Ақша қаражаттар қозғалысының аудиті

 

Сатылған          + Қорлардың көбеюі; Кредиторлық  қарызардың азаюы

тауарлардың                                     немесе

өзіндік құны      -  Қорлардың  азаюы; Кредиторлық қарыздардың  өсуі

 

Ақшалай төлемдерді операциондық шығындар бойынша есептеу  келесі формуламен көрсетіледі:

         + Алдағы кезең шығындарының көбеюі;

Операциондық шығындар         Есептелген қарыздық шығындардың азаюы(тозуы  есептелмегенде)                                        немесе

                                                     - Алдағы кезең шығындарының азаюы;

Есептелген қарыздық           шығындардың өсуі

 

Табысқа салынатын  салық (корпорациялық табыс салығы) бойынша жүргізілетін ақшалай табыстарды есептеудің формуласы келесідей:

 

Табысқа            + Табысқа салынатын салықтық қарыздардың  төмендеуі

салынатын                                             немесе

салық                 - Табысқа салынатын салықтық қарыздардың көбеюі

        3) саты. Үшінші сатыда инвестициялық және қаржылық қызметтердің таза ақша қаражаттары анықталады. Ең бастысы олар, ұзақ мерзімді активтер мен міндеттемелерге қатысты бухгалтерлік баланстың салыстырмалы баптары негізінде және басқадай мәліметтерге сүйену негізінде анықталады.

 

Мысал есеп

«ШынДар»ЖШС компаниясы

Салыстырмалы  бухгалтерлік баланс.

2011 жылдың 31 желтоқсанына.

Қысқа мерзімді активтер:                2005             2004                Өзгерістер

- дебиторлық  қарыздар                       30.000$          39.000$       9.000$ (-) 

- Жал бойынша  алдағы кезең             15.000$          10.000$       5.000$  (+)

   Шығындары

- Қорлар                                                20.000$          18.000$       2.000$  (+)

 

Қысқа мерзімді міндеттемелер:

- Кредиторлық  қарыздар                    18.000$          12.000$        6.000$  (+)

- % бойынша қарыз                               6.000$            2.000$        4.000$  (+)

- салықтар бойынша  қарыздар             3.000$            5.000$        2.000$  (-)

 

«ШынДар»ЖШС компаниясы                        

Табыстар мен  шығындар бойынша есептілік

2011 жылдың 31 желтоқсанына.

 

Табыстар:                                   

- Өнімді өткізуден  түскен табыс                   400.000$        

- Жерді сатудан  түскен түсім                          20.000$

Жиыны                                                                                         420.000$

 

Шығындар:

- Сатылған тауардың  өзіндік құны                280.000$

- Операциондық шығындар                             75.000$

- Негізгі құралдардың  тозуы                            15.000$

- % бойынша шығындар                                     8.000$

- Табысқа салынатын  салықтық                         7.000$

  шығындары

Жиыны                                                                                          385.000$

Таза табыс                                                                                       35.000$

Осы мәліметтерге сүйене отырып, операциондық қызметтен түскен таза ақша қаражаттарын тікелей және жанама әдіспен есептеу қажет.

1) Операциондық  қызметтегі ақша ағымын жанама  әдіс бойынша есептеу.

«ШынДар»ЖШС компаниясы                        

                  Ақша қаражаттардың қозғалысы  туралы есептілік.

2011 жылдың 31 желтоқсанына.

 

Операциондық  қызметтегі ақша қаражаттардың қозғалысы:

- Таза табыс                                                                                                 35.000

Операциондық  қызметтегі таза ақша қаражаттарына  таза табыстарды қайта есептеуді қажет ететін түзетулер:

- Негізгі құралдардың  тозу шығындары                                  15.000

- Жерді сату бойынша шығындары                                         (20.000)

- Дебиторлық  қарыздардың азаюы                                             9.000

- Жал бойынша  алдағы кезең шығындарының көбеюі            (5.000)

- Қорлардың  көбеюі                                                                     (2.000)

- Кредиторлық  қарыздардың көбеюі                                           6.000

- % бойынша қарыздардың  көбеюі                                              4.000

- Салықтар бойынша  қарыздардың азаюы                                 (2.000)    5.000

Операциондық  қызметтен түскен таза ақша қаражаттары                    40.000

2) Операциондық  қызметтегі ақша ағымын тікелей  әдіспен есептеу.

