Коммерциялық банк қызметтерін жетілдіру жолдары

Қазақстандағы банктер ұсына алатын қызметтер  спектрінің жеткілікті түрде кеңдігіне  қарамастан, осы заң ережелеріне  сәйкес қазіргі таңда олар, негізінен  дәстүрлі қызметтер жинағымен шектеліп отыр. Бұл еліміздің банк секторының даму деңгейімен де, Қазақстандағы банк қызметтеріне қатысты тұтынушылық мәдениетке де байланысты[10].

Қазақстан коммерциялық банктерінің маркетингтік әлеуеті  жеткілікті деңгейде үлкен. Қазіргі  сәтте белгілі бір прогреске қол жеткізді, маркетинг саясатын әзірлеу және іске асыру саласында арнайы дағдылар мен білімдерге ие, ал соңғы жылдары банктердегі маркетинг корпоративті деңгейге көтерілді және стратегиялық бәсекеге қабілетті даму міндеттерін шешуде.

 

 

Соған қарамастан, банктер үшін шектеуші факторлар мен банк қызметі ерекшелігінің ықпалы салдарынан ұсынылатын қызметтерді жіктеу деңгейінің төмендігі мәселесі туып отыр. Сондықтан өсудің перспективті мүмкіндіктері маркетинг кешенін жетілдіруден, анағұрлым жеке тұлғаландырылған банк өнімін, с.і. жоғары тұтыну құндылығын, тұтынушы шығындарының тіркелуін, қол жеткізу ыңғайлылығын, тұтынушымен байланысуды ұсынудан тұрады. Қосымша тоғыспа сауда мен аталмыш элементтердің ықпалын күшейтетін жаңа қызметтер ұсынылуы мүмкін. Мұндай стратегия қажеттіліктерді өзара тиімді қанағаттандыру үрдісіндегі тұтынушымен өзара қатынастарды құруға және дамытуға негізделген[10].

Қазақстандық  банктерді төрт топқа бөлуге болады: ірі банктер, орташа банктер, шетелмен қатысы бар банктер және ұсақ банктер. Отандық банк нарығында 39 коммерциялық банктер жұмыс жасайды. Эксперттік бағалау бойынша банк нарығының 65%-ы келесі төрт банкке тиесілі ¾ Казкоммерцбанк, Банк ТуранАлем, Халық банк және Альянс Банк, 30%-ы ¾ ABN AMRO Қазақстан банкі , Нұрбанк, АТФ Банкі, ЦентрКредит банкі, Темірбанк, Еуразиялық банкі, Каспий банкі, ЖАҚ «HSBK Банк Қазақстан» банктерінің үлесінде.  Қалған банктердің үлесіне нарықтың 5% -ы тиеді.

2012 жыл бойынша  төмендегі графиктен (Сурет 2. ) Қазақстан банктерінің актив,  меншікті капитал және міндеттемелері бойынша рейтингісін алдарыңызға ұсынып отырмын. Яғни, активтерінің көлемі бойынша алдыңғы қатарды «Казкоммерцбанк» АҚ, «Қазақстан Халық банкі» АҚ, «БТА Банк» АҚ, «Банк ЦентрКредит» АҚ алады, ал меншікті капитал деңгейі бойынша «Казкоммерцбанк» АҚ, «Қазақстан Халық банкі» АҚ, «Банк ЦентрКредит» АҚ банктері алдыңғы орынды иеленеді және міндеттемелері бойынша 1- орында «Казкоммерцбанк» АҚ, 2-орында «Қазақстан Халық банкі» АҚ, және 3-орында «Банк ЦентрКредит» АҚ [31].

 

Сурет 2. ҚР-ң екінші деңгейлі банктерінің қаржылық жағдайы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 3. 2012 жылғы 1 қантардағы жағдай бойынша екінші деңгейдегі банктерінің қаржылық көрсеткіштері.

 

Банктің атауы	Активтер	Міндеттемелер	Меншікті  капитал
"КАЗКОММЕРЦБАНК" АҚ	2484883646	2050061352	434822294
“БТА Банк”  АҚ	1616536502	185732331	-            240787129
"Альянс Банкі"  АҚ	530401985	521674171	8727814
"Қазақстан  Халық Банкі" АҚ	2221968181	193219891	289769290
"АТФБанк"  АҚ	983719 556	92033508	62986048
"Банк ЦентрКредит"  АҚ	1 063 350 598	97906694	83643904
«Темiрбанк» АҚ	256 838 697	1893200	67305997
"KASPI BANK" АҚ	422 087 928	37528181	46959747
"Евразийский  Банк" АҚ	369 613 014	337215490	32397524
"ЦЕСНАБАНК"  АҚ	438113713	403487410	34626303
"Қазақстанның  тұрғын үй құрылыс жинақ банкі"  АҚ	212876664	123543800	89332864
Астана-Финанс банкі АҚ	49766 039	44342 373	5 423 666
Жиынтығы	10 650 156 523	9 734 948 201	915 208 322

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Активтердің табыстылық деңгейі банктердің экономикалық жағдайын сипаттайтын маңызды көрсеткіштердің  бірі болып табылады. Соған байланысты 2011 жылғы 1 тамыздағы банк құрылымын төмендегі сурет бойынша (Сурет 3. ) салыстыруға болады[27].

 

Сурет 3. Активтердің  табыстылығы бойынша банктер  құрылымы.

 

 

Сонымен қатар, 2011 жылғы "Медиа-систем" мониторингтік  агенттігінің мәліметі бойынша ақпараттық белсенділігінің  үлес салмағын төмендегі суреттен (Сурет 4.) көруге болады[27].

 

Сурет 4. Ақпараттық белсенділігі бойынша банктер рейтингісі

 

         

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әлемге әйгілі ірі брендтердің құнын зерттеуге  маманданған консалтингтік компания ¾ BrandFinance компаниясының The BrandFinance Banking директориясы 500 ең қымбат деген банктік брендтер тізімін анықтады. Соның қатарына Қазақстандық үш банк кірді: Казкоммерцбанк, Халық Банк және БТА Банк[28].

• «Казкоммерцбанк» АҚ

2009 жыл ¾ 487-орын, бренд құны = 81 млн. АҚШ доллары 
2010 жыл ¾ 368-орын, бренд құны = 205 млн. АҚШ доллары 
2011 жыл ¾280- орын, бренд құны = 389 млн. АҚШ доллары

• «Халық Банк» АҚ 

2009 жыл ¾ 400-орын, бренд құны = 113 млн. АҚШ доллары 
2010 жыл ¾ 384-орын, бренд құны = 191 млн. АҚШ доллары 
2011 жыл ¾ 295- орын, бренд құны = 295 млн. АҚШ доллары

• «Бта Банк» АҚ

2010 жыл ¾ 475-орын, бренд құны = 125 млн. АҚШ доллары

Қазақстандық  маркетологтардың сараптамасы бойынша  алдыңғы қатарда тұрған 3 банк, яғни «Казкоммерцбанк» АҚ, «Қазақстан Халық  банкі» АҚ, «БТА Банк» АҚ-ның жағдайын бәсекеге қабілеттілік факторлары (маркетингтің «4Р» ережесі )бойынша кесте түрінде  өзара салыстырып өтсек. (Кесте 4.)

 

Кесте 4. Банктердің бәсекеге қабілеттілік факторлар құрылымы.

Бәсекеге қабілеттілік факторлары	БТА Банк	Казкомбанк	Халық Банк
Тауарлық саясат (Product)
Ассортимент Сапасы (халықаралық агенттіктердің несие бойынша рейтингіне сәйкес бағаланды)	5 5	5 5	5 4
Бағалық  саясат (Price)
Несиеге нақты  орташа баға (бір жыл ішіндегі пайыздық кірістердің активтегі клиенттер несиесінің сомасына қатынасы,%) Депозиттер  бойынша орташа нақты баға (пайыздық шығыстардың пассивтегі клиенттер алдындағы міндеттеріне қатынасы, %) Тарифтер	5       5   5	5       4   4	5       4   4
Өткізу саясаты (Place)
Филиалдары, бөлімшелері Өзіндік емес өткізу арналары, яғни парабанктік құрылымдар арқылы (еншілес компаниялардың саны бойынша)	4 5	3 4	5 3
Коммуникациялық саясат (Promotion)
Маркетинг (қызметкерлерге шығын бойынша) Жарнама (жарнамаға  кеткен шығындар көлемі бойынша) ПР (экспортты) Персоналды  басқару саясаты (Personal) Қоршаған орта жағдайы (Equipment) Қызмет көрсету  үрдісі (Process)	4   4 3   3 5 5	5 5 4 4   4 5	3 3 5 3   4 5

 

Осылайша еліміздегі банк жағдайларын талдай келе, алдарыңызға банктің бәсеке қабілеттіліктің негізгі құрамдас бөліктерін алдарыңызға ұсынамын[14].

 

Сурет 5. Бәсекеге қабілеттіліктің негізгі құрамдас бөліктері

 

 

 

      Яғни, осы 3 негізгі құрамдас бөліктердің ішіндегі қызметке ерекше назар аударамыз. Келесі тараудан банк қызметін қарастырып өтіп, бәсекеге қабілетті болу үшін қандай бағыттар енгізу керек екендігін талқылап өтеміз.

 

2. Қазақстандық коммерциялық банк қызметтерінің артықшылықтары

 

     Кез келген елдің коммерциялық банктері өз қызметтерімен ерекшеленеді. Сол сияқты Қазақстандық 39 банк те халық мұқтаждықтарын қамтамасыз ету үшін жыл сайын заман талаптарына сай жаңа қызметтерін енгізуде. Ел ішіндегі коммерциялық банктер қызмет аяларын кеңейту арқылы банк табыстылығы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыруға барынша тырысуда. Ендігі кезектекте әр банктің қызметтерінің ерекшеліктері мен артықшылықтарына тоқталып өтеміз.  Қазіргі банктік нарықта бәсекелестің күрт өсуінен банктер өздеріне жаңа клиеттерді тарту, ұстап түру үшін жағдайлар жасауда. Оның нәтижесі деп банктердің нарықа жаңа өнім мен жаңартылға өнімнің шығуын айтуға болады.    

          «Казкоммерцбанк» АҚ-ның  «PERSONA» бағдарламасы  клиент мұқтаждықтары бойынша дербес қызмет көрсетуге негізделген және ыңғайлы шарттарды, жедел қызмет көрсетуді, құпиялылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етеді, яғни тиімді қаржы нәтижелеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Түрлі банктік операцияларды жүзеге асыру барысында банк саласындағы жеке жолсерігіңіз, кеңес берушіңіз әрі қаржы істеріндегі көмекшіңіз - дербес менеджеріңіз мүддеңізді қорғайды. Қай жерде жүрсеңіз де, дербес менеджеріңізбен телефон арқылы хабарласып, өзіңізді қызықтыратын қаржы мәселелері бойынша кәсіби кеңес алуға болады.  Кезекте тұрмай, өзіңізге ыңғайлы уақытта кездесіп, дербес қызмет көрсетуге арналған арнайы бөлмеде банктік қызмет көрсетуге байланысты барлық сауалдарыңыздың шешімін табуға болады. Сонымен қатар, банк өнімдері мен қызметтеріне қатысты жаңалықтар, өзгертулер және өткізілетін акциялар жайында мәліметтер алуға болады[32]. 

      «PERSONA» бағдарламасы – бұл әлемдік тәжірибе, сондай-ақ өз қаржыңыз үшін қамсыз жүруге мүмкіндік беретін, жоғары сапалы қызмет көрсету мен ерекше артықшылықтар үйлесін тапқан КАЗКОМ-ның үздік дәстүрі. «PERSONA» бағдарламасының  клиенттеріне арналған қосымша артықшылықтар пакеті:

• Банкте ағымдағы шотты тегін ашу және жүргізу.
• Шот бойынша анықтамалар беру тегін;
• Банктің басқа клиенттерінің шотына теңгеде банкішілік аударымдар жүргізу тегін.
• MasterCard Platinum топтамасына 25 000 теңге жеңілдік – шығаруға және бірінші жылы қызмет көрсетуіне
• Visa/MasterCard карточкаларына 50% жеңілдік - шығаруға және бірінші жылы қызмет көрсетуіне
• AMEX Gold кредит карточкаларының екінші және одан кейінгі жылдары қызмет көрсетуіне 9 000 теңге жеңілдік;
• Банкноталардың түпнұсқалылығын тексеру тегін;
 
• Кредиттер бойынша өтінімдерді қарауға басымдылық беріледі[24].

 

 

 

 «БанкТуранӘлем»  банкінің банктік қызметтердің  әлсіз және күшті жақтары:

Қазақстан экономикасының нақты секторының дамуымен және тұрақтылығымен байланысты банк тауарлар мен қызметтерді несиелеу           сферасын айтарлықтай кеңейтті. Банктің тұтынушылық несиелеу процесі жылжымайтын мүлікті, автокөлікті, оқуды, емдеуді, салтанатты өткізуді, күрделі жұмысты, демалысты несиелеу бағдарламасымен көрсетілген.

Жеке тұлғаларды несиелеудің жалпы жағдайлары. Несие  Қазақстан Республикасының резиденттері мен бейрезиденттеріне беріледі:

• әйелдерге 21 ден 56 жасқа дейін, егер Несие келісімшарты бойынша несиенің қайтарылуы Борышқордың 58 жасқа толғанға дейін іске асатын болса;
• еркектерге 21 ден 61 жасқа дейін, егер Несие келісімшарты бойынша несиенің қайтарылуы Борышқордың 63 жасқа толғанға дейін іске асатын болса.

2011 жылдың шілдесінде  қазақстандық эмитенттердің төлем  карточкаларын қолдану арқылы сомасы 49,2 млрд теңге құрайтын 3,1 млн.-ға тең транзакциялар жасалып, бұл корсеткіштердің мәні 2009 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда сәйкесінше 41,1% және 29,8%-ға артқан.

Төлем жүйесі қызметінің толықтығы әр түрлі типтердегі және арналымдардағы төлем карталарының бар болуымен анықталады. АТФБанк картаны ұстаушыларға мынадай қызметтер ұсынады: теңгеде және шетел валютада қолма-қол ақшаларды қабылдау және беру; басқа банктерден түскен қаражаттарды карт шоттарға қосу; несиелік лимитті, AIG ASSIST компаниясының халықаралық сақтандыру полисін, «АТФ Полис», «Интертич» компанияларының локальды сақтандыру полистерін ұсыну. Тұтас алғанда, карталық бизнес – банктің клиенттерімен өзара қарым-қатынастарды ары қарай дамытып тереңдету үшін басымды бағыт болып табылады[26].

«Халық Банкі» АҚ қызметінің артықшылықтары:

Есептік-кассалық қызмет көрсету

 

 Бүгінгі таңда клиенттерге 685 бөлімшенің есігі  ашық. Қызметкерлердің ұсынатын қызметтері:  

• ағымдағы шотты ашуға
• өз жақындарыңызға ақша аударуға;
• коммуналдық төлемдерді төлеуге;
• кредит ресімдеуге немесе кредит бойынша берешекті өтеуге;
• депозитті ашуға немесе толықтыруға;
• салық төлемдерін іске асыруға;
• мобильді байланыс, Қазақтелеком, кабельдік телевизия  қызметтерін төлеуге.
• «Visa Electron» төлем карточкасын ресімдеуге көмектеседі.