Кәсіпорын инвистициясы

Инвестициялық климат пен инвестициялық тәуекел  арасы тығыз байланысты. Инвестициялық  климат неғұрлым қолайлы болса, сонша  инвестициялық тәуекел төмен  болады. Және керсінше инвестициялық  климат нашар болса, сонша инвестициялық  тәуекел жоғары болады.

Елдің нарығының  потенциалы мынадай көрсеткіштерге ие, ол халықтың санымен бірдей, халықтың жан басына шаққандағы жалпы ұлттық өнім мен жалпы ұлттық өнім. Тұтынушылардың саны бойынша Ресей, Украина, Қазақстан  және Өзбекстан алады. Ал халықтың жан  басына шаққандағы жалпы ұлттық өнімнің  деңгейі бойынша Ресей, Белоруссия, Қазақстан, Түркіменстан алады. Осы  екі көрсеткіштен Қазақстан нарығы потенциалды инвесторларға ең тиімді нарық екенін көреміз.

Көптеген  инвесторлар Қазақстанның маңызды  артықшылықтарының бірі болып, оның ірі азия парығына жақын орналасуы, оның өз нарық потенциалын үлкейтуге  мүмкіндік береді.

Қазақстан мұнай  шикізаты мен табиғи газды өндірудің  ең ірі өндірушілерінің бірі, бірақ  әлі меңгерілмеген үлкен территориялар  жатыр, оларға керекті инвестициялар  құйылған жағдайда қолданылуы мүмкін. Біздің республика қоңырды шығарудан  әлемде екінші және тас көмірді өндіруден  үшінші орын алады. Сонымен қатар  Қазақстан маңызды минералдық ресурстарғада  бай – темір рудасы (маңызды  ірі өндірушілері болып Қазақстан, Украина, Ресей), мед рудасы, алюминий, күміс, никел мен фосфордың шикізаттары  бар. Қазақстан әлемде алтын мен  қалайыны өндіруден үшінші орын алады.

Қазақстанның  инвестициялық климатының әрі қарай  дамуына маңызды фактор болып, оның заңдық базасын жетілдіру керек. Парламентпен     

1997ж республикада  көптеген заңдар қабылданды: «Тікелей  инвестиция кезіндегі мемлекеттік  көмек», «Бағлы қағаздар нарығы»,  «Инвестициялық қорлар».

     «Қазақстан Республикасының  инвестициялық қорлар» заңының  шығуымен көптеген қаржылық құрал  – жабдықтардың пайда болуы.  Олар институционалдық инвесторлардың  бір түрі.

Тікелей инвестицияға мемлекеттік қолдау

 

Инвестициялық процесті қамтамасыз ету жүйесі инвестициялық  қаражат көзімен қаржыландыру әдісінен құралады.

Инвестициялық қаржыландыру әдісі – бұл инвестициялық  процесті қаржыландыру мақсатында инвестициялық  ресурстарды тарту механизмі  үшін қаржыландыру әдісіне мыналар  жатады: өзіндік қаржыландыру, кап  капитал нарығының механизмі  арқылы қаржыландыру, кредит нарығы арқылы капиталды тарту, бюджеттік қаржыландыру, инвестициялық қаржыландыру схемасын комбинациялау. Толық ішкі өзіндік  қаржыландыру ішкі көздерден қалыптасатын кәсіпорынның салымы, яғни  өзіндік  қаржылық ресурстар арқылы қаржыландырылады (таза пайда, амортизациялық шегерім, ішкі шарауашылық резервтері).

Ішкі қаржыландыру – инвестициялық қаржыландырудың  сенімді әдісі болып табылады бірақ ол ұзақ мерзімді жобаны болжамдауда  қиындық туғызады және көлемі шектеулі.

 

Тақырып 5. Кәсіпорынның инвестициялық  стратегиясын қалыптастыру

1.Инвестициялық жоба. Инвестициялық  жобалардың классификациясы мен  түсінігі.

