Отчет по практике в суде

МАЗМҰНЫ 
 

Кіріспе......................................................................................................................3 

1.Сотта іс жүргізу

1. Сотта өтуге кіретін құжаттарды тіркеу, қабылдау  тәртібі...........................4
2. Соттағы 1- сатылы қылмыстық және азаматтық істердің қозғалысын рәсімдеу....................................................................................................................5
3. Шығыс құжаттарын тіркеу мен өткізу тәртібі................................................9

1.4 Құжаттардың  атқарылуын бақылауды ұйымдастырып, құжаттарды кейінге сақтау мен  пайдалдануға дайындау......................................................13 

2. Атқару  өндірісі

2.1 Мүлікті өндіріп  алу.........................................................................................13

2.2 Борышқордың  еңбек ақысын және басқа да  кірістерін өндіріп алу................14

2.3 Алиментті  және басқа да  істер бойынша  өндіріп алу туралы істер жөніндегі  шешімнің атқарылуы..................................................................17

2.4 Заңды  тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің  мүлкін өндіріп алу..................20

2. 5 Ақшалай соманы  есепке алу тәртібі.............................................................23 

3. Құқықтық  статистика
1. Заңды тәртіпті қамтамасыз етудегі құқықтық статистика және оның мәні..........................................................................................................................24
2. Статистикалық көрсеткіш...............................................................................26

Қорытынды..........................................................................................................33

Қолданылған әдебиеттер тізімі................................................................35

Қосымша ...................................................................................................36 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Кіріспе 

    Қоғам мен мемлекет мүддесін, ел азаматтарының  бостандықтары мен заңды құқықтарын сот арқылы қорғауды толықтай қамтамасыз ету үшін сот құрылысын жетілдіру, соттардың мамандануын кеңейту, істердің қаралу мерзімін сақтауды қамтамасыз ету,соттың бақылау жасау аясын  кеңейту,сот рәсімдерінің ашықтығына кең жол ашып, білікті кадрлармен толықтыру бағытындағы атқарылған істер де сот саласын өркенниет  көшіне бір табан жақындата түсті  деп сеніммен айтуға болады.

    Елбасы  Н.Назарбаев таяуда Атырау облыстық сотының жаңа ғимаратында судьялармен  кездескен кезде :«Кеңес үкіметі  кезінде жұртшылық өздерінің  арыз-шағымдарын партия, атқару, кәсіподақ  комитеттеріне айтатын. Енді әділдік  іздеген адамдар сотқа жүгінетін  болды. Сондықтан да жауапкершілік  жүгін сезіне отырып, қандай ма істі қарасаңыздар да Ата Заңымызды басшылыққа алып, имандылық тұрғысынан шешіңіздер»  деп атап көрсетті.Экономикамыздың  өркендеуіне, қоғамымыздың дамуына  үлкен қатер төндіріп отырған  сыбайлас жемқорлыққа, басқа да қылмыс түрлеріне батыл тосқауыл қойып, сот үкімдерінің әділ болып, мүлтіксіз  орындалуын қамтамасыз етуге айрықша  назар аударды. Елбасы алға қойған осынау асқаралы міндеттерді жүзеге асыруда  Атырау обылысының соттар ұжымы бір  жеңнен қол, бір жағадан бас шығара еңбек етуде.

    Сонымен қатар соттардың тиімді жұмыс  жасаулары үшін егеменді еліміздің  ұзақ мерзіміді қауіпсіздігін қамтамасыз ететін, бүкіләлемдік стандарттарға  сай іргелі заңдар қабылдауға жол  ашылады деп сенемін. Тек қана тұтқындау емес, сот шешімін керексінетін санкциялардың өзге де түрлерін сот  құзіретіне беру қажеттігін уақыттың өзі талап етіп отыр.

    Судьялар  тәуелсіздігінің әлеуметтік кепілдіктерін  күшейту, адамдардың жеке басы мен бостандығына қол сұқпау құқығын қамтамасыз ету  үшін алдын ала тергеу сатысында  соттарға қадағалау өкілеттігін  беру мақсатында Қылмыстық-процессуалдық  кодекске де өзгерістер енгізу қажеттігі  байқалады.

     Жалпы іс қағаздарының қоғам өмірінде қолданылмайтын саласы жоқ. Адам  дүниеге келген сәттен бастап бақилық болғанға дейінгі  бүкіл өмірі құжатпен байланысты. Өз өмірінде іс қағаздарын жүргізумен бетпе-бет келмеген жан жоқ, сірә. Адам баласы кәмелеттік жасқа толғаннан  кейін қызметке тұру үшін өтініш жазудан  бастап, ұрпағына арнап өсиет қалдырғанға  дейін қаншама құжат толтырады, қаншама құжатқа қол қояды. Алайда мұның бәрін арнайы ретпен, белгіленген  тәртіпке, жүйеге сәйкес жүргізбесе, бұл  құжаттар көптеген келіспеушіліктер мен  дау-жанжалдарға да себеп болады. Сондықтан да іс қағаздарын жүргізу  негіздерін білу тек әр алуан мекемедегі қызметкерлерге ғана емес, әрбір азамат адам үшін де өте маңызды.  

1.Сотта  іс жүргізу 

1. Сотта өтуге кіретін  құжаттарды тіркеу, қабылдау  тәртібі

      «Іс қағаздарын жүргізу» термині стандартталған, яғни бұл ұғымды айқындайтын бірден-бір  термин. «Басқаруды құжаттамалық қамтамасыз ету» стандартта анықтамалық мәлімет  сипатында берілген синоним-термин болып табылады.

      «Іс қағаздарын жүргізу» терминінің Қазақстан  Республикасындағы ресми түсіндірмесінен  Ресей Федерациясы мемлекеттік  стандарты бекіткен түсіндірме біршама  өзгеше. Салыстыру үшін ресейлік түсініктемені  түгел келтіріп өтейік: «іс қағаздарын жүргізу; басқаруды құжаттамалық қамтамасыз ету – құжаттау мен ресми құжаттар бойынша жұмыс жүргізу процесін ұйымдастыруды қамтамасыз ететін қызмет саласы»³.

      Анықтамадан көрініп тұрғандай, Қазақстанда  қабылданған түсініктің негізгі  ерекшелігі іс қағаздарын жүргізуді  заңды тұлғалардың қызмет аясы ретінде  көрсетуі. Ресейлік заңнамада бұл  кеңірек ауқымда, қызмет саласы ретінде  алынған (әйтсе де құжаттау мен ресми  құжаттар бойынша жұмыс жүргізу  процесін ұйымдастыруды қамтамасыз ету аясымен шектеу де бар).

      Құжаттар  түзуге және сол құжаттар бойынша  жұмыс жүргізуді ұйымдастыру  ісіне қойылатын жалпы талаптар Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім  министрлігінің Мұрағаттар мен құжаттаманы  басқару жөніндегі комитет төрағасының 2003 жылғы 29 сәуірдегі «Қазақстан Республикасының  мемлекеттік ұйымдарында құжаттау мен құжаттаманы басқарудың тұрпатты ережелері туралы» № 33 бұйрығы⁴ арқылы белгіленіп, бекітілген.

      Мұндай  ережелердің алғашқы нұсқасы  қолданысқа 1992 жылы ендірілген болатын. Жаңа құжат іс қағаздарын жүргізудің отандық саласында орын алып отырған  қазіргі нақты жағдайларды есепке ала отырып жасалды. Осы ережелер негізінде әрбір мемлекеттік  орган немесе мемлекеттік ұйым іс қағаздарын жүргізу жөніндегі өз ведомстволық нұсқаулықтарын әзірлеп  алады. Бұл ережелерді өз ерекшеліктеріне  сәйкестендіре отырып мемлекеттік  емес ұйымдар да қолдануларына болады. Бірақ бұл ережелер мемлекеттік  емес ұйымдар үшін міндетті болып  табылмайды.

      Іс  қағаздарын жүргізу жөніндегі нұсқаулықтар әзірлеу барысында Қазақстанның СТ 1042-2001 «Ұйымдық-өкімдік құжаттама. Құжаттарды ресімдеуге қойылатын талаптар»⁵ атты тағы бір стандарт талаптарын ескеру шарт.

      Сонымен қатар Қазақстан Республикасының  «Электрондық құжат және электрондық  цифрлық қолтаңба туралы» Заңы да қазіргі жағдайда айрықша мәнге  ие болып отыр. Бұл заң электрондық  цифрлық қолтаңба арқылы куәландырылатын  электрондық құжаттар жасау және оларды пайдалану барысында туындайтын құқықтық қатынастарды реттейді⁶. Осы заңға сәйкес 2004 жылы Қазақстан Үкіметі республика мемлекеттік органдарындағы электрондық құжат айналымының ережелерін бекітті⁷.

      ТМД-ның  бірқатар елдерінде мұрағат ісі  жөніндегі нормативтік актілер  іс қағаздарын жүргізу мәселелерін  де қамтиды. Мәселен, «Беларусь Республикасындағы  ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы» заңда меншік формаларының қандай екеніне қарамастан барлық ұйымдар  үшін іс қағаздарын жүргізу тәртібін белгілейтін арнайы тарау енгізілген. Ол тарау «Кәсіпорындарда, мекемелер  мен ұйымдарда іс қағаздарын жүргізу  және оны ұйымдастыру» деп аталады⁸. Қырғыз Республикасының Ұлттық мұрағат қоры туралы заңында да дәл осыған ұқсас арнайы бап бар.

          Іс қағаздарын жүргізу  қызметін ұйымдастырудың жекелеген  элементтері өзге де құжаттарға –  қандай да бір мемлекеттік билік  органы регламенттеріне де ендірілуі (іс-тәжірибеде мұндай да кездесіп тұрады) мүмкін.    
 

2.   Соттағы 1- сатылы қылмыстық және азаматтық істердің қозғалысын рәсімдеу

    Қазақстан Республикасында сот әділдігін  тек сот қана жүзеге асырады. Соттарда қаралатын істердің көпшілігі азаматтық  істер болып табылады. Бұлар-азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, экологиялық, қаржы, салық және ведомстволық бағыныстағы соттардың қарастылығына жатқызылған басқа да құқық қатынастарынан туындайтын даулар. 
Азаматтық істерді қарау мен шешу тәртібі азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңдармен белгіленеді. Республиканың барлық соттарында азаматтық істерді жүргізу тәртібі азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен белгіленеді. 
Азаматтық іс жүргізу құқығы-мемлекет белгілеген құқықтық нормалардың соттардың азаматтық істерді қарау және шешу тәртібін, басқаша айтқанда, азаматтық істер бойынша сот әділдігін, сондай-ақ сот қаулыларын мәжбүрлеп орындау тәртібін реттейтін жиынтығы немесе жүйесі. 
Азаматтық іс жүргізу құқығы жеке, дербес құқық саласы болып табылады, оның да дербес нысанасы және реттеу әдісі бар. Азаматтық іс жүргізу құқығының реттейтін нысанасы сот пен іс жүргізуге қатысушы тұлғалар, яғни азаматтық сот ісін жүргізуге қатысушылар арасында туындайтын қоғамдық қатынастар болып табылады. Бұл қатынастар азаматтық істі жүргізу процесінде туындайды. Азаматтық іс жүргізу құқық қатынастарының басты, міндетті субъектісі мемлекеттік билік органы сот болып табылады, басқа субъектілер соттан қорғау сұраған тұлға немесе іске қатысуға жауапкер ретінде не куә, сарапшы және т.б. тұлғалар болуы мүмкін. 
Азаматтық іс жүргізу құқық қатынастарының субъектілері арасында іске қатысушы тұлғалар ерекше бөліп көрсетілген. Қазақстан Республикасының

