Кәсіпорын инвистициясы

          Лизинг деп – тауар өндірушінің өндіріс құралдары мен транспорттарды т.б. қозғалмайтын мүлікті жалға алуы. Лизингтің 2-і түрі қарастырылады:

 қаржылық 

операциялық

        Қаржылық лизинг  қозғалмайтын мүліктерді пайдалану  мерзімі біткеннен соң лизинг  берушіге қайтарып береді.

        Операциялық  лизинг негізінен құралдарды  лизинг алушы  белгілі бір  жүйеде, яғни келісім шарт арқылы  пайдаланып, оның қалған құнын  төлеу арқылы өзінде қалдыра   алады.

Тақырып 14 Кәсіпорынның қаржылық ресурстарын  басқару

1. Инвестициялық проекттің көрсеткен  салыстырмалы бағасы.

2. Жобаның коммерциялық эффектілігі.

3. Жобаның бюджеттік эффектілігі.

 

1. Инвестициялық проекттің  көрсеткен салыстырмалы бағасы.

 

Кез-келген инвестициялық проекттің бағалауын  шешу үшін қолданылатын келесі көрсеткіштер:

1. таза табыс;

2. таза дисконт  табысы ( ТДД ) немесе интегралды  эффект 

3. табыс индексі;

4. табыстың  ішкі нормасы;

5. ақтау мерзімі. 

Таза табыс  деп өтілетін уақыт аралығындағы эффект ( ақша құйылымының сальдосы ) ТТ  = Σ ( FV – PV ). Бұл жерде PV –  ақша құйылымының нақты уақыттағы  құны, FV – болашақтағы жұмсалған  ақша құйылымы.

Таза дисконт  табысы ( ТДД ) – бүкіл өтілетін уақыт  аралығындағы эффект Э, Т – жоспарлаудың басындағы немесе интегралдық шешімдердің  шығысының асып кетуіне байланысты.

Табыс индексі ( ТИ ) – ақша құйылымының келуімен ақша құйылымының кету қатынасы.

 

2. Жобаның коммерциялық  эффектілігі.

Проекттің коммерциялық эффектілігі – қаржы шығысы мен  нәтижесінің табысының қамтылуымен  айқындалады. Бұл  жағдайларда мына қағидаларды міндетті түрде  қолдану  керек:

5. проектте көрсетілген барлық жоспарлар мен болжамдар барлық ресурстарға пайдалануы керек;
6. өнім проектте көрсетілген бағамен, валютаға сәйкес төленуі және сатып алынуы тиіс.
7. проектте белгіленген жоспар бойынша жалақы төленуі тиіс.
8. егер проектте өнімді өндіру мен тұтыну бір кезде пайдаланса, онда оған тек оның тұтынуына ғана қаражат шығарылады.

Коммерциялық  эффектілік проекттің түгел қаралса, солай бөлінген участкесіне және оған кететін шығынды да бөлек  қарайды.

Проектті  іске қосар кезінде 3 міндетке көңіл  бөлу керек: инвестициялық, операциялық және қаржылық.

Ақшаның тірі күйінде жүру ( келу ) дегеніміз –  осы 3 міндеттердің әр бөлігінде кіріс  пен шығыстың әр түрлілігінде. Тірі ақшаның сальдосы бұл – осы 3 міндеттердің әр бөлігінде кіріс пен шығыстың әр түрлілігінде.

Инвестициялық әрекеттен түсетін табыс көзі – құйылымның шығуы, белгілі бір  уақыт аралығы.

Табыс құйылымына ( салықты қоспағанда ) заттың реализациясы материалдық емес активтерден ( Мысалы, проекттің жойылуы ), сонымен қатар, айналым активтердің қайтарылуы кезінде ( проекттің соңында ), уақыт  аралығындағы айналым капиталының  азаюы.

Шығыс құйылмауы  – бұл негізгі заттың салымдары, құнды қағаздарға салымдар.

 

3. Жобаның бюджеттік  эффектілігі.

 

Бюджетке  бюджеттік эффектілік әр түрлі стадияларда  белгіленеді, бөлек немесе консалидарлық  нәтиже реализациясы табыс пен шығысқа  әсер  етеді және ол өз орнын білуге тиіс ( республикалық, региондық және жергілікті ).