                                                      Есептеу        Қосу        Алып          Ақша

                                                         әдісі                           тастау         ағымы

- Сатылымдар                            400.000$       9.000$          -      409.000$ (+)

                                                                       деб. қарыз  

- Жерді сатудан  түскен               20.000$           -            20.000$         0

   Түсім                                                                                табыс

- Сатылған тауарлардың           280.000$       2.000$      6.000$   276.000$ (-)

  өзіндік  құны                                                    қолар       кред.қар.   

- Операциондық  шығындар       75.000$        5.000$       -            80.000$ (-)

                                                                          жал үшін

- Негізгі құралдардың                15.000$              -            15.000$        0

  тозу шығындары                                                               тозу      

- % - ды төлеу  бойынша              8.000$              -       4.000$          4.000$ (-)

  шығындар                                                                           қарыз

- Табысқа салынатын                   7.000$         2.000$        -              9.000$ (-)

  салықтық  шығындар                                   сал. қарыз

- Таза табыс                               35.000$    операциондық қызмет-  40.000$

                                                                         тен түскен ақша

                                                                         қаражаттары

  

         «ШынДар»ЖШС компаниясы                        

                  Ақша қаражатының қозғалысы туралы  есептілік.

2011 жылдың 31 желтоқсанына

Операциондық  қызметтен түскен ақша ағымы:

Клиенттерден  түскен ақша қаражаттары                 409.000$

Ақша  қаражаттардың төлемдері:

- жабдықтаушыларға                                                 276.000$

- операциондық  шығындарға                                     80.000$

- пайыздар бойынша                                                     4.000$

- табысқа салынатын  салықтар бойынша                   9.000$

Жиыны                                                                        369.000$

Операциондық  қызметтен түскен ақша қаражаттары                       40.000$

 

       

3.2 Дисконтталған ақша ағымдарын есептеудің негізгі мақсаты.

«Ақшаның уақытша  құны» деген ұғым – ақша мен  уақыт арасындағы байланысты көрсету  үшін қолданылады.

 Ақшаның уақытша құны – бұл қаржылық есепкерліктің (ҚЕХС) стандартты емес, ол басқарушылық шешімдерді қабылдау үшін қолданылатын тәсілдердің бірі, яғни қазіргі кезде қолданылатын нақты шешімдер, бірақ белгілі бір мерзімдегі инвестицияны қайтарумен байланысты уақыт пен ақшаның арасындағы ара-қатынастың жиынтығын көрсетеді.

 Әрбір бизнес  саласында ұзақ мерзімді келісім  – шарттар жасалғанда, бәрімізге  белгілі, бүгінгі күні алынған ақшалар жоғарғы құнға ие болады, келесі жылға қарағанда. Яғни бүгінгі – 10.000 теңге, ертеңгі күнгі сомасымен теңеспейді. Ол төмендеп не жоғарылап кетуі мүмкін. Инфляцияға байланыссыз болғанның өзінде. Егер де инфляция 0- ге тең болғанның өзінде, біз теңеспеушілікті көріп отырамыз. Неліктен? Бұл ақшаның болуы қазіргі кезде оларды әр түрлі қаржылық құралдарға немесе бизнеске салуға мүмкіндік береді және тікелей тәуекелге байланысты белгілі бір табыстарды алады.

 Сондықтан  да біз дұрыс шешім қабылдау мақсатында, үнемі бүгінгі күннің ақша ағымын келешектегі құнмен салыстырып, болжап отыруымыз қажет.

 ҚЕХС бойынша  жалгерліктің операциясын бағалағанда  немесе ұзақ мерзімге алынған  қаржылық салымдарды анықтағанда  дисконтталған құн ұғымы қолданылады.

