Денежная политика в РК

      Мемлекет  өндірістік салаға тікелей әсер ете  алмайды, ол кәсіпкерлік шешімдерге тек жанама реттеу арқылы әсер етеді. Сондықтан ақша-несие саясаты мемлекеттің өндіріске әсер етуінің тиімді әрі икемді әдісі болып табылады. Ақша-несие саясатының мақсаты - ұлттық шаруашылықтың тұрақты дамуы мен тепе-теңдікте болуын қамтамасыз ету.

      Қазақстан Республикасының ақша-несие жүйесі реформалаудың ұзақ та қиын жолынан өтті. Еліміздің егемендік алған алғашқы жылдарындағы қолайсыз макроэкономикалық жағдай: инфляцияның жоғары деңгейі, мемлекеттік бюджет тапшылығы, жоғары пайыз мөлшерлемесі, т.б. тиімді ақша-несие саясатын құруға айтарлықтай кедергі жасады. Алайда уақыт өте келе бұл қиыншылықтарды жеңе отырып еліміздің қаржы жүйесіне оңтайлы өзгерістер енгізілді. Ғылыми әдебиеттерде көрсетілгендей, «Қазір шетелдік мамандардың бағалауы бойынша Қазақстанда ТМД елдерінің арасындағы ең үздік, бүгінгі заман талаптарына сай, жаңа банктік жүйе қалыптасты. Бұл реформалаудың маңызды жетістігі, өйткені рыноктық экономикаға өту кезеңінде Қазақстанның өзіндік дәстүрлі банктік мектебі болған жоқ».

      Бүгінгі күні ақша-несие жүйесін одан әрі  жетілдіру үрдісі жалғасуда және мемлекет алдында жаңа маңызды, ауқымы зор міндеттер тұр:

      - ақша-несие саясатының инфляциялық аргеттеу принципіне өту арқылы инфляция деңгейін төмен деңгейде ұстап тұру;

      - теңгенің шетел валютасына қатысты нақты бағамының өсуін тежеу арқылы әлемдік рынокта қазақстандық тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін көтеру;

      - нақты секторды несиелеуді өсіру және оның ресурстық базасын кеңейту арқылы банктік жүйе мен сақтандыру рыногының тұрақты дамуын қамтамасыз ету;

      - қаржы нарығында қатысушылардың бақылау қызметтерін Ұлттық Банкке жұмылдыру арқылы олардың мемлекеттік реттеудегі қызметін жетілдіру;

      Қазақстанның  төлемдік жүйесін Еврокеңес стандарттарына жақындату арқылы ТМД елдері арасындағы жалпы төлемдік жүйені қалыптастыру арқылы Ұлттық банк электрондық ақшаларды енгізу мен дамытуды жоспарлайды.

      Ақша-несие  саясатының негізгі субъектісі - Орталық банк, яғни Ұлттық Банк болып табылады. Ол үкіметтік институт болмағанымен оның нұсқауларын орындайды. Алайда Ұлттық Банктің мемлекеттік саясатты жүзеге асырудағы рөлі мен маңызына көңіл аударатын болсақ, ол өз алдына дербес ұйым болып табылады.

      Қолданылған әдебиеттер тізімі 
 

      1 Абдыкаримова М.Х. Грамотная фискальная  политика ключ к предотвращению  экономических теневых преступлений // Правовая реформа в Казахстане. – 2009. - №2. – с. 63-67.

      2 Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика: Учебник.- МГУ, Изд-во «Дис».- 2001.- 294 с.

      3 Берлин, С.И. Теория финансов. Учебное  пособие. – М.: Приор, 2000. – 256 с.

     4  Долан Э.Дж. Макроэкономика. Пер.  с англ.- СПб.; 2004.- 456 с.

     5  Дорнбуш Р. Макроэкономика: Оқулық.- Алматы: Білім. – 1997. -555 б.

     6 Жалпы экономикалық теория: Оқулық/ Ө.Қ Шеденов, Е.Н. Сағындықов, Б.И. Комягин. – Ақтөбе: «А-Полиграфия», 2004. – 455 б.

     7 Заяц, Н.Е., Фисенко, М.К. Теория  финансов: Учебное пособие. – М.: Высш. шк., 1998. – 184 с.

      8 Ілиясов, Қ.Қ., Құлпыбаев, С. Қаржы:  Оқулық, Алматы.– 2003. – 448 б.

      9 Күлекеев Ж.Ә. Микро-макроэкономика  терминдерінің орысша-қазақша сөздігі.- Алматы.- 1999.- 452 б. 

      10 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған орта мерзімді ақша-несие саясаты // ҚР Президенті сен ҚР Үкіметінің актілер жинағы. – 2009. - №25. – 55-90 б.

      11 Құлпыбаев С. Қаржы. Оқу құралы. – Алматы: Мерей. - 2000. – 154 б

      12 Мамыров Н.Қ., Тілеужанова М.Ә.  Макроэкономика: Оқулық.- Алматы: Экономика. – 2005.- 432 б.

      13 Мельников, В.Д., Ли, В.Д. Общий курс  финансов. – Учебник для вузов.  – Алматы: 2001. – 152 с.

      14 Микроэкономика және макроэкономика. Русско-казахский толковый словарь.  – Құраст.: Есенғалиева К.С., Тілеужанова М.Ә. – Алматы. – 2002.

      15 Мэнкью Н.Г. Макроэкономика: Учебник  Пер. с англ. – М., Изд-во МГУ, 1998.- 504 с.

      16 Павлодар облысының бағдарламалық  бюджеті. – Павлодар: 2010. – 214 б.

      17 Сартаев С.С., Найманбаев С.М. Ақша, несие, банктер: Оқу құралы . – Алматы: Жеті Жарғы., 2006. – 360 б.

     18 Смағұлова, Р.О., Сатыбалдиева, Ж.Ш. Қаржы, ақша айналысы және несие: Оқу құралы. – Алматы: Экономика, 2008. – 462 б.

      19 Учебник по основам экономической теории / под ред. В. Камаева.  –  М.: Владос, 1994. – 245 с.

      20 Үмбеталиев А.Д., Керімбек Ғ.Е. Салық және салық салу: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2006. – 864 б.

      21 Финансы, деньги, кредит. Учебник.  Под ред. О.В. Соколовой. –  М.: ЮРАЙТ, 2001. – 784 с.