Ақша қаражаттар қозғалысының аудиті

Д = Д - Р

Мұндағы: Д - негізгі қызметтен алынған табыс;

                  Д - жалпы табыс;

                  Р - кезең шығындары.

 

Кесте 6

«ШынДар» ЖШС  компаниясы қызметінің нәтижесін сипаттайтын  көрсеткіштер, мың. тг.

Көрсеткіштер	2009 ж.	2010 ж. жжжжжжжжылжыл	2011 ж.	Өзгеріс
Сатудан түскен түсім	368 100	377 085	364 805	+12 280
Өзіндік құн	354 215	376 690	356 350	+20 340
Жалпы табыс	13 885	395	8 455	-8 060
Таза табыс (шығын)	-1 011	-1 065	-2 025	+960

 

Сатудан түскен түсімнің алдыңғы жылмен салыстарғанда 3,4%-ға, яғни 12280 мың теңгеге өскеніне қарамастан, кәсіпорынның жалпы табысы 95%-ға немесе 8060 мың теңгеге азайған. Сонымен қатар кәсіпорын өткен және ағым-дағы кезеңдердегі таза табыс таппай отыр. Алайда шығын мөлшері алдыңғы жылмен салыстырғанда 960 мың теңгеге азайған және ол 1065 мың теңгені құ-рады. Жалпы табыстың азаюы рентабельділіктің төмендеуі мен өндірістік шы-ғындардың өсуін білдіреді.

Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштерін талдау. Табыстылықтың са-лыстырмалы көрсеткіштеріне  нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорын-ның  қаржылық қызмет жасау, қаржыландыру көздерін ынталандыру және олар-ды тиімді пайдалану сияқты мүмкіндіктерін анықтайтын, осы кәсіпорын қызме-тінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштері жатады. Олар кәсіпорын қызметін түрлі бағытта белгілейді және олар экономикалық процеске қатысушылардың мүдделеріне сай топтастырылады. Табыстылық коэффициенттері салыстырма-лы талдау мен кәсіпорынның қаржы жағдайын бағалаудың міндетті элементтері болып табылады, өйткені олар кәсіпорын табысын қалыптастырудың фактор-лық ортасын сипаттайтын маңызды көрсеткіштер. Оларды толығырақ қарасты-райық:

Барлық  активтердің тиімділік деңгейі (авансталған, жиынтық капитал) мына формула бойынша есептелінеді:

Д = Таза табыс / Барлық активтер (авансталған, жиынтық капитал)

Жалпы активтердің  табыстылық деңгейі 2010 ж. – -0,005 болса, ал 2011 ж. оның мәні – -0,003 болды.

Осылайша жалпы  активтердің табыстылық деңгейі (авансталған  капитал) кә-сіпорынның өз қызметін қаншалықты тиімді және табысты жүргізетінін көрсе-теді.

Тәжірибеде ағымдағы активтердің табыстылығы деп аталатын көрсеткіш кеңінен қолданылады. Ол ағымдағы активтерге салған бір теңгеден кәсіпорын қанша табыс алатынын көрсетеді :

Д = Д / Т

Мұнда: Т - ағымдағы активтер.

              Д - таза табыс. 

              Д - ағымдағы активтердің табыстылығы.

Ағымдағы активтердің  табыстылық деңгейі 2010 ж. – -0,012 болса, ал 2011 ж. оның мәні – -0,009 болды.

Акционерлік компания құқығында жұмыс істеуші кәсіпорын  үшін салынған капиталдың табыстылық деңгейін бағалаудың, яғни акционерлік капиталды тиімді пайдаланудың негізгі көрсеткіші болып, кәсіпорынның таза табысының оның меншікті капиталына пайыздың қатынасы есептеледі. Бұл көрсеткіш – меншікті капиталдың табыстылық коэффициенті немесе мөлшерлемесі деп аталады. Ол мына формуламен анықталады:

Д = Д / С

Мұнда: Д - меншікті капиталдың табыстылығы;

             Д - таза табыс;

             С - меншікті капитал.

