Персоналды басқару және контроллинг негіздері

      Бұл мысал бюджеттеу технологиясы мен  кәсіпорындағы контроллингті қолдануды  түсіндіреді. Дегенмен Дегенмен контроллингте  басқада бюджеттік басқару, басқарушылық есеп, ұдерістер бойынша шығындарды басқару, жобаларды басқару және т.б. сол сияқты қолданылатын құралдар көп. Ал котроллингтің өзі басқару жүйесінің басқару құралы болып табылады. Контроллингті – барлық мәселелердің шешімі ретінде емес, ал дұрыс және жақсы ұйымдастырылған құрал ретінде түсіну маңызды.

      Контроллингтің  тиімділігін бағалаудың негізгі критериі экономикалық факторларға әсер ететін көреткіщтерді бағалау. Контроллингті іске асыру барысында мақсатқа жетудің нәтижелерінің үш нүқасы болу мүмкін:

Бірінші – мақсат барлық көлемде орындалды (контроллинг тиімді);

Екінші  – мақсат баолық көлемде орындалған жоқ (контроллинг

тиімділігі  аз);

Үшінші –     мақсат       орындалған       жоқ     (контроллинг    тиімсіз);

Сонымен қатар контроллингтің критерилері  болып, тиімділік,

нәтижелік және т.б. Персоналды басқарудағы контроллингтің тиімділігін бағалау динамикалық есеп негізінде жасалады. Контроллинг жүйесінің тиімділігін бағалауды оны енгізген жылы ғана емес, алдындағы бірнеше жылмен салыстырып бағалаған жөн, сонда нәтиже көрнекті және тиімділігі немесе тиімсіздігі айқын көрінеді. Ұйымдағы персоналды контроллинг жүйесінің тиімділігін бағалайтын негізгі критерий көрсеткіштері келесідей көрініс табады:

• көрсеткіштердің негізделген және шыншыл болуын бағалау;
• ресурстардың шығындалуын бағалау, яғни қолданылған

ресурстардыан түскен пайдасын есептеу;

• мақсаттық қаржыландыруды бағалау;
• нормативтік қаржылардың жұмсалуының негізделуін бағалау;

Соңғы нәтиже, яғни контроллинг жүйесінің  объективті саладарларын бағалау – бұл контроллинг жүйесінің тиімділігін бағалаулаудың ең маңызды және оңғы критериі болып табылады. Контроллингті енгізудің  нәтижелерін болған саладарларсыз бағалауға мүмкін емес. Өйткені әр істің тиімді немесе тиімсіз салдары болуы мүмкін [14]. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      Қорытынды

Курстық   жұмысты   аяқтай   отырып,    қарастырылыған тақырыпқа

байланысты  бірнеше қорытынды жасауға болады. Кәсіпорында контроллингті енгізудің артықшылықтарына тоқталсақ. Кәсіпорында оның қызметінің нәтижелері мен жүктелген міндеттерді орындау нәтижелерін бір адамнан сұрауға болатын нақты тұлға(контроллер) пайда болды. Кәсіпорынның қаржылық экономикалық жағдайы туралы ақпарат бір жерде шоғырланады және тез жедел алуға болады. Жоспарлау, бақылау, есепке алу және есеп берудің біріңғай стандарттары мен ережелерін шүғыл енгізуге болады, бұл ақпараттық басқару жүйесін жеңілдетеді. Барлық бөлімшелердің жоспарлы, егер бұл сұрақпен бір ғана қызмет айналысса, ұтымды ұйлестіріледі және шыншылдығы (нақтылығы) тексеріліп отырады. Бөлімшелердің оқшаулануы төмендейді.

      Экономиканың  қазіргі даму кезеңінде дүние  жүзінің көптеген елдеріндегі негізі проблемаларының – персоналмен  қалай жұмыс жасау болып отыр. Бұл мәселені шешу жолдарының көптігіне  қарамастан өнеркәсібі дамыған әр түрлі  елдерде кадрларды таңдау процедуралары  мен әдістерін бір қалыпқа  келтіру; оларды бағалаудың ғылыми критерийлерін  дайындау; персоналды басқарудың қажеттілігін талдауға ғылыми әдістерді пайдалану, кадрлық шешімдерді негіздеу және олардың  жариялылығын кеңейту; мемлекеттік  және шаруашылық шешімдерді кадрлық  саясаттың  негізгі элементтерімен жүйелі түрде байланыстыру негізгі  элементтерімен жүйелі түрде байланыстыру негізгі ортақ үрдіске айналып  отыр.

