасы келтірілген.

Әлемдік практикада электрондық  портфолионы ХХІ ғасырдағы  жоғары білім беру жүйесіндегі болашағы өте зор технология ретінде саналатын  электрондық оқытудың (e-learning)  бөлігі ретінде түсінеді. Электрондық оқыту  оқу материалдарын Интернет арқылы пайдалануды, сондай–ақ, студент пен  оқытушының қарым–қатынасы желі арқылы онлайн режиміндегі видеоконференция және басқа интерактивті тәсілдер арқылы өтуді ұсынады. Бұдан іштей оқытуды  және виртуалды сценарийді біріктіретін аралас оқыту түрі шығуы мүмкін.

Жоғары оқу орындарындағы  ашық білім беру жүйесінде пайдаланылатын педагогикалық инструменттер ЖОО–да алынған студенттердің құзырлықтары айқын, әрі салыстыруға келетіндей болуын қамтамасыз етуі тиіс. Балон  жүйесінде бұл ЕСТS (European Credit Transfer and Accumulation System– кредитті тарату және жинақтаудың Европалық жүйесі) терминінде сипатталады. Бірқатар европалық зерттеушілер Е–портфолионы академиялық мобильділік  программасында студенттердің жеке белсенділігін арттыру әдісі  және ЖОО–орнына түсу барысында дербес жетістіктерінің нәтижесін көрсету  тәсілі ретінде  қарастырады. Ғалымдардың  келесі бір тобы студенттердің Е–портфолионы  пайдалануының болашағы жұмыс берушілерге  өзінің жетістіктерін электрондық  желіде көрсететіндігін уағыздайды.

Біздің елімізде Е-портфолионың оқу үрдісінде пайдалануын зерттеуге  арналған бірқатар ғалым-педагогтардың  еңбектері бар. Қазіргі уақытта  білім беру процесінде портфолионың әртүрлі типі қолданылады. Портфолионың мақсаты әртүрлі жұмыстарды жүйе ретінде жоспарлаумен түсіндіріледі. Портфолио – орындаушының маман  ретіндегі даму деңгейін анықтау  үшін пайдаланылады. Білім беру жүйесіне қатысты портфолио (кең мағынада алғанда) – бұл оқытудың белгілі  бір кезеңіндегі оқушының дербес жетістіктерін бағалау, жинақтау және тіркеу технологиясы ретінде қарастырылады. Қазіргі қалыптасқан түсініктерден, портфолио - білім нәтижелерін тұтастай көрсететін, оқушының дербес білім  алу траекториясын сипаттайтын, оқу іс-әрекетінің нәтижелерін бағалау, құзырлықтарының қалыптасу деңгейлерін  көрсететін оқыту процесі жайлы  есеп беру деп түсіндіреді. Сонымен, портфолио оның иесі туралы үлкен  көлемді құжаттарды сақтайтын күрделі  құрылымдық объект болып табылады.

Жоғары оқу орындарында  Е-портфолио – жеке тұлғаға бағытталған  электрондық құралдар мен ресурстардың мүмкіндіктерін пайдалануға негізделген, студенттің жеке тұлғалық жетістіктерін  көрсететін, білім беру үрдісінің  субъектілерінің интерактивті өзара  әрекеттесуін сипаттайтын құрал. Сонымен  бірге, портфолио студенттердің  белгілі бір мақсатты көздейтін  студенттердің өзіндік жұмысын  ұйымдастыруға, оқу іс-әрекетінің нәтижелерін  қадағалауға мүмкіндік береді. Сондықтан, қазіргі уақытта Е-портфолионы  жоғары оқу орындарында пайдаланудың студенттердің өзіндік оқу іс-әрекетін ұйымдастыруда, оқудағы жеткен жетістіктерін қадағалауда  зор маңызы бар деп есептейміз.

Е-портфолио ақпараттық-коммуникациялық  технология болып табылады және оған тән барлық қасиеттерге ие. Электрондық  портфолионың төмендегідей ерекшеліктерін атауға болады: белсенділік, жеделділік, көрнекілік, ашықтылық, гиперсілтемелер  арқылы өзара байланысты жүзеге асыру, құзырлықтың қалыптасу деңгейін көрнекі бағалау. Білім беру процесінің ерекшелігін ескере отырып, студенттердің  электрондық портфолиосын қалыптастырудың  екі деңгейін ерекшелеуге болады: білім беруге арналған пәндік портфолио  және маманның деңгейін сипаттайтын  кәсіби портфолио.

Білім беру үрдісінде Е-портфолионы  пайдалану барлық мүмкін болатын  аспектілерді ескере отырып, соңғы  нәтижеге - оқытушылардың кәсіби құзырлығын қалыптастыруға бағдарланған, білім  сапасын қамтамасыз ету, жеке тұлғаға  бағдарланған оқыту тәсілін, кері байланысты,  олардың кәсіби құзырлығының қалыптасу  деңгейін бағалауды жүзеге асыру  мүмкіндігіне қол жеткізеді.