Ол экономикалық және қаржылық талдауда маңызды көрсеткіш  болып табы-лады.

Дәл осы көрсеткіш  биржада акционерлік компаниялардың акцияларына баға белгілеуді бағалау  барысында маңызды роль атқарады.     

Меншікті капиталдың табыстылық деңгейі 2010 ж. – -0,007 пунктке өскен болса, ал 2011 ж. оның мәні – -0,004 болды.

Тәжірибеде ұзақ мерзімді активтердің табыстылығы деп аталатын көрсет-кіш кеңінен қолданылады. Ол ұзақ мерзімді активтерге салған бір теңгеден кә-сіпорын қанша табыс алатынын көрсетеді :

Д = Д / Т

Мұнда:  Т - ұзақ мерзімді активтер;

              Д - таза табыс; 

              Д - ұзақ мерзімді активтер табыстылығы.

Ұзақ мерзімді активтердің табыстылық деңгейі 2010 ж. – -0,009 болса, ал 2011 ж. оның мәні – -0,004 болды.

Негізгі өндірістік қорлардың  табыстылық деңгейі мына формула бойынша есептелінеді:

Д = Д / З

Мұнда:  Д - Өндірістік қорлардың табыстылығы;

              Д - Таза табыс; 

              З - Өндірістік қорлар.

Өндірістік қорлардың  табыстылық деңгейі 2010 ж. – -0,04 болса, ал 2011 ж. оның мәні – -0,02 пунктке азайып отыр.

Сату көлемінің  табыстылығы мына формула бойынша есептелінеді:

Д = Д / Д

Мұнда:  Д - Сату көлемінің табыстылығы;

              Д - Жалпы табыс;

              Д - Өнімді (жұмыс, қызметті) өткізуден алынған табыс.

Сату көлемінің табыстылық деңгейі 2010 ж. – 0,023 болса, ал жыл со -ңында оның мәні – 0,001болды.

Жоғарыда жүргізілген  есептеулерден көріп отырғанымыздай кәсіпорын қыз-меті шығынды болып  табылады, алайда оның қызметі жыл  соңына қарай кішке-не болса да жақсаруда.

 

2.2. «ШынДар» ЖШС-ның  қаржылық есеп жұмыстарын ұйымдастыру

«ШынДар» ЖШС-ы  өзінің есеп жұмысын Қазақстан Республикасы президентінің  заң күші “Бухгалтерлік есеп туралы” жарлығына сәйкес жүргізіледі. Оның өзінің есеп шоты бар. Оған Темірбанк қызмет етеді. Сонымен бірге негізгі нормативтік құжаттар ретінде бухгалтерлік есеп стандарты және оларға методикалық нұсқаулар, сонымен қоса  кәсіпорынның жұмыс шоттары жасалған негізгі шоттар жоспары пайдаланылады.

  Бухгалтерлік  есепті жүргізу барысында, әр  жұмысшы өз міндеттерін атқарады. Сол міндеттер «ШынДар» ЖШС  -дағы есепшілердің міндеттері  қалай жүргізілетіні сипатталады:

1. Алмухамбетова Ларилла Газизовна – бас есепшінің орынбасары.

Касса, негізгі  құралдарды, жинақтаушы кассамен есеп айырсу және аудандық желінің байланысын бастапқы құжаттарды өндеп журнал-ордерге  енгізеді. Негізгі құралдарды күрделі жөндеуден, құрылыстан амортизация есептегенде құжаттарды өндеу. Негізгі құралдарға  аналитикалық есепті енгізу. Қорға, табысқа, шығысқа журнал-ордерге үйлестіру. Бас кітапқа енгізу. Есептің дұрыстығын бақылау.

2. Найзина Светлана Ароновна – газ есебін жүргізуші бухгалтер.