    Азаматтық іс жүргізу кодексінің 44 бабына сәйкес оларға мыналар: тараптар, үшінші тұлғалар, прокурор, мемлекеттік басқару органдары, кәсіподақтар және заңда көзделген  жағдайда басқа адамдардың құқықтары  мен міндеттерін қорғайтын басқа  да қоғамдық ұйымдар жатқызылған. Олар іске өз атынан қатысады, өздерінің  субъективті құқықтары мен мүдделерін, не басқа тұлғалардың құқықтары  мен мүдделерін қорғайды. Бұлар-өздерінің  іс жүргізу әрекеттерімен істің  қозғалуына, істің бір сатыдан  екінші сатыға өтуіне және істі жүргізудің қысқартылуына ықпал ететін тұлғалар.

    Азаматтық іс жүргізу құқығын реттеу әдісі  императивтік-диспозитивтік сипатта  болады. Соттың іс жүргізу әрекеттері билік сипатында жасалады, олар өздері арнап шығарылған тұлғалар үшін міндетті, өйткені оларды мемлекеттік билік  органы шығарады және мәжбүрлеу күші бар құқық нормасына негізделген. Іске қатысушы тұлғалар жасайтын іс жүргізу  әрекеттері диспозитивтік сипатта  болады. Азаматтық іс талап қоюшының талап-арыздан бас тарту туралы арызы бойынша немесе тараптардың  бітісу келісімін жасауы себепті  қысқартылуы мүмкін. Азаматтық істің  өзіндік ерекшелігі осында.  
Азаматтық іс жүргізу құқығы жалпы және ерекше бөлімдерден тұрады. Жалпы бөлімге сот әділдігі принциптерін, азаматтық істердің сотқа қарастылығы, сот құрамын, қарсылық білдіруді, іске қатысушы тұлғалардың құрамын, олардың іс жүргізу құқығы мен міндеттерін дәлелдеу, талап қою және басқаларын баянды ететін нормалар енеді. 
Азаматтық іс жүргізу құқығының ерекше бөлігі-құқықтың осы саласының жекелеген институттарын, сатыларын реттейтін құқық нормаларының жиынтығы.

    Азаматтық іс жүргізу соттың, іске қатысушы тұлғалардың  және процеске басқа да қатысушылардың, сондай-ақ сот қаулыларын орындайтын органдардың азаматтық іс жүргізу  құқығының нормаларымен реттелген  қызметі. Азаматтық іс жүргізу дегеніміз, іс жүргізу құқық қатынастары  пайда болуының, дамуының және тоқтатылуының  жүйелі тәртібі болып табылады, өйткені  бұл қатынастар іске мүдделі барлық тұлғалардың белсене қатысуымен азаматтық істер бойынша сот  әділдігін жүзеге асыру жөніндегі  сот қызметі процесінде пайда  болады, дамиды және тоқтатылады не олар соттың істің шын мән-жайын  анықтауына жәрдемдеседі. 
Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері Азаматтық іс жүргізу кодексінің 5 бабында белгіленген. Сот азаматтардың және ұйымдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау мақсатында азаматтық істерді дұрыс және мерзімінде шешуі тиіс. Осы негізгі міндетті орындау арқылы азаматтық сот ісін жүргізу құқықтық мемлекетті, заңдылық пен құқық тәртібін нығайтуға, әлеуметтік әділеттілікті орнықтыруға, құқық бұзушылықтардың алдын алуға, азаматтарды заңдарды дәл және мүлтіксіз орындау, азаматтардың құқығы, ар-ожданы мен қадір-қасиетін, ортақ тұрмыс ережелерін құрметтеу рухында тәрбиелеуге жәрдемдесуге тиіс. Кепілдік берілген конституциялық құқықтар мен бостандықтарды пәрменді түрде қорғау соттардан сот ісін жүргізудің барлық кезеңдерінде қолданылуға тиісті құқық нормаларының бәрін аса қатаң сақтауды талап етеді.