Жарғылық капиталының аудит есебі

Америкалық  профессор Джек Робертсон өзінің монографиясынды “Аудит – ол кәсіпорын  ақпаратындағы мәліметтердің, пайдаланушылар үшін табыстылық ақпарат көрсеткіштеріндегі мәліметтік күдікті барынша азайту”  – деп анықтама береді. Осы аты аталған үш автордын ойын корытындылайтын болсақ, англиялық аудит және есеп маманы Роджер Адамс өз анықтамасында аудиттің мағынасына қоғамдық тұрғыдан қарайтынын көосетеді. Бұл ойдың мемлекеттер үшін, әр елдің экономикасының дамуына аудит жұмысының атқаратын рөлін өте жоғарыдеп бағалау. Себебі, аудит кәсіпорын шаруашылығының тиянақты дамуына кепілдік беретіні анық. Яғни, кәсіпорындардың тиянақты дамуы қамтамасыз етілген жағдайда ол елдің экономикасы даму жолында болады деген сөз.

Белгілі, АҚШ-тың аудит теорияасын және аудит  жұмысының даму жолына көп еңбек  сіңірген профессор Джек Робертсон  екі анықтама береді. Оның біреуінде  жоғарыда айтылған “мәліметтік күдік” – деген түсініктің мазмұнын бухгалтерлік есеп, аудит түрғысынан қарастыратын болсақ, ол бухгалтерлік есеп жасауда жіберілген қателердің салдарынан мәліметпайдаланушылардың кәсіпкелігіне зиян келтіру әсерін айтады. Яғни, аудитордың міндеті сол “Мәліметтік күдікті” бар мүмкіншілігінше азайтып, кәсіпкерлердің сенімділігін арттыру. Барлық саладағы кәсіпкерлер өздерінің экономикалық мәселелерін шешу барысында басылымға шыққан мәліметтерді күдіксіз падалануына аудит кепілдік беруі қажет. Осы өзінің ойын қорытындылай келе профессор Джек Робертсон аудиттің ең негізгі міндетінің бірі осы деп атап көрсеткен.

Осындай ойын одан әрі жалғастыра отырып профессор  “кәсіпкерлік күдік” – деген түсінік қосады. Бұл түсінікті кәсіпкершілік шаруашылығандағы күдіктенушілік, сенімсіздік немесе кәсіпкерлердің экономикалық даму жолындағы кауіпптілігі деп түсенугі болады. Оған себеп: инфляцияның күшеюі, салық төлемінің толқымалығы немесе көбеюі, сату процесіндегі бәсекелестіктің күшеюі, жұмысшылардың ереуіл жасауы мен тағы басқа көптеген себептерден болады. Осы аталған себептерден туындайтын “ кәсіпкерлік күдіктің” мөлшерін немесе зияндылығын кәсіпкер есептеп шығарып, өз шаруашылығын жүргезу үшін тиімді шешім қабылдай алады. “Кәсіпкерлік күдік” аудит жұмысына ешқандай әсерін тигізбейді.

АҚШ-тың аудит мамандары Э:А. Аренс және Дж. К. Лобск өздерінің жазған оқулықтарында мынадай анықтама береді: “Аудит ол процесс, арнайы мамандар арқылы дербес тәуелсіздіқ жолымен кәсіпорын шаруашылық операцияларының дұрыстығына тексеру жүргізіп, сол мәліметтер белгіленген нормативтік үлгіге сай екенін анықтап, өзінің аудиторлық қорытындысын беру”. Шетел мамандарының аудит мазмұнына берген анықтамаларын қорытындылайтын болсақ, осы сонғы анықтама басқаларына карағанда біздің ойымызша аудитті толық қарастырған сияқты

К.Ш. Дюсембаев  аудит мазмұны туралы мынадай  анықтама береді: “аудит – дербес сараптау және қаржы есебімен қоса шаруашылық субъектілерінің барлық жағын қамтитын мәліметтерге экономикалық талдау жасайды, ішкі бақылау жұмысын тексеріп, бухгалтерлік есептің заңдылығын және нормативтік құжаттар талабына сәйкестігін анықтап, тапсырушылар талабына жауап ретінде түсініктеме қызметін атқару ” – деген. Автордың ойынша осы анықтамада аудит эволюциясы ескерілген, екіншіден – тәуелсіз дербестігі көрсетілген, үшіншіден – аудит процесіндегі талдаудың алатын орны ерекше делінген. Себебі, талдау арқылы кәсіпорынның қатшылық жағдайы анықталып, даму жолына сәйкес ұсыныстар берледі, төртіншіден – аудиттің консалтингтік қызмет көрсету жағы айтылған.  
 
 
 

  

2. Бөлім. «Каризма»  ЖШС-нің нарықтағы ролі мен орны
1. «Каризма» ЖШС-нің экономикалық ұйымдастырылу жағдайы.

1. «Каризма» ЖШС заңды тұлға болады және ҚР заңдарының негізі

бойынша шағын кәсіпкерлік субъектісі болып  саналады.

Серіктестік қатысушылар құрамының өзгеруіне  байланысты қайта тіркеледі.

Серіктестіктің  атауы:

Мемлекеттік тілде – «Каризма» ЖШС

Орыс  тілінде – Товарищество с органиченной ответственностью «Каризма».

1.2. серіктестіктің  тұрған жері: 090000, Батыс Қазақстан  облысы, Орал қаласы, Деповская көшесі, 5 үй.

1.3. Қызмет  ету мерзімі шектелмеген.

                    Серіктестік қызметінің негізгі  мақсаттары және пәні

1. Серіктестік қызметінің негізгі мақсаты табыс табу болады.
2. Серіктестік қызметінің пәні болады:

• Коммерциялық қызметі;

• Делдалдық қызмет;
• Дүкендерді және әртүрлі нысандағы сауда орындарын ашумен сауда-саттық қызмет;
• Көтерме, бөлшек және комиссиялық сауда;
• Жабдықтау-сатып өткізу қызметі;
• Халық тұтынатын тауарларды өндіру және сату;
• Азық-түлік тауарларды өндіру және сату;
• Сыртқы экономикалық қызмет;
• Құрылыс өндіріс ұйымдастыру;
• Басқа да Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған қызмет түрлері.
3. Серіктестік Қазақстан Республикасының заңдарымен тыйым салынбаған кез келген қызмет түрлерін атқара алады.

Тізімі  заң актілерімен белгіленген  кейбір қызмет түрлерімен серіктестік  лицензиясы негізінде шұғылдана  алады.

4. Серіктестік есірткі заттарының, психотроптық заттардың және преурсорлардың айналымымен байланысты қызметті; акцизделетін өнімді және көтерме сатуды; астық қабылдау пунктерінде астық сақтау жөніндегі қызметті өткізуді; аудиторлық қызметті; бағалы қағаздар нарығындағы кәсіптік қызметті шұғылдануға құқықсыз.

                     Серіктестіктің таза табысын  бөлу

3.1. серіктестіктің  бір жылдық нәтижелерінен алынған  таза табыс серіктестік қатысушыларының  қаржылық есеп беруді бектіуге  арналған кезекті жалпы жиналысының  шешімімен бөлінеді.

3.2. серіктестікті  болуы мүмкін шығындар резервтік  қор арқылы, егер ол серіктестікте  құрылса, жабылады. Резервтік қордың  қаражаты жетпесе немесе резервтік  қор құрылмаса, шығындарды жабатын  кіріс көздері туралы шешім  қатысушылардың жалпы жиналысымен  қабылданады.

3.3. серіктестік  қай –бір қатысушысын таза  табысты бөлуде қатысудан шеттетін  келісімдер жарамсыз болады.

                  Серіктестіктің қызметін тоқтату.

4.1. серіктестіктің  қызметін тоқтату, оны тарату  немесе қайта құру арқылы жалпы  жиналыстың немесе соттың шешімі  бойынша атқарылады.

4.2. серіктестік  өзінің қызметін келесі негіздемелер  бойынша тоқтатады:

1) егер  жарғылық капиталды кемуі нәтижесінде  оның мөлшері ең төменгі көрсеткіштен  азайса;

2) банкрот  болып қалса;

3) серіктестіктің  құрылуы кезінде заңдарды өңделе  алынбайтын бұзушылықтар орын алып, оның тіркелуі дұрыс емес деп танылса;

4) иісті  рұқсатсыз немесе заң актілерімен  тыйым салынған немесе заңдарды  бірнеше рет немесе өрескел  түрде бұзумен қызмет атқарылса.

4.3. серіктестікті   қайта құру заңдармен көзделген  тәртіп бойынша атқарылады.

4.4. тарату  өткізілді, серіктестік өз қызметін  тоқтатты деп бұл туралы жазбаны  заңды тұлғалардың мемлекеттік  тіркеліміне енгізгеннен бастап  саналады.

                           Құрылтайшылар құрамы

Серіктестіктің  құрылтайшылары болады:

1. Агыбаева Нурзия Жумадиловна – серіктестік мүлігіндегі үлесі 20% құрайды. Жеке куәлігі №006481196    14.07.97 ж.ҚР IIМ берілген.

Тұратын жері: 090000, ҚР,БҚО, Орал қаласы, Әлия Молдағұлова  көшесі, 3 үй, 26 пәтер.

2. Агыбаев Айбек Жумадилович – серіктестік мүлігіндегі үлесі 25%  құрайды. Жеке куәлігі №014832902  22.08.2003ж. ҚРIIМ берліген.

Тұратын жері: 090000, ҚР, БҚО, Орал қаласы, Әлия Молдағұлова  көшесі, 3 үй, 27 пәтер.

3. Демирал Озгур – серіктестіктің мүлкіндегі үлесі 25% құрайды. Төлқұжат ТR-Т №330667 17.10.2006 ж. Алматы қаласындағы Түркия Елшілігімен берілген.

 

Шетел азаматының қоныстану ықтиярхаты № 023127524 27.05.2009ж. ҚР  IIM берілген. Тұратын  жері: 090000, ҚР, БҚО, Орал қаласы, Әлия Молдағұлова көшесі, 3үй, 26 пәтер.

4. Дограичи Чалгар – серіктестік мүлігіндегі үлесі 20 %құрайды.

Төлқұжат TR-T № 353909 06.03.2007 ж. Стамбул қаласының  Әкіматімен берілген. Тұратын жері: Түркия Республикасы, Стамбул қаласы, Бакырой, Атакой, 5.

5. Джанибеков Валерий Аскарович – серіктестік мүлігіндегі үлесі 10% құрайды. Жеке куәлік №02204126 07.03.2008 ж. ҚР ӘМ берілген.

Тұратын жері:09000, ҚР,БҚО,Орал қаласы, Есенжанов  көшесі, 122 үй.

2.1. «Каризма»  ЖШС-нің бухгалтерлік сесбінің  ұйымдастырылуы

                                                                1-кесте. Кәсіпорынның көлемі.

көресткіштері	2008ж	2009ж	Өсу қарқыны
1.негізгі  құрал	12518740	234200751	1871
2.Материалдық  емес активтер	33435	52451	157
Жұмысшылар саны	41	37	90
Таза табыс	3431566	7069331	206

 

1-ші  кестеде «Каризма» ЖШС-нің кәсіпорын  көлемінің көрсетікштері берілген. Негізгі құралдар 2008жылы  12518740 болған. Ал 2009 жылы 234200751 болған. Өсу қарқынының  көрсетікші 10 есеге өскенін көремиз.

 Материалдық  емес активтер 2008 жылы 33435 болған. Ал 2009 жылы 52451 болған. Өсу қарқыны 57% өскен.

Жұмысшылар  саны 2008 жылы 41 жұмысшы болған. Ал 2009 жылы дағдарыстың әсер етуіне байланысты 4 адамға азайып 37 адам болған. Өсу қарқыны 10% төмендеген.

Таза  табыстың көлемі 2007 жылы 3431566 болған. Ал 2009 жылы 7069331 болған. Өсу қарқыны 2 есеге  артқан.

Бұл кестеден «Каризма» ЖШС-нің қызметінің алға басып келе жатқанын көруімізге болады.

               

                                                                                               2-кесте.

                Кәсіпорынның материалдық емес  активтерінің көлемі мен 

                                           құрылымы.

көрсеткіште	2008ж	2009ж	Өсу қарқыны
Жер	7594950	7594950	100
Ғимарат	205235075	205235075	100
транспорт	4445217	7585217	170

  

2-ші  кестеде Кәсіпорынның материалдық  емес активтерінің көлемі мен  құрылымының 2 жылдық көрсеткіші  берілген.

  Жер және ғимараттың өсу қарқыны  100 пайыздық көрсеткішті беріп  отыр. Ал транспорттың өсу қарқыны  70 пайызға артқан. Бұл кестеден  шығатын нәтиже «Каризма» ЖШС-нің  жылда жаңа техниканы пайдалана  отырып, үлкен нәтижелерге қол  жеткізіп келе жатқанын көреміз.  Кәсіпорынның қызмет саласында  өз өнімдерінің бәсекеқабілеттілігін  арттыруға қол жетікзу үшін, үнемі  жоғары нәтижегег ұмтылып келе  жатқанын көреміз.