Бюджеттік эффект Дt, бюджетті құрайтын табыстың жоғарлауы  Рt Бt = Дt – Рt.

Табыстығ  құйылымына кіретіндер ресурстардан түсетін  пайда (жер,су), салық төлем, бюджеттік  емес қорларға бөлінетін ақшалар ( зейнет, медициналық сақтандыру ).

Шығыс құрамына бюджеттен бөлінетін тіке проекттің  қаржылануы.

Инвестициялық  жобаларды басқару 

1. Инвестициялық проекттерді басқару маңыздылығы.
2. Проектті басқару тәсілдері
3. Проектті басқарудың  ұйымдастырушылық құрылымы
4. Басқарушылық шешімді қолданудағы негізгі этаптар.

Инвестициялық проекттерді басқару маңыздылығында көптеген анықтамалар бар.

Проектті  басқару - әкімшіліктің әсері, проект өміріндегі қолданатын техникалық басқару тәсілдерді қолдана білу ерекшілігі.

Басқару –  алға қойылған  мақсат пен талаптарға жетуге арналған процесс.

Реализациядағы  барлық циклдер мен оған кеткен қаражаттардың  ара-қатынасы инвестициялық проект деп аталады.

Проект мақсаттары:

1. техникалық
2. ұйымдастырушылық
3. қоғамдық
4. экологиялық – салынған капиталдың максималды табыс алынуы.

Техникалық мақсат - өндірістің үлгідегі тәжірибелік апробация.

Ұйымдастырушылық  мақсат – проект сатысындағы ұйымдастырудың әкімшілік ұйымдастыруы ( техникалық  құрал-жабдықпен қамтамасыз –МТО өнімнің  реализациясы ).

Тақырып 15. Кәсіпорынның инвестициялық саясаты

1.Инвестициялық жоба. Инвестициялық  жобалардың классификациясы мен  түсінігі.

2. Инвестициялық жобаның даму  сатысы және оның сипаты.

 

1. Инвестициялық жоба. Инвестициялық  жобалардың классификациясы мен  түсінігі.

 

Нақты инвесторлаудың барлық формасы үш негізгі сатыдан (фазыдан) өтеді:

-альтернативті инвестициялық шешімдерінің нұсқаларын дамытатын процестегі инвестициялауға дейінгі сатысы;

-қабылданған  инвестициялық шешімді міндетті  түрде жүзеге асыратын процестегі  инвестициялық стадия; 

-инвесторлау  объектісін эксплуатациялау процесінде  инвестициялық шешімдердің алдын ала қарастырылған параметрлер жетістіктерін бақылау қамтамасыз ететін процестегі инвестициялаудан кейінгі сатысы.

Нақты инвестициялаудың  инвестициялауға дейінгі сатысының  негізі инвестициялық жобаны құрудан  тұрады.

Инвестициялық жоба қаржылық көрсеткіштері оның жүзеге асырылуымен байланысты және жалпы  қабылданған жалғастырушы бөлімде  жобаның негізгі сипаты көрсетілген  нақты инвестициялауды іске асыру  маңыздылығын анықтайтын негізгі құжат.

Осындай нақты  инвесторлау формасын жүзеге асыруда  жаңа құрылыс, қайтапрофильдеу, реконструкциялау және кәсіпорынның кең масштабты модернизациясы , инвестициялық жобаны әзірлекке талап күшейеді. Бұл кәсіптік жаңа экономикалық жағдайларға өзінің стратегиялық дамуын тек ішкі қаржылық ресурстар арқылы, ал инвестициялық мақсаттарға үлесін, көлемдегі сыртқы қаржы көздері арқылы қамтамасыз етумен байланысты. Осымен бірге қандай да болмасын ірі стронний инвестор және кредитор жобаның стратегиялық концепциясы туралы маңызды көрсеткіштері және оның  т.б. сипаты туралы нақтылы елес болуы тиіс. Дайындалған нақты инвестициялық жоба ең алдымен кәсіпорынның жеке меншіктері менеджерлеріне содан-соң өзге инвесторларға күтілетін эффектілігі мен оның жүзеге асырылуы мақсаттылығымен жан-жақты бағалай алуға мүмкіндік береді.

