Лабораторная работа по строительным материалам

Ию кезіндегі беріктік шегін тұтас кірпішті гидравликалық  престе тексеріп анықтайды, ол үшін үлгі екі тірекке қойылады, кірпішті екі ұшын ара қашықтығын 200мм етіп жалпағынан орналастырады. (4 сурет).

      Кірпішке таяныш етіп деңгейі бойынша цемент ерітіндісінен  жалпақтығы 20мм үш тілкем салынады: екі тілкем- кірпішке таяныш етіп астынғы жағына, біреуі – күш түсіретін таяныш ретінде кірпіштің үстінен орналыстырады. Үлгі 3-4 тәулік қатайғаннан соң тексеру жасалады.

Иілу кезіндегі беріктік шегі МПа, кгс/см² келесі формуламен анықтайды:

 

 

мұндағы Р – бүлдіруші жүктеме, Н (кгс); l – тірек арасындағы арақашықтық (200мм), м; b – кірпіштің ені, м (см); h – кірпіштің биіктігі (қалыңдығы), м (см).

   Қысу кезіндегі беріктік шегін екі жартысын төселімінен бірінің үстіне бірін сынған жақтарын бір-біріне қарама-қарсы болатындай етіп қояды да М 400 ден жоғары емес портландцемент (құм ірілігі 1,25мм жоғары емес, С/Ц=0,40…0,42) қалындығы 5мм ғана болуы қажет. Бұдан басқа жікке қатарластыра жалғасқан екі ішкі бетті 3мм қалындықтағы цементпен тегістейді.

   Жапсыру және  тегістеу үшін (3-сурет) кірпіштің жартысының тегіс бетін қағазбен ылғалдап, 3мм қалындықта цементті ерітіндіге салып, аздап қысады да кірпіштің жартысының үстіңгі бетіне цементті ерітіндіні төсейді және оның үстінен кірпіштің екінші жартысын салып, аздап қысады. Кірпіштің екінші жартысының үстіңгі бетіне де сондай мөлшерде цементті ерітінді жағады. Цементті ерітіндінің үстінен ылғалданған қағазы бар шыны салады. Үлгілер 3-4 тәуліктен соң қатайғанын қысу арқылы тексереді.

Жартылай құрғақ әдіспен қалыпталған  кірпіште, бетін цемент ерітіндімен тегістемей қысуға болады.

Иілімді әдіспен қалыпталған кірпіш пен тас үлгілерін  басқа әдістермен де алуға болады: а) тірек беттерін тегістеп жасаймыз; б) гипсті ерітіндімен тегістеуге; в) рәзәңкелі пластина (транспортерлі лента), картон, және басқа материал көмегімен.

Қысу кезіндегі беріктік шегін МПа (кгс/см²) төмендегі формуламен анықтайды:

 

 

мұндағы F – бүлдіруші жүктеме, Н (кгс); S – ауданы, м² (см²).

 

 

3-Сурет Кірпішті қысу кезіндегі беріктік шегін анықтау (а), ию кезіндегі беріктігі (б): 1 – пресс тақташасы; 2 – тегістегіш материал; 3 – кірпіш

 

Алынған нәтижелерді 3-кестеде келтірілген деректермен салыстырады.

 

3-кесте. Қысу және ию кезіндегі беріктік шегі

 

Бұйым маркасы	Беріктік шегі, МПа
	қысу кезінде				при изгибе
	толық денелі, "евро" пен қалыңдатылғанкірпіш, тас		ірі пішінді тастар		бірлік, толық денелі "евро"		бірлік ,  "евро" іші қуыс кірпіш		қалыңдатылған іші қуыс кірпіш
	5 үлгі нің орта ша  мәні	үлгінің ең төмен мәні	5 үлгі нің орта ша  мәні	үлгінің ең төмен мәні	5 үлгі нің орта ша  мәні	үлгінің ең төмен мәні	5 үлгі нің орта ша  мәні	үлгінің ең төмен мәні	5 үлгі нің орта ша  мәні	үлгінің ең төмен мәні
М300	30,0	25,0	30,0	25,0	4,4	2,2	3,4	1,7	2,9	1,5
М250	25,0	20,0	25,0	20,0	3,9	2,0	2,9	1,5	2,5	1,3
М200	20,0	17,5	20,0	17,5	3,4	1,7	2,5	1,3	2,3	1,1
М175	17,5	15,0	17,5	15,0	3,1	1,5	2,3	1,1	2,1	1,0
М150	15,0	12,5	15,0	12,5	2,8	1,4	2,1	1,0	1,8	0,9
М125	12,5	10,0	12,5	10,0	2,5	1,2	1,9	0,9	1,6	0,8
М100	10,0	7,5	10,0	7,5	2,2	1,1	1,6	0,8	1,4	0,7
М75	-	-	7,5	5,0	-	-	-	-	-	-
М50	-	-	5,0	3,5	-	-	-	-	-	-
М35	-	-	3,5	2,5	-	-	-	-	-	-
Қуыс тесіктері көлденең орналасқан кірпіш пен  тас үшін
М100	10,0	7,5	-	-	-	-	-	-	-	-
М75	7,5	5,0	-	-	-	-	-	-	-	-
М50	5,0	3,5	-	-	-	-	-	-	-	-
М35	3,5	2,5	-	-	-	-	-	-	-	-
М25	2,5	1,5	-	-	-	-	-	-	-	-
Ескерту: Кірпіштің қысу және ию кезіндегі беріктік шегін аудандағы қуыстарын ескермейді

  Алынған нәтижелерді  4-кестеге енгізеді .

 

4-кесте. Керамикалық кірпіш сынау нәтижелері

 

№№	бұйым аталуы	иілу кезіндегі беріктік шегі, МПа	қысу кезіндегі беріктік шегі, МПа	маркасы	Ақалаулардың болуы, стандартпен  салыстырылуы	қалыптау тәсілі
1
2

 

Бақылау сұрақтары:

 

 

1. Керамикалық бұйымдар дегеніміз не?
2. Керамикалық бұйымдар түрлері?
3. Керамикалық бұйымдардың сапасын қалай анықтаймыз?
4. Керамикалық бұйымдарды арналуы бойынша жіктеңіз?
5. Кірпіштің маркасын қалай  анықтаймыз?
6. Кірпіштің иу және қысу кезіндегі формуласы?

 

Пайдаланған әдебиеттер:

 

1. СТ РК 530-2007 «Кирпич и камень керамические. Общие технические условия».
2. Г.Б. Ибраимбаева,  А.Г. Есельбаева, А.М. Байсариева          Строительные материалы. Методическое пособие к выполнению лабораторных работ для специальностей 5В073000 – «ПСМИиК», 5В072900 – «Стр.», 5В042000 – «Арх.».– Алматы: КазГАСА, 2011. Ч.1. – 64 с.
3. Кулибаев А.А. Бишімбаев У.Қ., Қасымов Е.О. Құрылыс материалдарынан зертханалық жұмыстар: Оқу құралы.-А.Триумф2009-368б.
4. Бисенов Қ.А., Үдербаев С.С., Әбиева Г.С. Құрылыс материалдары мен бұйымдары: Оқу құралы. – Алматы: «Издат Маркет», 2008. – 224 бет
5. Архабаев А.А. "Құрылыс материалдарын сынау" Алматы, ҚазБСҚА -1994.48 б.
6. Лукин Е.С., Андрианов Н.Т. Технический анализ и контроль производства керамики. – М.: Стройиздат, 2004. – 272 с.

 

 

 

 

 

 

 

5-ші ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

 

Тақырыбы «ГИПС БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШЫН СЫНАУ» –

 

        Мемлекеттік стандарттың (МС 23789-79) талабы бойынша ұнтақ майдалығын, қалыпты қоюлығын, гипс қамырының ұстамдылық уақытын, үлгінің ию және қысу кезіндегі  беріктігін лаборатория жағдайында анықтайды.

 

 

1. Гипс ұнтақ майдалығын анықтау

 

 Алдын ала кептіргіште 1 сағат бойы, 50±5 °С температурада кептірілген 75-100 гр гипспен өлшеу дәлдігі 0,1 гр дейінгі техникалық таразыда 50 гр өлшейді.Өлшендіні № 02 (1-сур.) елегішке салып қақпағын жауып, 5-7 мин қолменен елейді. Гипс еленіп бітеді егерде 1 мин уақыт елегенде елегіштен өткен гипс салмағы 0,05гр көп болмаса (немесе аспаса).

Гипстің ұнтақ майдалығын анықтау үшін елегіште қалған салмақты бастапқы алған (50 гр) салмаққа бөліп, алынған  санды 100 көбейтіп процентпен есептеп  шығарады (есептегенде қателігі 0,1% аспау керек).

 

1-сурет. Гипсті елейтін елек:

1 – елек тор көздері 0,2 мм; 2 – қақпаға;

3 – түбі

 

 

     Ұнтақ майдалығына  байланысты максималды електен  № 02 өткен қалдығы бойынша ГОСТ 125-79 салыстырып жазады (1,2-кесте).

 

1-кесте. Ұнтақ майдалығы бойынша гипс байланыстырғыш түрлері

 

Байланыстырғыш түрі	Ұнтақталу дәрежесінің мәні	Максималды қалған қалдық, елек тор көзі 0,2 мм, %
Ірі майдаланған орташа майдаланған жақсы майдаланған	I II III	23 14 2

 

2-кесте. Ұнтақ майдалығы бойынша гипс байланыстырғышының  мәндері

 

№	Сынау үшін алынған гипс салмағы,г	Електің қалдыкпен қоса алынған салмағы,г	Електің салмағы,г	Қалдық салмағы		Електен өткен гистің салмағы		ескерту
				г	%	г	%
1
2
3

 

2. Гипс қамырының қалыпты қоюлығын анықтау 

 

Стандартты консистенция (қалыпты қоюлығы) – шыны жапыраққа орнатылған Суттарда вискозиметрмен анықталғанда гипс қамырының орташа диаметрі 180±5 мм болған жайылымына кеткен су шығымын атайды.

Су мөлшері судың  граммен алынған салмағының гипс байланыстырғыш салмағының қатынасы арқылы есептелініп, процентпен көрсетіледі.

Қамырдың қалыпты (нормалды) қоюлығын анықтау үшін жазық ыдысқа орта есеппен 150-220 мл су құяды.

 

 

         

 

                         2-сурет. Сфералық ыдыс                        3-сурет. Қол араластырғышы                                                             

 

Содан кейін 2-5 сек. аралығында 300 г гипс алып, 30 сек. массаны қол қалақпен араластырып, шының ортасына қондырған цилиндрды (Суттард викозометрі) қамырмен толтырады. Гипсті суға қосқаннан бастап викозометрді толтырғанға дейін 45 сек аспау керек. Вискозометрді жылдам 15-20 см-ге тік жоғары көтеріп, оны гипс қамырынан босатып жанына қояды.  

Гипс қамырының шеңбер жайлымын бір-біріне перпендикуляр  бағытында сызғышпен өлшеп орта санын  есептеп  шығарады (өлшегенде ауытпалы саны 5 мм аспау керек ). Егерде  қамырдың жайылғандығы дм 180 5 мм көрсетпесе, басқа су шығымымен тәжірбиені қайталайды. Керекті су шығымын анықтағаннан кейін, судың гипс байланыстырғышына қатынасын табады.

 

 

 

4-сурет. Суттард вискозиметрі: а) жиналған түрі; б) гипс қамырының жайылуы

 

3. Гипс қамырының ұстамдылығын анықтау 

 

Уақыт ұстамдылығын анықтау  үшін қалыпты қоюлығы бар гипс қамырын пайдаланады. Тәсілдің негізгі  бейімділігі гипстің сумен жұғысқан кезден бастап оның бастапқы және соңғы уақыт аралық ұстамдылығын анықтау. Гипс қамырының ұстамдылығын стандартты Вика аспабымен анықтайды (5-сурет).

5-сурет. Вика аспабы: 1 – қаңқа; 2 – метал ды жылжымалы  темір; 3 – үстеме салмақ қосатын жазық; 4 – көрсеткіш тіл; 5 0 - 40 мм дейінгі шкаласы; 6 – қысқыш бұранда; 7 – болатты ине; 8 – жезді сақина; 9 – тақтайша

      Тәжірбие басталмай аспаптың стержінің жоғары-төмен кедергісіз жылжымалығын, иненің тазалығын және де көрсеткіштің «0» де тұрғанын тексереді. Машина маймен  жұқалап майланған тақтайшаға жезді сақинаға дайындалған гипс қамырымен толтырылады.Қамырға енген ауаны шығару үшін сақина орнатылған тақтайшаны бір жағына 10мм көтеріп 4-5 рет сілкілеу керек. Содан кейін қамырдың сақинадан артық жағын сызғышпен кесіп, сақинасы бар тақтайшаны Вика аспабына орнатады. Вика аспабындағы жылжымалы стерженді, сақинадағы гипс қамырының жазық бетіне инені жанатып тигізіп бекітіп, сонан соң стержинды жылдам босатып қамырға батырып жібереді.Минут өткеннен кейін инені қамырға әрбір 30секунд уақытта батырып тұрады. Инені қамырдан батырып алған сайын оны жақсылап тазалап сүртіп, ал сақина орналасқан пластинканы келесі рет инені еңгізгенде басқа жерге бататындай етіп жылжытып орынын ауыстыру керек.

Бастапқы ұстамдылығы  деп гипстің суға жанасқан уақыттан бастап қамырға батқан иненің сақина орналасқан пластинкаға 0,5мм жетпегендегі кеткен уақыт аралығын айтады, ал соңғы ұстамдылығы деп иненің қамыр бетіне 1мм тереңдікке батып кеткендегі уақыт аралығын айтады. Бастапқы және соңғы уақыт ұстамдылығы минутпен көрсетілген.

Уақыт ұстамдылығына байланысты гипсті байланыстырғыш түрлері келесі 3-кестеде көрсетілген. Жасалынған нәтижелерді 3-кестеге енгіземіз.

 

3-кесте. Уақыт ұстамдылығына байланысты гипсті байланыстырғыш түрлері

 

 

 

Байланыстырғыш түрі	Қатаю уақыттың белгісі	Уақыт ұстамдылығы, минут
		Бастапқы көрсет. ерте болмау керек	Соңғы көрсетілгеннен кешікпеу керек
Тез қатаятын Қалыпты қатаятын Баяу қатаятын	А Б В	2 6 20	15 30 қарастырылмаған

    

 

4-кесте   Уақыт ұстамдылығына байланысты гипсті байланыстырғыш нәтижесі

 

№	Гипс қамырының қалыпты қоюлығы, %	Гипс:су құрамы		Қоюлану кезеңін аспаппен бақылау		ескету
		Гипс,г	Су,мл	Иненің батуының бастапқы уақыты, сек	Иненің батуының соңғы уақыты, сек
1

 

 

4. Гипс үлгілерінің ию және қысу кезіндегі беріктік шегін анықтау

 

Иіліп және қысқан кезіндегі беріктігін анықтау үшін қалыпты қоюлығы бар гипс қамырынан көлем мөлшері 40х40х160 мм үлгі қалыптайды.

Үш үлгі (призма) қалыптау үшін қалыпты қоюлығына кететін  су шығымы бар ыдысқа өлшеніп алынған 1кг гипс байланыстырғышын салып қалақпен бір келкі зат алғанша 60 секунд жылдам араластырады, содан кейін 3 бөлімді қалыпқа құяды (6-сурет).

 

 

                             а)                                             б)

 

6-сурет. Металды алмалы салмалы қалып: а) – көлденең қимасы; б) – жоғарыдан көрінісі

 

Гипстің ұсамдылығы аяқталғаннан кейін 15 5мин өткен соң, үлгі- призманы қалыптан босатып, сырт пішінінде сынық белгілері бар жоғын тексереді. Гипстің сумен жанасқан уақыттан бастап 2сағ өткен соң, үлгі призманы престе иіп сындырады.