Пайдаға салынатын салық

      67.  Кәсіпорындардың бірігуі нәтижесінде сатып алушы ұйым кәсіпорын біріккенге дейін танылмаған өзінің меншікті танылмаған салық активін өтейді деп пайымдай алады. Мысалы, сатып алушы сатып алынған компанияның болашақ салық салынатын пайдаларына қатысты өзінің  пайдаланылмаған салық залалдарына түсетін пайданы іске асыруға қабілетті болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда сатып алушы ұйым  кейінге қалдырылған салық активін мойындайды, бірақ кәсіпорындарды біріктіру есебіне қоспайды және тиісінше сатып алу кезінде туындайтын оң немесе теріс іскерлік беделін немесе біріктіру құнынан ұйым сатып алатын бірегейлендірілетін активтердің, міндеттемелердің және шарттық міндеттемелердің таза әділ құнындағы сатып алушы-ұйымның үлесінің асу мөлшерін анықтау кезінде есепке қабылдамайды.

      68. Егер сатып алынатын ұйымның пайда салығы бойынша салықтық залалдары немесе кейінге қалдырылған салықтық активтерімен байланысты әлуетті пайдалар 3 IFRS-тің кәсіпорындарды біріктіру есебіндегі жекелеген тану критерийлерін қанағаттандырмайтын болса, бірақ кейіннен іске асырылатын болса, онда сатып алушы-ұйым кейінге қалдырылған салық өтемін пайда мен залал туралы есепте тануға тиіс. Сонымен қатар, сатып алушы компания:

      (а)  іскерлік беделдің  баланстық құнын кейінге қалдырылған салық активтері өз кезегінде сатып алу күнінен бастап бірегейлендірілетін актив ретінде мойындалатын мөлшерде кеміту; және

      (b) іскерлік беделдің таза баланстық құнының кемуін шығыс ретінде мойындайды.

      Алайда  бұл рәсім біріктіру құнынан  ұйым сатып алатын бірегейлендірілетін  активтердің, міндеттемелердің және шарттық міндеттемелердің таза әділ құнындағы сатып алушы-ұйымның үлесінің асу үлесінің асуына да, бұрын танылған осындай асудың танылған сомасының ұлғаюына да алып келмеуге тиіс.

      Мысал

      Ұйым  шегерілетін 300 сомасындағы уақытша айырмашылығы бар еншілес компанияны сатып алды. Сатып алу сәтінде салық ставкасы 30%-ға тең болды. 90 сомасындағы кейінге қалдырылған салық активінің қорытынды мәні сатып алу кезінде пайда болатын 500 мөлшеріндегі іскерлік беделдің мәнін есептеу кезінде сәйкестендірілетін актив ретінде мойындалған жоқ. Сатып алғаннан соң 2 жылдан кейін компания болашақ салық салынбайтын пайда, тегінде, барлық шегерілетін уақытша айырмашылықтардан алынатын пайданы өтеу үшін жеткілікті болады деп бағалады.

      Ұйым  кейінге қалдырылған салық активін 90 сомасында және пайда мен залалда салық өтеуден кейінге қалдырылған табысты 90 сомасында мойындайды. Ұйым сондай-ақ іскерлік бедел құнын 90-ға азайтады және осы соманың шығыстарын пайдада немесе залалда таниды. Тиісінше іскерлік бедел құны 410-ға дейін, яғни кейінге қалдырылған салық активі 90 сомасында бизнес біріккен күнгі сәйкестендірілетін актив ретінде мойындалғанда ескерілетін мөлшерге дейін кемиді.

      Егер  салық ставкасы 40%-ға дейін ұлғайған болса, компания кейінге қалдырылған  салық активін 120 сомада (40% ставка бойынша 300) және кейінге қалдырылған салық өтемін  пайда мен залалда 120 сомада мойындайды. Егер салық ставкасы 20%-ға дейін кеміген болса, компания кейінге қалдырылған салық активін 60 сомада (20% ставка бойынша 300) және және кейінге қалдырылған салық өтемін  пайда мен залалда 60 сомада мойындайды. Екі жағдайда да ұйым іскерлік бедел құнын 90-ға кемітеді және осы сомадағы шығыстарды пайдада немесе залалда таниды.

      Үлестік құралдардың негізіндегі  төлемдердің мәмілесінен  шығатын ағымдағы және кейінге қалдырылған салық

      68А. Кейбір салықтық заңдылықтарда ұйым салық жеңілдігін алады (яғни салық салынатын пайданы анықтау кезінде белгілі бір соманы шегеру құқығы), ол акциялармен төленетін сыйақыларға, акцияларға арналған опциондарға немесе ұйымның басқа үлестік құралдарына қатысты. Мұндай салық шегерімінің сомасы сыйақы төлеуге арналған тиісті жиынтық шығыстан асып түсуі мүмкін және неғұрлым кеш есептік кезеңде туындайды. Мысалы, кейбір заңдылықтарда ұйым 2-«Үлестік құралдар негізінде төлемдер» IFRS Халықаралық стандартында көзделгендей, олар беретін акциялар опциондарына қарсы талап ретінде жалдамалы қызметкерлердің қызметін тұтыну шығыстары ретінде тани алады және осы опциондар орындалғанға дейін салық жеңілдігін алмайды, бұл ретте салық жеңілдігін есептеу үшін негіз орындау күніндегі компания акцияларының бағасы болып табылады.

      68В. Осы Стандарттың 9 және 26(b)-параграфтарында сөз болатын зерттеу шығындары секілді жалдамалы қызметкерлерден ағымдағы күнге алынған қызметтердің салықтық базасы (яғни салық органдары болашақ кезеңдерде шегерімге алуға рұқсат ететін сома) мен нөлдік баланстық құн арасындағы айырма шегерілетін уақытша айырмашалықты береді, ол кейінге қалдырылған салық активін білдіреді. Егер салық органдары болашақ кезеңдерде шегерімге алуға рұқсат ететін сома кезең аяғына дейін белгілі болмаса, оны кезең соңында бар ақпарат негізінде есептеп шығарған жөн. Мысалы, егер салық органдары болашақ кезеңдерде шегерімге алуға рұқсат ететін сомасы қандай да бір күнге ұйым акцияларының бағасына байланысты болса, онда шегерілетін уақытша айырмашылықты есептеу кезінде кезең соңындағы ұйым акцияларының бағасын басшылыққа алу керек.

      68С. 68А-параграфында аталып өткендей, салық шегерімінің сомасы (немесе 68В-параграфына сәйкес есептелген болашақ салық шегерімінің) сыйақы төлеуге арналған тиісті жиынтық шығыстан ерекшеленеді. Осы Стандарттың 58-параграфында талап бар, оған сәйкес ағымдағы және кейінге қалдырылған салықтар табыс немесе шығыс ретінде тану және, мұндай салықтар қандай да бір кезеңде тікелей капиталда танылатын (танылған мәмілемен немесе оқиғамен (а) байланысты немесе кәсіпорындардың бірігуімен байланысты болған жағдайларды қоспағанда) кезең үшін пайдаға немесе залалға енгізіледі. Егер салық шегерімінің сомасы (немесе болашақ салық шегерімінің) сыйақы төлеуге арналған жиынтық шығыстар сомасынан асатын  болса, бұл аталған салық шегерімінің сыйақы төлеу шығыстары ғана емес, капитал баптарының біріне жататынын көрсетеді. Бұл жағдайда тиісті ағымдағы немесе кейінге қалдырылған салықтың асу сомасы тікелей капиталда танылуға тиіс.

      АҚПАРАТТЫ ҰСЫНУ

      Салықтық  активтері мен салықтық міндеттемелері

      69. [жойылған]

      70. [жойылған]

      Өзара есепке алу

      71.  Компания ағымдағы салық активтері мен ағымдағы салық міндеттемелерін тек қана ол:

      (а)  мойындалған соманы есепке алуды жүзеге асырудың заңды бекітілген құқығына ие болған; және

      (b)  не бір мезгілде активті сату мен міндеттемені орындауды көздеген жағдайда ғана өзара есепке алуға тиіс.

      72.  Ағымдағы салық активтері мен міндеттемелері жеке мойындалып, жеке өлшенетін болса да, олар, егер 32-«Қаржы құралдары - ақпаратты ашу және беру» IAS Халықаралық стандартында қаржы құралдары үшін белгіленген өлшемдерге сәйкес келетін болса, баланста өзара есепке алынады. Әдетте, ағымдағы салық активтері мен міндеттемелері компанияның бірыңғай таза төлем жасауына немесе алуына рұқсат ететін бір салық органы алатын пайдаға салынатын салыққа жататын болса, компанияның ағымдағы салық активін ағымдағы салық міндеттемесімен есепке алудың заң жүзінде бекітілген құқығы бар болады.

      73. Біріктірілген қаржы есептілігінде топтағы бір компанияның салық активі топтағы басқа компанияның ағымдағы салық міндеттемесі жөнінде тек қана сол компанияларда бірыңғай таза төлем жасауға немесе алуға заң жүзінде бекітілген құқық бар болған және компаниялар бір мезгілде сондай таза төлем жасау немесе алу және міндеттемені өтеу ниетін көздейтін жағдайда ғана өзара есепке алынады.

      74. Компания кейінге қалдырылған салық активтері мен кейінге қалдырылған салық міндеттемелерін тек қана:

      (а)  компанияның ағымдағы салық активін ағымдағы салық міндеттемесімен есепке алудың заң жүзінде бекітілген құқығы бар болған; және

      (b)  кейінге қалдырылған салық активтері мен кейінге қалдырылған салық міндеттемелері бір салық органы:

      (і)  бір және сол салық салынатын заңды тұлғадан; не

      (іі)  не ағымдағы салық міндеттемелері мен активтерін нетто-негізде өтеу, не кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен активтерінің елеулі сомаларын өтеу немесе олардың орнын толтыру көзделген әрбір болашақ кезеңде бір мезгілде активтер сату мен міндеттемелерді өтеу ниетін көздейтін салық салынатын түрлі компаниялардан өндіріп алатын пайдаға салынатын салыққа жататын жағдайда ғана өзара есепке алуға тиіс.

      75. Әрбір уақытша айырмашылықты қайтарудың егжей-тегжейлі уақытша кестесін жасау қажеттілігін болғызбау үшін осы Стандарт компаниядан салық салынатын бір компанияның кейінге қалдырылған салық міндеттемесі жөнінде кейінге қалдырылған салық активін тек қана олар бір салық органы өндіріп алатын пайдаға салынатын салыққа жататын және компанияда ағымдағы салық активтерін ағымдағы салық міндеттемелері жөнінде есепке алудың заң жүзінде бекітілген құқығы бар болған кезде ғана есепке алуын талап етеді.

      76. Сирек жағдайларда компанияда өзара есепке алудың заң жүзінде бекітілген құқығы және барлық емес, ал кейбір кезеңдер үшін нетте-есепті жүзеге асыру ниеті болуы мүмкін. Сирек жағдайларда егжей-тегжейлі кесте жасау салық салынатын бір компанияның кейінге қалдырылған салық міндеттемесінің салық салынатын басқа компанияның кейінге қалдырылған салық активі осы екінші салық салынатын компания төлемдерінің азаюына әкеліп соғатын кезеңде салық төлемдерінің ұлғаюына әкеліп соғатын-соқпайтынын сенімді түрде анықтау үшін қажет болуы мүмкін.

      Салықтар  бойынша шығыстар

      Әдеттегі  қызметтен келер пайдаға немесе залалға байланысты салық бойынша шығыстар (салық өтемінен түсетін табыс)

      77. Әдеттегі қызметтен келер пайдаға немесе залалға байланысты салық төлеу жөніндегі шығыстар (салық өтемінен түсетін табыс) пайда мен залал туралы есептің өзінде көрсетілуге тиіс.

      Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері мен активтері жөніндегі бағам  айырмашылықтары

      78. 21-«Валюталық бағам өзгерісінің әсері» IAS Халықаралық стандартында белгілі бір бағам айырмашылықтарының кіріс немесе шығыс ретінде мойындалуы талап етілген, бірақ ондай айырмашылықтар пайда мен залал туралы есепте қай жерде көрсетілуге тиіс екені белгіленбеген. Тиісінше, кейінге қалдырылған салық міндеттемелері немесе салық активтері бойынша бағам айырмашылықтары пайда мен залал туралы есепте мойындалған кезде оларды, егер бұл ұсыныс қаржы есептілігін пайдаланушылар үшін ең пайдалысы деп саналатын болса, салық төлеу жөніндегі кейінге қалдырылған шығыс (салық өтемінен түсетін табыс) ретінде жіктеуге болады.

      АҚПАРАТТЫ АШУ

      79. Салық төлеу жөніндегі шығыстың (салық өтемінен түсетін табыстың) негізгі құрамдас бөліктері жеке ашып көрсетілуге тиіс.

      80. Салық төлеу жөніндегі шығыстың (салық өтемінен түсетін табыстың) құрамдас бөліктері мыналарды қамти алады:

      (а)  ағымдағы салық бойынша шығыс (табыс);

      (b)  осы кезеңде мойындалған өткен кезеңдегі ағымдағы салыққа кез келген түзетулер;

      (с)  уақытша айырмашылықтардың пайда болуына және қайтарылуына байланысты салық төлеу жөніндегі кейінге қалдырылған шығыс (табыс) сомасы;

      (d) салық ставкаларындағы  өзгерістерге немесе жаңа салықтардың енгізілуіне байланысты салық төлеу жөніндегі кейінге қалдырылған шығыс (табыс) сомасы;

      (е)  бұрын мойындалмаған салық залалынан, салық кредитінен немесе бұрынғы кезеңнің ағымдағы салық бойынша шығысты кеміту үшін пайдаланылатын уақытша айырмашылығынан пайда болатын пайда сомасы;

      (f) бұрын мойындалмаған салық залалынан, салық кредитінен немесе бұрынғы кезеңнің салық төлеу жөніндегі кейінге қалдырылған шығысты кеміту үшін пайдаланылатын уақытша айырмашылығынан пайда болатын пайда сомасы;

      (g) кейінге қалдырылған салық активін 56-параграфқа сәйкес ішінара есептен шығарудың немесе бұрынғы ішінара есептен шығаруды қайтарудың нәтижесінде пайда болатын салық төлеу жөніндегі кейінге қалдырылған шығыс; және

      (h)  8-«Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағалаулардағы өзгерістер және қателіктер» IAS Халықаралық стандартына сәйкес  пайданы немесе залалды анықтау үшін есептерге енгізілетін есеп саясатындағы өзгерістерге және қателерге жататын салық төлеу жөніндегі шығыс (салық өтемі) сомасы.