Автор работы: Пользователь скрыл имя, 24 Ноября 2011 в 22:13, реферат
Активтерді немесе міндеттемелерді мойындаудың өзінен есеп беретін компания осы активтердің немесе міндеттемелердің баланстық құнының орнын толтыруды немесе өтеуді көздейтінін көрсетеді. Егер де баланстық құнының орнын толтыру немесе өтеу бұрынғымен салыстырғанда көбірек (азырақ) салық төлеуге соқтыруы ықтимал болса, егер де мұндай орнын толтыру немесе өтеу салық салдарын тудырмайтын болса, онда бұл Стандарт жекелеген жағдайларды қоспағанда, компания кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін (кейінге қалдырылған салық активін) мойындауын талап етеді.
23. 32-«Қаржы құралдары- ақпаратты ашу және беру» IAS Халықаралық стандартқа сәйкес құрама қаржы құралының (мысалы, айырбасталатын облигацияның) эмитенті құрал міндеттемесінің құрамын – міндеттеме ретінде, ал капиталдың құрамын меншік капитал ретінде жіктейді. Кейбір заңдылықтарда міндеттеме құрамының салық базасы алғаш мойындауда міндеттеме мен капитал құрамы сомасының бастапқы баланстық құнына тең болады. Барлық салық салынатын уақытша айырмашылық капитал құрамын міндеттеме құрамынан алғашында бөлек мойындаудан пайда болады. Олай болса, 15(b)-параграфта белгіленген ерекшелік қолданылмайды. Демек, компания кейінге қалдырылған салық міндеттемесін мойындайды. 61-параграфқа сәйкес кейінге қалдырылған бұл салық капитал құрамының баланстық құнына тікелей жатқызылады. 58-параграфқа сәйкес кейінге қалдырылған салық міндеттемесіндегі кейінгі өзгертулер пайда және залал туралы есепте салық төлеу бойынша кейінге қалдырылған шығын (салық өтемінің табысы) ретінде мойындалады.
Компания
өзіндік құны 1, 000 тұратын активті
бес жыл бойы барынша пайдаланып,
содан кейін оны нөлге тең
жойылатын құнымен есептен Активтің баланстық құнын өтеу кезінде компания 1, 000 мөлшерінде салық салынатын пайда алатын болады және 400 сомасында салық төлейтін болады. Компания 400 сома мөлшеріндегі пайда болатын кейінге қалдырылған салық міндеттемесін мойындамайды, өйткені ол бұл активті алғаш мойындаудан пайда болады. Келесі жылы активтің баланстық құны 800-ге тең болады. 800 мөлшерінде салық салынатын пайда алған кезде компания 320 мөлшерінде салық төлейтін болады. Компания 320 мөлшеріндегі кейінге қалдырылған салық міндеттемесін мойындамайды, өйткені ол активті алғаш мойындаудан пайда болады. |
Шегерілетін уақытша айырмашылықтар
24. Кейінге қалдырылған салық активі шегерілетін барлық уақытша айырмашылық үшін шегерілетін уақытша айырмашылық қолданылуы мүмкін салық салынатын пайда алыну ықтималдығы бар дәрежеде мойындалуға тиіс, егер тек кейінге қалдырылған актив мынадай мәміле бойынша активті немесе міндеттемені алғашқы танумен байланысты туындамаса:
(а) кәсіпорындарды біріктіру болып табылмаса; және
(b) мәмілені жүргізген кезде не есептік, не салық салынатын пайдаға (салық залалына) әсер етпейтін болса.
Алайда еншілес компанияларға, филиалдар мен қауымдастырылған компанияларға салынатын инвестициялармен және бірлескен қызметке қатысу үлесімен байланысты есептелетін уақытша айырмашылық үшін кейінге қалдырылған салық міндеттемесі 44-параграфқа сәйкес мойындалуы тиіс.
25. Міндеттемені мойындаудың өзі алдағы уақытта компаниядан экономикалық пайда әкелетін ресурстарды шығару жолымен баланстық құнның өтелетінін көрсетеді. Компаниядан ресурсты шығару кезінде барлық сома немесе бір бөлігі салық пайдасын міндеттемені мойындаған кезге қарағанда неғұрлым кешірек кезеңдегі салық салынатын пайданы белгілегенде шегерілуге тиіс. Мұндай жағдайда міндеттеменің баланстық құны мен оның салық базасының арасында уақытша айырмашылық болады. Тиісінше пайдаға салынатын салыққа қатысты кейінге қалдырылған салық активі пайда болады, ол міндеттеменің бір бөлігі салық салынатын пайданы анықтаған кезде шешілетін алдағы кезеңдерде өтелетін болады. Сол іспеттес, егер активтің баланстық құны оның салықтық базасынан аз болса, айырмашылық алдағы кезеңдерде өтелетін пайдаға салынатын салыққа қатысты кейінге қалдырылған актив салығының пайда болуына әкеліп соқтырады.
МысалКомпания кепілдеме берілген жөндеуге есептелген шығын бойынша міндеттемені 100 мөлшерінде мойындайды. Компания тауар сапасына жасалған шағым бойынша төлем жасамайынша, салық салу мақсатында бұл шығындар шегерілмейді. Салық ставкасы -25%. Міндеттеменің салық базасы нөлге теңестіріледі (баланстық құны – 100, минус алдағы уақытта бұл міндеттемеге қатысты салық салу мақсатында шегерілетін сома). Міндеттемені баланстық құнына қарай өтеу кезінде компания өзінің болашақтағы 100-ге тең салық салынатын пайдасының сомасын азайтады, демек өзінің болашақтағы салық төлемдерін 25-ке азайтады деген сөз (25% ставка бойынша 100). 100-ге тең баланстық құны мен нөлге тең салық базасы арасындағы айырма 100-ге тең шегерілген уақытша айырмашылықты құрайды. Сонымен компания алдағы уақытта салық төлемдерін азайтудан пайда алу үшін жеткілікті салық салынатын пайда алу ықтималдығы болған жағдайда кейінге қалдырылған 25 пайыздық салық активін мойындайды (25% ставка бойынша 100). |
26. Төменде кейінге қалдырылған салық активтерінің пайда болуына әкеліп соқтыратын уақытша айырмашылықтың мысалдары келтіріліп отыр:
а) зейнетақы төлеуге кететін шығын қызметкерлерге қызмет көрсетілуіне қарай бухгалтерлік пайданы анықтаған кезде шегерілуі мүмкін, ал салық салынатын пайданы анықтаған кезде компания зейнетақы қорына жарна аударған кезде немесе қызметкерлерге зейнетақы төлеген кезде шегерілуі мүмкін. Уақытша айырмашылық міндеттеменің баланстық құны мен оның салық базасы арасында болады; міндеттеменің салық базасы әдетте нөлге тең болады. Мұндай шегерілетін уақытша айырмашылық кейінге қалдырылған салық активінде көрініс табады, өйткені экономикалық пайда компанияға қорға жарна аударылған кезде немесе зейнетақы төленген кезде салық салынатын пайдадан шегерім түрінде түсетін болады.
(b) зерттеуге жұмсалатын шығын ол пайда болған кезеңде бухгалтерлік пайданы анықтаған кезде мойындалады, бірақ оны шегеруге салық салынатын пайданы (салық залалын) анықтаған кезде көпке дейін рұқсат етілмеуі де мүмкін. Салық органдары алдағы уақытта шегеруге рұқсат ететін сома болып табылатын зерттеуге жұмсалатын шығынның салық базасы мен нөлге тең баланстық құны арасындағы айырмашылық шегерілетін уақытша айырмашылықты құрайды, ол кейінге қалдырылған салық активінің құралуына алып келеді;
(с) кәсіпорындарды біріктіру құны сатып алу күніндегі әділ құнына қатысты сатып алынған және қабылданған бірегейлендірілетін активтер мен міндеттемелерді тану арқылы бөлінеді. Міндеттеме сатып алған кезде мойындалатын болса, бірақ олармен байланысты шығындар көпке дейін салық салынатын пайданы анықтаған кезде шегерілмесе, алынып тасталатын уақытша айырмашылық құралады, ол кейінге қалдырылған салық активінен көрінеді. Сондай-ақ кейінге қалдырылған салық активі сатып алынған теңестірілген активтің әділ құны оның салық базасынан аз болып қалса да пайда болады. Екі жағдайда да барлық кейінге қалдырылған салық активі іскерлік беделге әсер етеді (66-параграфты қараңыз); және
(d) анықталған активтер салық салу мақсатында жасалған әділ құнына қарай ескеріледі немесе баламасыз түзетусіз қайта бағаланады (20-параграфты қараңыз). Егер активтің салықтық базасы оның баланстық құнынан асып кетсе, шегерілетін уақытша айырмашылық пайда болады.
27. Шегерілген уақытша айырмашылықтың қайтарылуы алдағы уақытта анықталған салық салынатын пайданың азаюынан көрінеді. Алайда компания экономикалық пайданы салық төлемдерін қысқарту түрінде алады, тек ол үшін шегерімдер өзара есептелуі мүмкін жеткілікті салық салынатын пайда табуы керек. Сонымен компания кейінге қалдырылған салық активтерін шегерілетін уақытша айырмашылық қолданылуы мүмкін салық салынатын пайда ықтималдығы бар болған жағдайда мойындайды.
28. Компанияда шегерілетін уақытша айырмашылық қолданылуы мүмкін салық салынатын пайда ықтималдығы белгілі бір салық органына және де белгілі бір салық салынатын заңды тұлғаға жататын жеткілікті салық салынатын уақытша айырмашылықтар бар болған кезде орын алады. Оларды мынадай жағдайларда қайтару көзделген:
(а) шегерілген уақытша айырмашылықты қалпына келтіру болжамдалған кезеңде; не
(b) кейінге қалдырылған салық активтерінен пайда болған салық залалы өткен немесе алдағы уақытқа аударылуы мүмкін кезеңдерде.
Мұндай жағдайда кейінге қалдырылған салық активтері шегерілген уақытша айырмашылықтар пайда болған кезеңде мойындалады.
29. Белгілі бір салық органына және де белгілі бір салық салынатын заңды тұлғаға жататын жеткіліксіз салық салынатын уақытша айырмашылықтар бар болған кезде кейінге қалдырылған салық активі мынадай жағдайда мойындалады:
(а) компанияның шегерілген уақытша айырмашылықтар қайтарылған кезеңде (немесе шегерілген салық активтерінен туындайтын салық залалы өткен немесе болашақ кезеңдерге аударылуы мүмкін кезеңдерде) белгілі бір салық органына және де белгілі бір салық салынатын компанияға жататын жеткілікті салық салынатын пайдасы болады деген ықтималдық бар. Алдағы уақытта салық салынатын пайданың жеткіліктілігін бағалаған кезде компания болашақ кезеңдерде күтілетін шегерілетін уақытша айырмашылықтарды құрайтын салық салынатын соманы есептемейді, өйткені осы шегерілетін уақытша айырмашылықтар құрайтын кейінге қалдырылған салық активі болашақта өзі пайдаланатын салық салынатын пайданың болуын талап етеді; не
(b) компанияда салықты жоспарлау мүмкіндіктері бар, мұның өзі тиісті кезеңдерде салық салынатын пайда түсіруге жәрдемдеседі.
30. Салықты жоспарлау мүмкіндіктері – тиісті кезеңде салық залалын немесе салық кредитін мұның алдындағы кезеңнен көшіру мерзімі біткенге дейін салық салынатын пайда жасау немесе көбейту үшін компания жасайтын әрекеттер. Мысалы, кейбір заңдылықтарда салық салынатын пайда мыналардың көмегімен жасалуы немесе көбейтілуі мүмкін:
(а) пайыздық табысқа салық салудың екі нұсқасының бірін таңдау: алынған сома бойынша немесе алынатын сома бойынша;
(b) салық салынатын пайдадан белгілі бір шегерім жасауға талап мерзімін ұзарту;
(с) қымбаттаған, бірақ салық базасы құнның бұлайша артуын көрсету үшін түзетілмеген активтерді, сатулар, қайта жалға беру мүмкіндігі; және
(d) салық салынатын пайда түсіретін басқа инвестицияны сатып алу үшін салық салынбайтын пайда әкелетін активті сату (кейбір заңдылықтарда - мемлекеттік құнды қағаздар).
Салықты жоспарлау мүмкіндіктері салық салынатын пайданы неғұрлым бұрынғы кезеңнен ертерек кезеңге көшірілген кезде салық залалын немесе салық кредитін көшіруді пайдалану әлі де болса болашақта уақытша айырмашылықты тудыратын көзден өзгеше болатын болашақтағы салық салынатын пайданың болуына байланысты болады.
31. Компанияның біраз уақыт бойы жалғасатын залалы болған жағдайда, ол 35 және 36-параграфтарда келтірілген нұсқауларды пайдаланады.
33. Активті бастапқы мойындау кезінде кейінге қалдырылған салық активі пайда болатын жағдайдың бірі – салық салынбайтын мемлекеттік субсидия алу болып табылады. Ол баланстық құны есептелген кезде шегерілетін активке жатады, бірақ салық салу мақсатында активтің амортизацияланған құнынан (басқаша айтқанда салық базасынан) шегерілмейді; активтің баланстық құны оның салықтық базасынан аз, яғни бұл шегерілетін уақытша айырмашылықты тудырады. Мемлекеттік субсидия кейінге қалдырылған пайда түрінде де көрінуі мүмкін, бұл жағдайда кейінге қалдырылған пайда мен оның нөлге тең салықтық базасының арасындағы айырмашылық шегерілетін уақытша айырмашылық болып табылады. Компания қандай әдісті таңдаса да, ол кейінге қалдырылған салық активін 22-параграфта көрсетілгендей себеппен мойындамайды.
Пайдаланылмаған салық залалдары және пайдаланылмаған салық кредиттері
34. Кейінге қалдырылған салық активі пайдаланылмаған салық залалдары мен пайдаланылмаған салық кредиттері болашақта пайдаланылмаған салық залалдары мен пайдаланылмаған салық кредиттері пайдаланылуы мүмкін салық салынатын пайда болу ықтималдығының қаншалықты екендігіне қарай мойындалуы керек.
35. Пайдаланылмаған салық залалдары мен пайдаланылмаған салық кредиттерін алдағы кезеңдерге көшіру нәтижесінде пайда болатын кейінге қалдырылған салық активін мойындаудың өлшемдері шегерілетін уақытша айырмашылықтар нәтижесінде пайда болатын кейінге қалдырылған салық активін мойындаудың өлшемдері сияқты. Алайда пайдаланылмаған салық залалының бар екені алдағы уақытта салық салынатын пайданың болмауы мүмкіндігіне нақты негіз болады. Сонымен компания біраз уақыт бойы зиян шегіп келген болса, ол пайдаланылмаған салық залалдары мен пайдаланылмаған салық кредиттерінен пайда болатын кейінге қалдырылған салық активін қаншалықты дәрежеде жеткілікті салық салынатын уақытша айырмашылығы болатынына немесе ол пайдаланылмаған салық залалдары мен пайдаланылмаған салық кредиттерін іске асыра алатын жеткілікті салық салынатын пайда алуына негіз боларлық басқа дәлелдер барына қарай мойындайды. Мұндай жағдайда 82-параграф кейінге қалдырылған салық активінің сомасын және оны мойындауды растайтын негіз сипатын ашуды талап етеді.