      Көптеген  мемлекеттердің бірнеше жылдық жинақтаған тәжрибесі контроллингтік жүйені кәсіпорында  қолдану жоғары пайдаға жетуді, жұмыс  орындарды сақтауды, кәсіпорынның едәуір күрделі шарттарда қызмет етуін  қамтамасыз етуді куәландырады. Сонымен  қатар, контроллинг пайда көлемін  ұлғайтуға, персонал бөліміндегі инновацияаларды  жүзеге асыру үшін қаражат көздерін табуға, қызметкерлердің шығармашылық еңбектерін шабыттандыруға, еңбек нәтижелілігін  арттыруға ынталандырады, сонымен  қатар қызметкердің қабілеттілігін дамытуға мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде еңбек қызметінің жоғары өнімділігіне әкеп тірейді. Қазіргі таңда кез келген кәсіпорында контроллинг жүйесін енгізу отандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру және елімізге өмір сүру деңгейін жоғарылату кепілі болып табылады.

      Қазіргі заманғы экономиканың дамуында кез  келген кәсіпорын қатаң бәсеке шарттарында  қызмет етеді. Кәсіпорын қызметінің осындай жағдайында, әсіресе ұзақ мерзімді келешектегі тиімділігі, яғни нарықта тек жай ғана өмір сүріп  қана қоймай, жоғары қарқынды дамуды қамтамасыз ету және бәсекеге қабілеттілікті арттыруы кәсіпорындағы қаржылық әлеует деңгейімен және кәсіпорынды басқару сапасымен  анықталады. Компаниядағы контроллинг  жүйесін тиімді ұйымдастыру өте  маңызды болып есептеледі. Әлемдік  және отандық нарықтарда бәсекелік қарым–қатынастардың күшеюі, технологиялардың серпінді дамуы және өзгермелілігі, бизнестің өспелі әртараптандырылуы, бизнес–жобалардың күрделенуі және т.б. факторлар кәсіпорында бақылау жүйесіне және оны басқаруға деген жаңа талаптарды еңгізуге себепші болып отыр. Тек кәіпорындардың табысты қызмет етуі үшін бақылау үдерісін жай ғана ұйымдастыру жеткіліксіз, тиімді контроллинг жүйесін құру жіне енгізу қажет. Контроллинг бақылауға қарағанда едәуір кең ұғым, ол ол компанияны мақсатқа сай жоспарлау және басқаруды білдіреді. Контроллинг кәсіпорынның келешегі үшін жауапты, ал бақылау өткен кезеңге бағытталып «жоспар» мен «нақтыны» салыстырумен шектеледі. Сондықтан жақын аралықта қазақстандық кәсіпорындардың көпшілігінде компанияның стратегиялық мақсаттарын орындауға бағытталған контроллинг жүйесін енгізуге мүмкіндіктері бар екенін басып айтуға болады.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      Қолданылған әдебиеттер 

1. Рахметов Б.А.  Персоналды басқару   Экономика, 2005 (25-30б)
2. Рахметов Б.А., Байнеева П.Т. Персоналды басқару 

Экономика, 2006 (50-54б)

3. Жүнісбекова Г.Е. Кәсіпорындағы контроллинг.

Экономика, 2010

4. Фольмут Х.Й. Инструменты контроллинга от А до Я .Финансы и статистика, 1998 (59-62б)
5. Майер Э. Контроллинг как система мышления и управления. Финансы и статистика, 1993(156-163б)
6. Дайле А. Практика контроллинга .Финансы и статистика,

2001  (67-72б)

7. Ташенова С.Д. Контроллинг: Уч. Пособие – Алматы:

Экономика, 2007   (86-89б)

8. Попова Л.В., Исакова Р.Е., Головина Т.А.

Контроллинг: 2003  (113-117б)

9. Анискин Ю.П. Планирование и контроллинг : уч. по специальности «Менеджмент организации» Омега-Л, 2005 (98-112б)
10. Фалько С. Г. Контроллинг на предприятии

«Знание» России, 1995 (78-85б)

11. Хан Д. Планирование и контроль: концепция контроллинга. – М.: «Финансы и статистика», 2007 (234-236б)
12. Малышева Л. Контроллинг на предприятии

Открытые системы, 2003 (124-128б)

13. Анищенко А. Возможности применения контроллинга на малых предприятиях . – 2007 [Электронды ресурс]. URL: www.devbusiness.ru.
14. Павлова А.М. Контроллинг – лучший друг руководителя. // Elitarium дистанционы оқу орталығы. – 2006 [Электронды ресурс]. URL: http://www.elitarium.ru/2006/08/03/kontrolling