2. Инвестициялық жобалар мен  инвестициялық көрсеткіштер

 

1. Инвестициялық жоба. Барлық процесс жаңа тауарды енгізудің идеясынан жүзеге асыруына дейін инвестициялық жоба арқылы жүзеге асады. Бұл жоба өзіне мыналарды қосады: НИОКР, өнім өндірісін жүзеге асыру және алдын ала сатуды жүргізу, жобаны жүзеге асыру бойынша өнім өндіру; сату мен шығаруды қолдау, өнімді модерназилациялау және шығаруын тоқтату.

Инвестициялық жоба ұзақ мерзімді негізгі материалдық  қаржылық қаражаттармен байланысты. Сондықтан инновациялық және инвестициялық  жобаларды бөліп қарастыру қиын. Классикалық инвестициялық жобада инновациялық жобаның ерекшелігі:

1. Жобаны параметрлерінің белгісіздігін жоғарғы дәрежесіне байланысты алдын ала экономикалық бағалаудың жеткіліксіздігі.
2. Жоғарғы квалификациялық мамандардың қатысу және еркше ресурстарды қолдану;
3. Инновациялық жобаның аяқталу мүмкіндігі біршама қаржылық жоғалтулармен байланысты.
4. Потенциалды коммерциялық құндылықтарды алу мүмкіндігі.

Жаңа өнім технология қызмет бәсеке күресінің  негізгі құралдары. Ғылыми техникалық өнімдер сипаттамасы:

- бірегейлік

- техникалық қиындықтар

- жоғарғы баға

Жиынтық инновациялық өнім мен заңды және жеке тұлғалар сататын немесе сатып алатын ғылыми-техникалық өнім процестерін қаржы нарығы құрайды.

Өзінің инновациялық стратегияны әр кәсіпорын өзі  құрайды. Инновациялық стратегияның бірнеше  түрі бар:

1. Шабул жасау  стратегиясы. Нарықта үлкен тәуекелділікпен  енгізілген жаңалықтың табысы  болса, онда жоғары нәтижеге  жетуге болады. Оған тек ірі  әрі нарықта көсбасшы кәсіпорындар  немесе ұсақ кәсіпорындар және  олардың әрі қарай өсуі тікелей  жобаның орындалуына тәуелді  болады.

2. Қорғану  стратегиясы. Жаңалықтарды нарыққа  жылдам енгізеге негіз болады, бәсекелестерінің әрекеттеріне  негізделген. Мұнда тәуекел жоғары  емес. Нарықта тұрақты позициясы  бар ірі кәсіпорындарға жарамды. 

3. Лицензиялау  (жұртып алу стратегиясы) 

4. Аралық  стратегия. Нарықтың қуыстарын  іздеумен байланысты. Бәсекелестердің  әлсіз жақтарын есепке ала  және өздерінің артықшылықтарын  есептеп олармен тікелей бәсекелестікке  түспеуге негізделеді. 

5. Жаңа нарықты  құру – радикалды инновация  негізінде құрылады, тәуекелдің  жеткілікті болмауынан жоғары  пайдаға қол жеткізуге болады. Ондай жаңалықты енгізу әлі  сирек қолданады.

6. «Қарақшылық»  стратегия. Кәсіпорындарға жаңа  алдыңғы қатарлы технологиялар  қабылдауға мүмкіндік береді, бірақ  нарықта тұрақты позицияға жоқ  фирмаларға арналмаған.

7. Мамандарды  тарту арқылы білімге, тәжірибеге, ноу-хоуға минималды шығындар  шығару арқылы қол жеткізуге  мүмкіндік береді.

8. Кәсіпорындарды  сатып алу – көбінесе ірі  фирмалардың ұсақ фирмаларға  қолданатын шаралары, бастапқы жұмыстарды  жүзеге асыратын және болашағы  бар жобалармен жұмыс жасайтын  фирмаларға қолданды.

 

2. Инновациялық жобалар  мен инвестициялық көрсеткіштер

Кәсіпорынның  инновациялық қызметі шығарылатын өнімнің номенклатурасын жаңарту, сапасын жақсарту, жасалу технологиясына негізделген пайда табу үшін конструктарлық зерттеу мен ғылыми зертеу кәсіпорын қызметіне инновациялық бағытты таңдайды.