Кәсіпорындарды  нақты инвесторлардың жекелей формалары  бөлігінде дайындалатын инвестициялық  жобалар белгісіне қарай    классификацияланады.

 

Кәсіпорынның инвестициялық жобалар  классификациясы.

І. Қызметтік бағыты бойынша:

1. Дамудың инвестициялық жобалар

2. Санацияның инвестициялық жобалар

 

ІІ. Инвесторлауц мақсаты бойынша:

1. Өнімнің шығарылу көлемін өсіуін қамтамасыз ететін инвестициялық жобалар.
2. Өнімнің көптүрлігінің кеңеюін қамтамасыз ететін инвестициялық жобалар.
3. Өнім сапасының артуын қамтамасыз ететін инвестициялық жобалар.
4. Өнімнің өзіндік құнын төмендетуді қамтамасыз ететін инвестициялық жобалар.
5. Әлеуметтік, экологиялық және басқа міндеттерді шешуді қамтамасыз ететін инвестициялық жобалар.

ІІІ. Жүзеге асырудың сәйкестілігі бойынша:

1. Кәсіптің басқа жобаларын жүзеге асырудан тәуелсіз инвестициялық жобалар.
2. Кәсіптің басқа жобаларын жүзеге асырудан тәуелді инвестициялық жобалар.
3. Өзге жобаларды жүзеге асыруды жоққа шығаратын инвестициялық жобалар.

ІV. Жүзеге асыру мерзімі бойынша:

1. 1 жылға дейін жүзеге асыратын қысқа мерзімдік инвестициялық жобалар.
2. 1 жылдан 3 жылға дейін жүзеге асыруын орта мерзімдік инвестициялық жобалар.
3. 3 жылдан астам уақытта жүзеге асыратын ұзақ мерзімді инвестициялық жобалар.

V. Қажетті инвестициялық ресурстардың  көлемі бойынша:

1. Үлкен емес инвестициялық жобалар(100 мың АҚШ долларына дейін)

2. Орта мерзімдік инвестициялық  жобалар (100-ден 1000 АҚШ долларына  дейін)

3. Ірі инвестициялық жобалар  (1000 АҚШ долларынан жоғары)

VІ. Қаржыландырудың алдын-ала (предполагаемой) схемасы бойынша:

1. Ішкі көздер есебінен қаржыландыратын инвестициялық жобалар .
2. Акционерлеу есебінен қаржыландыратын инвестициялық жобалар.
3. Несие есебінен қаржыландыратын инвестициялық жобалар.
4. Аралас қаржыландырудың формасындағы инвестициялық жобалар.

Олардың қарастырылып отырған классификациясында көрсетілген инвестициялық жобалар  түріне қарай, олардың өңделуіне  талап дифференйияланады.

 

2. Инвестициялық жобалардың  даму сатысы және олардың сипаты.

 

Кәсіпорынды ішкі көздер арқылы қаржыландыратын  шағын инвестициялық жобалар  үшін негіздеу қысқартылған көрсеткіштер мен бөлімдер шеңберінде іске асады. Мұндай негіздеу тек инвестициялық  жобаның іске асуы мақсатынан ғана тұрады. Оның негізгі параметрлері, қажетті қаржылық құралдық көлемі, іске асырылушы инвестицияның эффективтілігінің  көрсеткіштері, сонымен қатар инвестициялық  жобаның схемасын жүзеге асыру.

Сыртқы көздер есебінен қаржыландыру көзделген орта және ірі инвестициялық жобалар  үшін халықаралық және ұлттық стандарттарға  сай толық масштабттық негіздеу қажет. Мұндай инвестициялық жобаларды  негіздеу көбіне бірыңғайлы сипатқа  ие дамыған нарықтық экономикасы  бар елдерге тән.

ЮНИДО кепілдемесіне  сәйкес инвестициялық жоба келесідей  негізгі бөлімдерден тұрады.