Газ қозғалысын өндеу және қабылау есебі. Есептеуге  салыстыруды жүргізу, кредиторлық  бережақ, дебиторлық бережақты құжаттар көрсету, тұтынылған газды есептеуді  аналитикалық есепке енгізу, бухгалтерлік жазуларды құру.

3. Журавлева Любовь Иванвна –жабдықтаушылармен есеп айырсу бухгалтері.

Бережақты талдаудың  құрылуы, есептеуге салыстыру жүргізу, жабдықтаушылармен дебиторлық және кредиторлық бережақтың құжаттарын көрсетуді жабдықтаушылармен есеп айырсуды аналитикалық есепке №6 журнал-рдерге енгізу.

4. Жумагазиева Гульнара Ивановна – есептеу столының жүргізуші бухгалтері.

Еңбек келісім  –шартын, бұйрықты, нарядтарды, табельдерді, зейнет ақы есептеуді, барлық еңбек  ақы түрлерін келістіруді есептеу. Еңбек ақы бойынша табыс салығын, касса арқылы төлеуді және басқа да құжаттарды ұстау. әлеуметтік салықты, зейнет ақыны есептеуді, еңбек ақыны есептеу және айлық бухгалтерлік жазуларды көрсету. Еңбек ақыдан әр түрлі ұстауларды және кредиттік, ссудаларды аналитикалық есеп арқылы есептеуді негізу.

5. Плетнева Татьяна Яковлевна –маиериалдық столдың бухгалтерлік жүргізушісі.

Қоғамдық аматандыруға есеп, төлеу қызметіне есеп және материалдық есептердің өнделген құжаттарды қабылдау. Жиынтық шешімді келтірудің қозғалысын ТМЗ және олардың берілгенің салыстыруды құру.

6. Дзюба Тамара Ивановна – есепті талдаудың есептегендегі жүргізуші бухгалтер.

Орталық қоймадан ТМЗ қозғалысын және бастапқы құжаттарды өндеу және қабылдау. Кассалық есепті салыстыру, РЭУ бойынша есептің  абоненттерінің өздік шотын қабылдау.

7. Таспихова Сымбат Сатыбалдиевна – материалдық столың бухгалтері.

РЭУ төлеу қызметінің есебі және материалдық есептің  өнделуін  және қабылдау. АҚ шығындарын аналитикалы есебін жүргізу.

8. Вахитова Клара Зулхижаевна – салық есебін жүргізуші бухгалтер.

Бюджеттен салықпен есеп айырсудың аналитикалық есебін жүргізеді айлық берілгендерін жинайды:салық органдарына салық төлемдеріне және жолдар бойынша декларацияны, оның есебін құрап тапсырады. Олардың уақытында төленуін бақылайды. Салық түрлеріне аналитикалық есеп жүргізеді.

9. Щедрова Любовь Ивановна – бухгалтер- кассир

 Құрылған  құжаттар бойынша  ақша құралдарын  береді және қабылдайды. Кассадағы  ақша құралдарының сақтығына  материалық жауапкершілік және  кассалық есепті құрайды. №7  журнал-ордері есебін жүргізіп, аванстық  есеп беру сомасы бойынша өтеу ай сайын №2 журнал-ордерді компьютерге енгізіп, оны шығарады, күнделікті көшіру жасап, мемлекетік банк арқылы төлеу туралы құжаты болады.

Кәсіпорында   журналды - ордерлі  форма қолданылады. Кәсіпорында журналды - ордерлі формаға  жазу алғашқы  құжаттар, есеп  регистрлерінен түсіріледі.

Кәсіпорының  бухгалтерлік есебінің негізгі міндеттері болып:

• Субъектіні, тағыда басқа қызығушы  тұлғаларды  кәсіпорынның  шаруалық  қызметі туралы толық ақпараттармен қамтамасыз  ету;
• Субъектілердің шаруашылық қызметтерін Қазақстан Республикасының  заңдылықтарына сай  жүргізілуін бақылау үшін мемелкеттік  органдарды қажетті ақпараттармен  қамтамасыз ету;
• Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп - есептеу, үздіксіздік,  түсініліктілік, маңыздылық, шындық, тәуелсіздік, жан - жақтылық, толықтылық, салыстырылымдылық, кезектілік ұстамдарына негіздделе отырып жүзеге асырылады.

Бухгалтерлік  есептің қызметін ұйымдастыру өткізетін  шаруашылық операцияларға ішкі және алдын-ала бақылауды бас бухгалтердің міндетіне алудан басталады.

Бұл үшін бухгалтерлік есепті ұйымдастыру  және жүргізу мақсатында бухгалтірлік  қызметшілердің  міндеттері бөлінген. Бас бухгалтерлердің міндеттеріне жалпы бухгалтерлік қызметтерді ұйымдастыру қаржылық және статистикалық есептемелерді құру, регистлердегі жазуларды салыстыра отыра аванстық есеп берулерді тексеру, бас кітапты жүргізу, салықтардың бюджетке уақытылы төлеуін бақылау және қаржылық қызметке талдау жасау кіреді.

Бас бухгалтердің орынбасарының міндеттері: бухгалтерлік операцияларды нормативтік құжаттар мен  шоттар корреспонденциясына сәйкес уақытында және дұрыс берілуін тексеру. Бухгалтерлік  есеп шоттары бойынша ведомостілерді топтастыру, синтетикалық шоттар бойынша айналым ведомостісін, бухгалтерлік  баланс жасау тиісті есеп регистрлері бойынша негізгі құралдардың, материалдық  емес активтердің есебін жүргізу қызметтері болып табылады.

 Материалдық  стол бухгалтері келесідей қызметті  атқарады: Орталық қойма шоттарын  өңдеу, жабдықтаушылармен есеп  айырысу есептерін  дебеторлар  және кредиторлар мен есеп  айырысу  есептерін жүргізу., дебеторлық және кредиторлық міндеттемелердің талдауын жүргізу. Өндірістік стол бухгалтерінің қызметіне келесілер кіреді: өндірістік және көмекші цехтардың есебін жасау өнім өндірісіне шығындар есебін жүргізу, есеп регистрлеріне сәйкес өнімнің өзіндік құнын қалыптастыру.

Есеп айырысу  столының бухгалтері еңбекақы есебін, сатып алушы және жабдықтаушылармен  есеп айырысу операцияларын жүзеге асырады.

Кассир кассаға  нақты ақшаны қабылдау, беру, есеп айырысу  шотына нақты ақшаны аудару, кіріс және шығыс құжатарын толтыру, касса кітабын және есебін жүргізумен айналысады.

Кәсіпорынның  қаржы жұмысынң негізгі бөлімдері  мыналар:

1. Қаржылық жоспарлау. Бұл жерде қаржылық  жоспардың баланстық жоспары, кіріс пен шығыс жоспары ақша қозғалысы жоспары сияқты құжаттары  жасақталады.
2. Жабдықтаушылармен есеп айырысу. Бұл жерде жабдықтаушылармен келісім шарт жасалып, олармен есеп айырысуды жүргізу барысындағы қажетті құжаттар толтырылады.
3. Қаржы органдарымен есептесу. Бұл жерде бюджеттен есеп айырысу бойынша, сақтандыру операциялары бойынша мәмілемелер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.
4. Айналым қаражаттары. Бұл жерде айналым қаражатын пайдалану тиімділігі мен айналымдылығын үдейтуді көтеру бойынша шаралар жасақталып жүргізіледі.
5. Несиелендіру. Мұнда несиені алу және қайтаруға байланысты есептеулер жүргізіліп, құжаттар толтырылады.
6. Кассалық операциялар. Кәсіпорындағы қаржы жұмысының дұрыс ұйымдастырылуына оның қаржылық жағдайына байланысты болады.