Кәсіпорынның  қазірігі инновациялық белсенділігі ғылыми технимкалық потенциалына байланысты:

• ғылыми техникалқы және  инженерлік кадрлар;
• ғылыми техникалқы қызметтің материалдық техникалық базасы;
• ақпараттың қаматамсыздығы;
• НИОКР-ды ұйымдастыру жүйесі және олармен кәсіпорынды басқару.

Кәсіпорыннның ғылыми техникалық потенциалы кәсіпорынға  жаңа өнімдермен технологияны енгізу негізінде дамуға септігі тиеді.

Өндірістің  ресурсына көлеміне өніміне ғылыми техникалық қызметіне және басқа  факторларға байланысты келесі инновациялық қызметіне тәуелді болады.

1. толық инновациялық цикл: негізделген зерттеу – іздеу арқылы зерттеу –қолданбалы НИР – ОКР - өндірістік жаулау - өндіріс – сбыт;
2. іздеумен зерттеу – қолданбалы НИР - ОКР - өндірістік жаулау - өндіріс – сбыт;
3. қолданбалы НИР - ОКР- өндірістік жаулау - өндіріс – сбыт;
4. ОКР - өндірістік жаулау - өндіріс – сбыт;
5. тек өндірістік жаулау,
6. тек өндіріс.

Негізделген ғылыми зерттеу бұл теориялық  немесе эксперименттік қызмет, ол табиғат  қоғам және адамның дамуының заңдылығы  негізіне бағытталған жаңа білім  алу.

Іздеу арқылы ғылыми зерттеу – бұл белгілі  бір қоғамдық қажеттіліктердің қанағаттандыру мақсатында жаңа теориялық білімді  пайдалануға бағытталған.  Кәсіпорын  инновациялық қызметтің  (НИИ) зерттеумен байланысты (кәсіпорын және мемлекетпен  қаржыландырылады).

Қолданбалы  ғылыми зерттеу (НИР) ол белгілі бір  есепке және тәжірибиелік мақсатқа және де қоғамдық қажеттілікке бағытталған.

Нәтиже: қоғамдық қажеттілікті анықтайды: жаңа өнім, жаңа техника, жаңа технологиялық процесс.

ОКР жаңа материалдар, өнімдер, процестер, құрылғылар, қызметті дамытуға  және оларды ары қарай  жаңартуға бағытталған.

НИОКР –  бұл инновациялық қызметтің басты  звеносы. НИОКР шығынның бағалау  бойынша кәсіпорынға жаңа жаңалықтар енгізумен байланысты жалпы шығындардың 40 пайызын құрайды.

Сөйтіп, инновациялық қызмет – шығару, өңдеу, коммерциялық қолдану және жаңалықтарды таратуды білдіреді және қоғамның қажеттілігін қанағаттандырады. Бұл процесте жаңа тауарлармен объектер нарыққа шығады.

Тақырып 6. Инвестициялық жобаның бизнес-жоспары

1. Бизнес жоспардың құрылымы
2. Бизнес жоспарды жасау тәртібі
3. Бизнес жоспарға қойылатын жалпы талаптар

 

1. Бизнес жоспардың құрылымы

Нарықтық  экономикада бизнес-жоспардың формасы, мазмұны, құрылымы және т.б. бойынша  көптеген түрлері әрекет етеді. Неғұрлым үлкен айырмашылықтар  бизнес-жоспардың  мақсатына байланысты көрінеді: бизнес-линия  бойынша (өнім, жұмыс, қызмет, техникалық ерекшеліктер); тұтас кәсіпорын бойынша (жаңа немесе әрекет етуші).

        Бизнес-жоспардың  көлемі, құрамы, құрылымы бөлшектену  деңгейін аиықтайтын факторларға  келесілерді жатқызуға болады:

• кәсіпкерлік іс-қызымет түрінің спецификасы;
• кәсіпорын көлемі;
• бизнес-жоспарды жасау мақсаты;
• құрылатын кәсіпорынның өсу болашағы;
• болжамданып отырған өнім өткізу нарығының көлемі;
• бәсекелестердің бар болуы.

       Кәсіпорында   бизнес-жоспардың екі варианты  жасалады: ресми және жұмыс бизнес-жоспарры.

       Бизнес-жоспардың  отандық және шетелдік тәжірибені  зерттеу арқылы бизнес-жоспардың  оптималды құрылымын анықтауға  болады:

1. Бизнес концепциясы (резюме)
2. Кәсіпорынды жәнее саланы сипаттау
3. Қызмет және өнімдердің сипаттамасы
4. Өткізу нарығын зерттеу және талдау
5. Бәсеке және бәсекелік артықшылық
6. Маркетинг жоспары
7. Өндіріс жоспары
8. Ұйымдық жоспар
9. Қаржылық жоспар
10. Қаржылық стратегия
11. Потенциалды тәуекелділіктер

 

2.         Бизнес-жоспарды жасау тәртібі

1. Өнім, қызмет туралы ақпаратты жинау және талдау;
2. Өткізу туралы ақпаратты жинау және талдау;
3. Өткізу нарығындағы бәсекені талдау;
4. Кәсіпорын жағдайын және мүмкіншіліктерін талдау;
5. Маркетинг стратегиясын, тауарлық, баға, өткізу және каммуникативтік саясатты құру;
6. келістер, құралдар, кадрлар және т.б. ресурстарға қажеттілікті және қамтамасыз ету жолдарын анықтау;
7. Қажетті капиталды есептеу, шығындарды анықтау, негізгі қаржылық көрсеткіштерді талдау және жоспарлау;
8. Қаржыландыру көздерін анықтау, жобаның бағытталуын және көлемін анықтау, тиімділікті есептеу;
9. Ұйымдық құрылымда, құқықтық қамсыздандыруды және жобаны жүзеге асыру графигін құру;
10. Тәуелділіктермен кепілдіктер мәселесін шешу;
11. Жобаның қысқаша мазмұнын жасау (резюме);
12. Жобаға аннотацияны жасау (Аннотация);
13. Титулдық бетті жасау.

  Кәсіпорынды қаржылық сауықтыру  бизнес-жоспары ерекше құрылымы мен жасау логикасы болады. Бұл төлем қабілеттілігі жоқ кәсіпорындардың негізгі құжаты болып табылады және келесілерге арнадған.

       

3. Бизнес жоспарға қойылатын жалпы  талаптар

Бизнес-жоспарды дайындаған кезде келесі жалпы талаптарды еске алу қажет:

• бизнес-жоспар арқылы потенциалды инвестор фирма туралы ең бірінші ақпарат алады, сондықтан бизнес-жоспардың рәсімделуі дамып отырған фирманың имиджіне сай болуы керек;
• бөлшектеу деңгейі жоспардың мақсаттарына сай болуы керек, бірақ артық ештеңе болмауы керек, материалды нақты құрылымы, көрнектілігі, нақтылығы. Шетелдік тәжірибе бойынша – бизнес-жоспардың стандартты (оптималды) көлемі - 40 беттен аспайды;
• бизнес-жоспарға екіншідеңгейлі және анықтамалық ақпарат қосылмау керек. Оның қосымшаға шығарған қажет;
• жазылу стилі: жазу қарапайымдығы және тіл мен терминологиялық барьердердің болмауы. Бизнес-жоспардың екі түрлі сипатты болады. Бір жағынан ол нақты аналитикалық құжат, ал екінші жағынан – жарнама құралы;
• бизнес-жоспардағы ақпарат толық, мағыналы және қысқа болуы керек;
• бизнес-жоспарды жүзеге асыру кезінде пайда болуын қиындықтарды нақты бағалау;
• бизнес-жоспарда нақты болжамдарға негізделген шын талдау болу керек;
• қаржылық көрсеткіштердің (есептердің) дәлділігі;
• компаниялардың тәуекелділіктерін еске алу керек;
• инвестордың көбі тек резюмені оқиды. Сонымен қатар инвесторлармен қатаң бағаланатын бизнес-жоспардың 4 ең маңызды бөлімі бар: басқарушылық ұжым, нақты және жоспарлы қаржылық көрсеткіштер, тауар (қызмет), маркетинг жоспары.