Қазіргі уақытта портфолио  ұғымы оқушының дербес жетістіктерін  тіркеу, қорландыру және бағалау тәсілі ретінде түсініледі. Портфолио сөзі ағылшын тілінен енген, ол жазба  жұмыстарын, құжаттарды және т.б. тасымалдау және сақтау үшін дегенді білдіреді. Ал портфолио сөзін итальян тілінен  аударғанда құжаттары бар бума, маманның бумасы деген мағынаны білдіреді. Ал француз тілінен аударғанда портфолио  «баяндау», «тұжырымдау», «тасымалдау», «бет», «жетістіктер жинағы» деген  ұғымдарды білдіреді.

И.Р. Калмыкованың пікірінше, оқытушының портфолиосы – бұл  өзінің кәсіби іс-әрекетінің міндеттерін  шеше білу іскерлігін көрсететін материалдар  жинағы, сондай-ақ қызметкердің кәсіби деңгейін бағалауға арналған тактикасы  мен стратегиясын сипаттайды.

Е.М. Чошановтың пікірінше  портфолио – бұл жеке тұлғаның жұмыс пакеті, ол оның іс-әрекетінің жеке аспектілерін оның толық жұмысымен  байланыстырады немесе алдын ала  жоспарланған индивидумның дербес жетістіктерінің  жинағы.

А.А. Кузнецовтың пікірінше  бұл жеке тұлғаның белгілі бір  уақыт аралығындағы іс-әрекетіндегі дербес жетістіктерін тіркеу, жинақтау, бағалау тәсілі.

В.А. Красильникова мен  В.В. Запорожко оқытушының электрондық  портфолиосын күрделі программалық-әдістемелік  кешен деп көрсетеді. Ол компьютерлік оқыту құралдарының көмегімен құрылған және ақпараттық білім беру ресурстарына, нормативті құжаттарға, оқытушының педагогикалық  тәжірибесі мен жетістіктерінің  нәтижесіне, оқушылардың шығармашылық жұмыстарына және т.б. бөлінеді.

Оқытушының электрондық  портфолиосы – бұл педагогтың педагогикалық іс-әрекетін жан-жақты бейнелейтін, оның әр түрлі жұмыстарының жиынтығынан құралатын біртұтас жүйе болып табылады. Электрондық портфолио оқытушының  өзін-өзі жүзеге асыруын, кәсіби іс-әрекетінің деңгейін көрсететін педагогикалық іс-әрекетіндегі рефлексияны сипаттайтын дербес кәсіби даму деңгейі мен іс-әрекетінің табыстылығын қалыптастыруға жағдай жасайды.

Соңғы жылдары портфолионы  оқу үрдісінде пайдалануға деген  қызығушылық Ресей және Қазақстан  білім беру жүйелерінде байқалады. Е.М. Чошанов портфолионы «бағалаудың  альтернативті жүйесі» ретінде  ұсынады.

Оқу әдістемелік, ғылыми әдебиеттердегі және виртуалдық кеңістікте жарияланған  материалдар электрондық портфолио  мәселесінің бүгінгі таңда үлкен  қызығушылыққа ие екендігін және оның ары қарай дами беретіндігін көрсетеді. Әр түрлі интернет сайттарын  зерттеу нәтижесі электрондық портфолионы  анықтаудың әр түрлі тәсілдері бар  екенін көрсетті. Бір қатар авторлар электрондық портфолионы компьютерде  жинақталған құжаттардың жиынтығы ретінде уағыздайды.

Портфолио бір қатар практикалық  жұмыстарға нұсқаулар мен сипаттаманы, ұсынылған жұмыстағы тапсырмаларды  орындауды қамтамасыз ететін әдістемелік  материалдар мен нұсқауларды  оқушыларды аттестациялау, өзіндік  аттестация материалдарын оқушылардың  шығармашылық және зерттеу жұмыстарын қамтиды.  Сонымен бірге, автор web портфолиоға түсінік береді: «web портфолио дегеніміз – оқытушының зерттеу іс-әрекетінің нәтижелерін, дербес жетістіктерін сақтау үшін пайдаланылатын web бет немесе web сайт. Сонымен, портфолио  дегеніміз – құжаттардың қағазға  шығарылып, бумаға салынған нұсқасы  болса, ал электрондық портфолио  электрондық тасымалдаушылардағы  файл түрінде ұсынылған материалдар. Көптеген авторлардың тұжырымына сәйкес оқытушының портфолиосының құрамына теориялық  құжаттармен жұмыс материалдарымен  қатар: