Кәсіпорын инвистициясы

Тақырып 7. Инвестиция нәтижелілігін бағалау әдістері

1. Инвестицияны бағалаудың дәстүрлі әдістері
2. Жобаның қаржылық бағасы
3. Дисконттау

 

1. Инвестицияны бағалаудың дәстүрлі әдістері

жобаның экономикалық нәтижелілігінің  қарапайым бағалау көрсеткіштеріне  капиталдық салымның жылдық пайдаға  сатуға бейімділігі мерзімін жатқызуға болады. Инвестиция сатуға бейімділік мерзімінің әдісі - салынған қаражаттар кірістерімен, яғни жобаны жүзеге асырудан алынатын инвестицияның мерзімінде толуы үшін қажеттілігінде болып табылады.

Сатуға бейімділік мерзімі дегенде осы уақыттан болашақта кірістер сомасы алғашқыда  салынған қаражатқа тең болатын  кез екенін түсіну керек.

Сатуға бейімділік уақытын есептеудің екі ыңғайы белгілі.

1. Алғашқы салым сомасын жылдықа төлейді, дәлірек айтқанда, орта жылдық түсімдер. Ол түсімдер жылдар бойынша тең келген жағдайларда қолданылады. Мысалы, ескірген техникалық құралды ауыстыру үшін, жоба арқылы 200 млн. Тенге болу қаралады, ал содан кейін 10 жыл сайын жылдық кіріс 50 млн. Тенге алып тұру. Бұл уақытта сатуға бейімділік 4 яғни, алғашында салым 4 жыл ішінде қайтады, ал келесі 6 жыл бойы инвесторлар бұл инвестициялардан таза пайда алып отыратын болады.

Екінші жарамдылықты есептеу ақшаның  түсімі мен тұрады. Сондай-ақ кумулятивтік үлкендік. Мысалы, көрсетілген реализацияда жоғары инвестициялық жобаның ақшалай  түсімі жылма жыл былай бөлінген:

1 – 8 млн.тг, 2 – 12, 3 – 14, 4 –  16, 5 – 18. Сонда жарамдылығы 8+12+14+16=50 – сонда 4 жылға Т ок =K/Д -3+А

Тok =K/П+А

Ток – қайтарам инвестициясы

К – бірінші кезеңдік капиталдық салым 

П – күткен таза кіріс

Д – жылдық түсім 

З – шығындар

А - амортизация

 

Капитал салымының  аяқталуын есептеу инвестордың  қайталуын күту мерзімінде, яғни салынған салымның аяқталуы кезінде таным.

                  НП=П ( 1-Н ) / ( Кин + Ккм ) /2

 

КН-кіріс нормасы;

К ин-инвестірлеудің басталуы;

К км-инвестірлеудің аяқталуы.

Точка безубыточности отражает уровень  физического обьема продаж на протяжении расчетного периода времени, при  котором выручке от реализации продукции (услуг) совпадает с затратами  производства.

 

2. Жобаның қаржылық бағалануы. 

Инвестициялық проект өзінің үрдісін қалыптастыру кезінде мынадай мақсаттарға  жету керек:

1. салынған капиталдан орнатылған табысты алу;
2. орнатылған қаржылық саланы қолдау.

Бұл міндеттерді  шешу үшін проекттің қаржылық бағалауының  келесідей топ коэффициеттерді  қолдану керек:

1. рентабелділік
2. оралымдылығы
3. қаржылық тұрақтылығы
4. ликвидтік

                                  РА = ЧП / А,

бұл жерде РА – активтің рентабелділігі, ортақ капитал салымының проектке ортақтығын білдіреді, ЧП – таза табыс, А – активтер.

                                            РИК = ЧП / СК + К, 

бұл  жерде РИК – инвестірленген капиталдың рентабелділігі, СК - өз капиталының  мөлшері, К – қаратылған несиенің өлшемі.

                                             РП = ЧП / П,

бұл жерде РП – сатылымның рентабелділігі, П – сатылымның мөлшері. Сатылымның бағасын СП сатылымның мөлшері мен  тауардың өз бағасының қатынасын  есептейді.

                                            СП = СС / П; бұл жерде СС –  тауардың өз бағасы.

Оралымдылық коэффициентті қаржының оралымдағы  жылдамдығын көрсетеді ( ақша формасына  айналуы ). Оның бағасы жоғары болған сайын, проекттің жалақы төлеуі жоғарылайды ( мекеменің ) сонымен қатар, өндірістік-техникалық потенциалы да жоғары болады.

ОА активтерінің оралымдылығы өндірістің неше рет толық  циклде жоспарланатын инвервалға сәйкес. ОА = П / А.

Инвестициялық капитал оралымдылығы  ОИК өзіндік  немесе салынған капитал оралымының санын көрсетеді. ОИК=П / СК+К,бұл жерде К – кредит.

Жарғылық  капиталдың оралымдылығы ОУК = П / СК.

Оралымды  заттардың оралымы ( ООС ) өнімнің  эффектісі мен өнімнің өтуін  сипаттайды ООС = П / ОК, бұл жерде  ОК – оралымдылық капитал.

Қаржылық  тұрақтылықтың коэффициенті – инвесторлар  мен кредиторлардың сақтандыруы  нәтижесіне, олардың үлкен уақытқа  алған қарыздарын төлеу алатындарына күмән беріледі.

Өз капиталының  концентрациясының коэффициенті КСК  капиталдағы өз қаражаттарының бір  бөлігін көрсетеді.

                   КСК = СК / ПС; ПС – пассивтің көлемі

                   КЗК = ЗК / ПС = 1 – КСК 

                   ЗК – қарыздың капитал өлшемі.

ФЗ = КЗК / КСК  қаржылық бағынушылық коэффициенті ішкі қарыздың проектке бағынуын көрсетеді.

Жалпы тартып алу коэффициенттің қысқа мерзімдік  міндеттерінің жабуын сипаттайды. ОЛ = ОК / КП, бұл жерде ОЛ – тартып алу коэффициенті; КП – қысқа  мерзімдік пассив мөлшері.

 

3. Дисконтілеу.

 

Дисконтілеу – бір мерзімде төленетін бірдей ақша төлеу үрдісі.

Егер белгіленген  уақыт аралығында табыс шығыстан артық болса, көбіне оны таза табыс  немесе жақсы ақша құйылымы деп саналады, ал егер шығыс табыстан асып кетсе, онда оны таза шығыс немесе ақша құйылымының  исрап  болуы деп  саналады.

          100 т.т.  қазіргі = DF * 125 т.т. бір жылдан  кейін 

          DF = 100т.т. / 125=0,8, бұл жерде DF – дисконтілеу  коэффициенті

          DF = PV / C1, бұл жерде  С1 – мезгілдің  аяғындағы ақша құйылымы, PV –  ақша құйылымының қазіргі жағдайы  немесе нашар табыстың бағасы.

Белгіленген ақша сомасына құны – уақыт өте  келе пайда болатын табыс пен  шығыс ақша функциясы.

Тақырып 8,9. Инвестициялық жобалардың нәтижелілік көрсеткіштері

1. Бөлімнің құрылымы және мазмұны
2. Инвестицияларда қажеттілік және оларды қаржыландыру көздері
3. Жобаның тиімділігі

 

1. Бөлімнің құрылымы және мазмұны

Инвестициялар - бұл табыс табу мақсатында шаруашылық қызметке енгізілетін активтердің (құралдардың) барлық түрлері.

  Инвестициялау  мақсаттарын талдау және инвестициялар  тиімділігін арттыру үшін олардың  ғылыми дәлелденген классификасы  қажет:

3. Капиталды енгізу обьектісі бойынша: 

• нақты инвестициялар

• Қаржылық инвестиция

4. Инвестициялық жобаға қатысу сипатына қарай:

  -тікелей  инвестициялар

-тікелей  емес инвестициялар

3.Инвестициялау  кезеңі бойынша:

   - қысқа мерзімді инвестициялар

   - ұзақ  мерзімді инвестициялар

4. Инвестицияланатын капитал меншік нысаны бойынша:

  - жеке  инвестициялар

- мемлекеттік  инвестициялар.

5. Инвестициялардың аймақтық қатысы бойынша:

   -ұлттық (ішкі) инвестиция 

   - шетелдік  инвестиция

 Инвестициялық  жобаның мақсатына қарай нақты  инвестиция келесі негізгі топтарға  құруға болады:

• негізгі капиталға инвестициялар;
• күрделі жөндеуген шығындар;
• жер учаскелерінің және табиғат пайдалану обьектілерін сатып алуға инвестициялар;
• материалдық емес активтерге инвестициялар (патенттер, лицензиялар т.б.)
• материалдық айналым құрылымы құралдар запастарын толықтыру инвестициялар.

 

2. Инвестицияларда қажеттілік және  оларды қаржыландыру көздері

Бизнес-жоспар және инвестициялық жобаның фазалары

  Жалпы мағынада инвестициялық жоба деп пайда алу мақсатында капиталды енгізу жоспары түсініледі. Егерде бизнес-жоспардың мақсаты болып нақты кәсіпорын нақты экономикалық жағдайында құралдарды енгізу және олардың қайырылымын негіздеу және жоспарлау табылса, онда оны инвестициялық бизнес жоспар деп аталады.

     Инвестициялық жоба – бұл күрделі салымдарды жүзеге асыру экономикалық тиімділігін, көлемін және мерзімдік анықтау.

     Инвестициялық жобаны жасау келесі үш фазадан тұратын цикл ретінде көрсетілуі мүмкін.

4. инвестиция алдындағы;
5. инвестициялық;
6. эксплуатациялық.

 

3. Жобаның тиімділігі

Инвесторлық жобаның тиімділігін бағалау  принцептері және әдістері 

Дисконттау  коефиценті салынған капиталға инвестор қандай қайтарылу %-тің алатынын көрсетеді.

   Дисконттаудың %-к ставкасы келесі формуламен анықталады:

I= Ц+Р+Кр, мұнда

Ц- инфляция деңгейі,%

Р-нақты пайда нормасы,%

Кр-тәуекел деңгейін анықтайтын К-Т%

Нақты пайда  формасы капитал нарығында қалыптасқан  бұл тиімді кепілденген табыс  деңгейі (АҚШ үшін 4-5% жылға)

Инвестициялық жобалардың коммерциялық тартымдылығын қаржылық-экономикалық негіздеу  негізін келесі үш топ  есептеулер  құрады:

1. Жобаның қаржылық тұрақтылығын есептеу, яғни жобаның оны жоспарлау әрбір интервалында құралдармен қамтамасыз етілді;
2. Жобаның экономикалық тиімділігін есептеу,яғни пайдалығын, реттілігін, жобаның қайтарылу мерзімін және басқа да қаржылық-экономикалық көрсеткіштерді есептеу;
3. жобаның тәуекел деңгейін есептеу, яғни оның негізгі қаржылық-экономикалық көрсеткіштерінің өзгеруіне жобаның эзгеруін талдау негізінде.Жобаның коммерциялық тартымдылығын салыстыру интервалды көрсеткіші болып,олардың таза ағымдағы құны (NРV) туады.

    Пайда индексі (РІ) жобаның тиімділігін немесе салымдар бірлігіне шаққанда жобадан ақшалай түсімдер  дисконттық құны. Ол жобадан түскен таза келтірілген түсімдерді бастапқы салымдар құнына бөлу арқылы есептеледі:

   РІ= PK\(1=r)k\Ic, мұнда 

РІ- пайда  индексі немесе рекобельділік индексі;

Егерде: РІ үлкен1-ден- жобаны қолдау керек;

              РІ кіші 1-ден жобаны қайтару  керек;

              РІ тең 1-ге жоба пайдалы  еммес те зиянды да емес;

Ішкі қажеттілік деңгейі (IRR) деп дисконттау R-тінің  көрсеткішін түсінеді, бұл кезде NPV=0 Бұл нүктеде шығындардың дисконттық ағымы табыстардың дисконттық ағымына  тең («шығындық нүктесі»)

IRR жоба шығындарының максималды  деңгейін көрсетеді, яғни оның  көбеюі кезінде жоба зиянды  болып табылады.

 

Тақырып 10,11 Инвестициялық  жобаларды басқару

1. Инвестициялық портфельдің түсінігі және оның құрылу мақсаты
2. Инвестициялық портфельдің құрылу кезеңдері
3. Инвестициялық портфельдің құрылуындағы қауіпті критерий бойынша бағалау

 

Инвестициялық  портфель – қаржылық  инструменттер  мен  нағыз инвестициялық   проекттің  белгіленген  жиыны,  олар  мекеменің инвестициялық  стратегияны іске қосуға көмек береді.

Портфельды  бірнеше бөлек инвестициялық  бөліктерден тұрғанымен, ол бір бүтін  болып саналады, яғни бүтін басқару  объектісі болып табылады.

Инвестициялық портфельдің құрылымының негізгі  мақсаты – мекеменің инвестициялық  стратегияның арнайы жиналған мықты  және эффекті бар салымдар болып  табылады.

Инвестициялық портфельдың құрылу мақсаты:

1. мекеменің экономикалық дамуындағы эффектті инвестицияның  іс - әрекетке байланысты жоғары темпке қамтамасыз ету;
2. өтіп жатқан мерзімде инвестициялық іс-әрекеттен табыстың максималды болады.
3. көп уақытты мерзімде инвестицияланатын капиталдың жоғары темпіне ие болуы;
4. инвестициялық қауіптің төменгі сатыда болуы;
5. инвестициялық портфельдің міндетті түрде ликвидтігі
6. мекеменің қаржылық тұрақтылығымен қамтамасыз ету.

  Портфельдеу теориясы құнды  қағаздар портфеліне сай жасалады. Құнды қағаздар портфелінің бірнеше  ерекшеліктерге байланысты.

Қор портфелінің  құрылуына 2 негізгі концепция құрайды: