Кәсіпорын қаржысының экономикалық мәні және ұйымдастыру негіздері

Ескертпе – 2005 жылдағы аралығында «Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның қаржылық есептемесінен алынды.

Кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының 01.01.2006жылы 01.01.2005жылға қарағанда 20255897 мың теңгеге немесе 1,206 есе артқандығын көруге болады. Активтердің өсімі ұзақ мерзімді активтердің активтегі үлес салмағының 64,3%-дан 71,3%-ға дейін жоғарылауынан болған. Бұл кәсіпорынның әрі қарай дамуын көрсететіндіктен және өндірістік потенциалының жоғарылауын көрсететіндіктен оның жұмысының оң нәтижесін сипаттайды.

Кесте 11.

«Интергаз Орталық Азияз» АҚ-ның активтінің құрамы мен құрылымы, 2006ж.

11 кестенің жалғасы

Ескертпе – 2006 жылдағы аралығында «Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның қаржылық есептемесінен алынды.

Кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының 01.01.2007жылы 01.01.2006жылға қарағанда 55297797 мың теңгеге немесе 1,467 есе артқандығын көруге болады. Активтердің өсімі ұзақ мерзімді активтердің активтегі үлес салмағының 71,3%-дан 77,2%-ға дейін жоғарылауынан болған. Бұл кәсіпорынның әрі қарай дамуын көрсететіндіктен және өндірістік потенциалының жоғарылауын көрсететіндіктен оның жұмысының оң нәтижесін сипаттайды.

Кесте 12.

«Интергаз Орталық Азияз» АҚ-ның активтерінің құрамының

2004-2006 жылдардағы өзгерісі

Ескертпе – 2004-2006 жылдар аралығындағы «Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның қаржылық есептемесінен алынды.

Кесте мәліметтерінен активтердің нақты құнын көрсететін баланс валютасының есепті 2006 жылы өткен 2005 жылмен салыстырғанда 55297797 мың теңгеге немесе 146,7%-ға артатындығын көруге болады. 2006 жылы 2004 жылмен салыстырғанда 75553694 мың теңгеге немесе 176,9 %-ға артатындығын көруге болады. Кәсіпорын активтерінің 2004-2006 жыдар аралығында жоғарылауы ұзақ мерзімді активтердің сәйкесінше 158,6 және 212,2 пайыздарға жоғарлау себебінен пайда болған. Сонымен қатар дебиторлық қарыз сомасы да 116,1 және 128,9 пайызға жоғарылаған. Кәсіпорынның ұзақ мерзімді активтерінің ұлғаюы оның өндірістік потенциалының жоғарылауын көрсетеді.

Сонымен кәсіпорынның  балансында талданушы мерзім аяғына қарай ұзақ мерзімді активтер үлесі жоғарылап, ағымдағы активтер үлесінің төмендеуін көреміз. Активтегі ағымдағы активтердің үлесінің төмендеуіне қарамастан ағымдағы активтердің сомасының жоғарылауы байқалады. «Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның ағымдағы активтерінің өсіміне әсер етуші факторларды 13 кесте мәліметтерінен анықтауға болады.

2006 жылы «Интергаз Орталық Азия» АҚ- ның ағымдағы активтерінің 5733060 мың теңге сомасында жоғарылауына келесі факторлар әсер еткен:

- таза табыстың 18821294 мың теңгеге жоғарылауы;

- несие бойынша міндеттемелердің 514,4 мың теңгеге жоғарылауы;

- несиелік қарыздардың 6738006 мың теңгеге жоғарылауы.

Кесте 13.

«Интергаз Орталық Азияз» АҚ-ның  ағымдағы активтерінің өсіміне әсер етуші факторлар

Ескертпе – 2004-2006 жылдар аралығындағы «Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның қаржылық есептемесінен алынды

2005 жылы «Интергаз Орталық Азия» АҚ-ның ағымдағы активтерінің 1090843 мың теңге сомасында жоғарылауына келесі факторлар әсер еткен:

-таза табыстың  9859162 мың теңгеге жоғарылауы;

-несие бойынша міндеттемелердің 7922056 мың теңгеге несиелік қарыздар сомасының 2015378 мың теңгеге жоғарылауы оң әсерін тигізген. 

              2004 жылы «интергаз Орталық Азия» АҚ- ның ағымдағы активтерінің 3285313 мың теңге сомада жоғарылаған. Ағымдағы активтердің ұлғаюы келесі факторлар әсер еткен:

              -таза табыстың 12273411 мың теңгеге ұлғаюы;

              - несие бойынша міндеттемелердің 21038495 мың теңгеге жоғарылауы оң әсерін тигізген.

Кәсіпорын капиталының құрылымын зерттеу оларға кәсіпорын қызметінің кеңейген немесе қысқарғаны жайлы ақпарат береді. Қысқа мерзімдік несиелердің төмендеуі тәуекелдік және меншікті капиталдың өсуі кәсіпорын қызметінің қысқарғанын көрсетеді. Бірақ бірыңғай мұндай қорытынды жасауға болмайды, себебі бұл қаражаттардың үлесі басқа факторлардың несие үшін және дивидендке пайыздық мөлшерлемелермен әсерінен болуы мүмкін.  Егер несие үшін пайыздық мөлшерлемелер дивидеттердің мөлшерлемелерінен төмен болса, онда тартылған қаражатты өсірген дұрыс, ал егер керісінше болса, онда меншікті капиталды пайдаланған дұрыс. Әрине, авансталған капиталдың құрылымы жоғарыда қарастырылған жағдайларға тәуелді болады.

              Қаржылық есеп берудің активтерінің қалыптасу көздерінің құрылымын зерттеу үшін келесі талдау кестелері құрылады.

Кесте 14.

«Интергаз Орталық Азия» АҚ – ның қаржы ресурстарының құралу көздерінің динамикасы мен құрылымы, 2004 ж.