 Дисконттау – бұл ақша мен уақыттың байланыстылығы. Осы байланысты келесілер көрсетеді:

• Пайданы алу мақсатында ақшалар жұмсалады.
• Қосымша пайданы немесе экономияны қаржылық салымдарды алып келуі қажет. Өйткені, шығындарды ақтауы тиіс. Бірақ, пайданың немесе табыстың мөлшері жоғары болуы қажет. Өйткені, салымдардың құнына пайда түсіруі қажет.
• Қаржылық салымдар тиімді болып есептелінеді, егер олар инвесторға уақыттық мөлшерін өтесе және осы мөлшерде тиісті табыс әкелсе. Сонымен, қаржылық салымдардың бағдарламасын бағалаған кезде, әр түрлі уақытты есепке алып, жеткілікті пайданы, осы салымдар алып келу тиістігін ең алдымен анықтайды.

Бұл жерде ақшалай ағымдарды дисконттау әдісі – бұл ақша құнының уақыттағы өзгеруін есептейтін бағалау әдісі. Ақшаның дисконтталған құны инфляцияға бағынбайды. Өйткені, инфляция 0- ге тең болса да, ақшалар болашақ табыстардың есебімен құнға теңестіріледі.

 Пайыздар- бұл әр түрлі нысандарда қарызға берілген капиталдан түскен пайыздар немесе өзіндік және қаржылық мінездемесі бар инвестициялардан түскен табыс.

Пайыздар - әр түрлі  болады:

1. Жай пайыздар – бұл есептеу мерзімінде алғашқы ақшалай сомаға қолданылатын пайыздар.

Мысалы:  1) ссуда – 500.000 теңге көлемінде 3 жылға берілді. 30 % - қ жылдық жай қойылым бойынша, онда 3 жыл уақытында пайыздың көлемі келесідей болады. 500.000 * 30 % * 3 жыл = 450.000 теңге.

2.  Күрделі  пайыздар – реинвестицияланған  пайызға алынған пайыздар,                      

яғни ссудаға  немесе қаржылық салымға төленетін  пайыздарды негізгі сомаға қосады. Осының нәтижесінде, пайыздарды негізгі сомаға және алынған пайыздарға төлейді.

   Күрделі пайыздарды есептеу- бұл дисконттауға кері үрдіс. Өйткені, күрделі пайыздар арқылы қазіргі уақыттағы қолма – қол ақшаның болашақ құны анықталады.

   Мысалы: Егер, қазір біз, банкке – 1000 теңге салсақ 10 -%- қ жылдық қойылымы бойынша және пайызды жылына бір рет төленсе (жылдың соңында), онда табыстылықтың келесі көрсеткіштеріне сенер едік:

• Бір жылдан соң инвестициялар келесі көлемге дейін өседі. 1000+10%*1000=1100. Яғни %- р бойынша төлем 100 болады.
• Егер осы банктік шотта, біз өзіміздің ақшамызды ұстасақ, онда инвестицияның құны 2 жылдан соң 1210 теңге болады. (1100*1,1) пайыздар бойынша төлем  2 жылы 110 теңге болады. (1210-1100) Осыны басқаша түрде жазуға болады. Алғашқы инвестицияның мөлшеріне 2 жылдың пайыздарын есептеу арқылы, яғни (1000*(1,1*1,1)=1210)
• Егер біз, осы ақшаны 3 жыл бойы сақтасақ, онда 3 жылдың соңында инвестицияның құны келесі мөлшерлерге дейін өсер еді. 1000* (1,1*1,1*1,1)=1331. 3 жылдың пайыздары 121 теңге болады. (1331-1210)

Осы мысал инвестициялар  құнын анықтау әдістемесін күрделі  пайыздарды қолданып көрсетеді. Осындай  принциптерді болашақ және ағымдағы анықтамаларда пайдаланады.

 Ағымдағы құн – бұл болашақ ақшалай ағымның дисконтталған құны.

  Дисконттау – бұл күрделі пайыздардың керісінше есептелуі. Дисконттау әдісін қолданып, біз болашақ ақшалай ағымдардың ағымдағы құнын анықтағанбыз. Яғни, белгіленген пайыздардың қойылымы бойынша қанша соманы салуымыз керек, анықталған мерзімнен кейін инвестицияның пайдалы құнын алу үшін.