1. Жобаның қысқаша сипаты (немесе оның түйіндемесі). Бұл бөлімде жобаның концепциясы оның негізгі және жүзеге асыру формасы анықталғаннан кейін барлық баламалық нұсқаларын қарастырып болғаннан соң өңделген жобаның негізгі аспектілері бойынша қортыландылардан тұрады. Бұл бөліммен танысқаннан соң, инвестор жобаның салынған капиталды қайтарудағы мерзімі мен жүзеге асыру мезгілі көңілінен шығатындығын, ал оның инвестициялық ресурстар потенциалына сай ма, жобаның бағыты оның инвестициялық әрекеті мен инвестициялық стратегиясына жауап бере ме және т.б. ттуралы қорытынды жасау керек.
2. Жобаның негізгі идеясы мен алғышарттары. Бұл бөлімде оның бастаушысы сипатталады және жобаның іске асыру графигі тура келетін ресурстық және нарықтық ортасымен байланысты жобаның орналасу аймағы қарастырылатын, оны жүзеге асыру негізгі көрсеткіштеріне сәйкес қызмет ететін ең маңызды параметрлерден тұрады.
3. Маркетинг тұжырымдамасы және нарық анализі. Мұнда маркетингтік зерттеулер қорытындысы көрсетіледі және маркетинг тұжырымдамасы дәлелденеді, оның бюджетінің жобасы өңделеді.
4. Шикізат пен жеткізу. Бұл бөлім қолданыстағы шикізат пен материалдар түрлерінің классификациясын құрайды.

 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

 

1. ҚР Конституциясы – Қазақстан, 30.08.1995 ж.
2. Қазақстан республикасының Азаматтық Кодексі (жалпы бөлім) – А., 27.12.1994 ж.
3. ҚР «Мемлекеттік кәсіпорындар туралы» заңы, 19.06.1995ж.
4. ҚР «Акционерлік қоғам туралы» заңы, 13.05.2003 ж.
5. ҚР “Ауыл шаруашылығы серіктестіктері мен қауымдастықтары туралы” Заңы.
6. ҚР Президентінің «Шаруашылық  серіктестіктер туралы» заң күші бар Жарлығы, 22.05. 1995 ж.
7. ҚР «Шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы» заңы, 22.04.1998 ж.
8. ҚР Президентінің «Өндірістік кооперативтер туралы» заң күші бар Жарлығы, 05.10. 1995 ж.
9. ҚР «Жеке кәсіпкерлік туралы» заңы, 31.01.2006ж.
10. ҚР «Инвестициялар туралы» заңы, 08.01.2003ж.
11. Абрашов С.И. Инвестиция, м\М.: Центр экономики и маркетинга К-2008
12. Бирман Г Экономический анализ инвестиционных проектов –Москва: Банки и биржи, ЮНИТИ, 2007
13. Блохина В.Г. Инвестиции анализ, Р-Н-Д, ФЕНИКС-2004-5 экз.
14. Бочаров В.В. Инвестиция –СПб Питер,2004-3 экз.
15. Вахрин И.И. Организация и финансирование инвестиций –Москва; Информационно-внедренческий центр «Маркетинг»,2006.
16. Инвестиционно-привизационный портфель, Книга акционирования/ Подред. Рубин Ю.Б.-М,;СОМИНТЕК- 2001,
17. КрыловЭ.И.Анализ эфективности инвестиционной и инновационной деятельности предприятия; Учебное пособие-М.;Финансы и статистика,2001.
18. Лялин В.А. Ценные бумаги и рынок ценных бумаг-М.; Информационно-издательский дом «Филинь»,Рилант;2007
19. Мамыров Н.К.Менеджмент и рынок: казахстанская модель-Алматы:1998.
20. Найденков В.И. Инвестиций. Учебное пособие, М.;РИОР,2005
21. Н.В.Игошин. Инвестиций;-М.;ЮНИТИ-ДАНА,2001.
22. Сейтказиев А.М. Инвестиционная деятельность предприятия, Учебное пособие. Алматы:Экономика.2003.
23. Стивенсон У.Управление производством (перевод с англ.)-Мю; 2002
24. Управление инвестициями. Под.ред. Шеремета Л.В. вдвух томах М.; Банки и биржи, ЮНИТИ,2008.
25. Шарп У, Александер Г. Инвестиций (пер. с анг) М.;ИНФРА М, 2006.
26. Шемякина Т Инновационный процесс:регулирование и управление/ /мп/2007/240с