Лабораторная работа по строительным материалам

 

Қиыршықтасты тұрақты  массаға дейін келтіреді және оны конус пайда болғанша 10 см биіктіктен алдын ала өлшенген цилиндрге  салып толтырады, сосын конус  ернеулермен бірдей етіп алынады  және цилиндр қиыршықтаспен бірге  өлшенеді. Үйілген тығыздық 10 кг/м³ дейін дәлдікпен мына формула бойынша есептелінеді

 

Ρ_үй= m₁- m  / V  ,

 

мұндағы     m₁ – толтырғышпен бірге цилиндр массасы, кг;

                    m  – цилиндр массасы, кг  ;

                   V  – цилиндр көлемі, м³ .

 

 Қиыршықтастың үйілген тығыздығы екі өлшеу нәтижелерінің орташа арифметикалық мағынасы ретінде есептеледі.Сынақ мағыналары 5.5-кестеге енгізіледі.

5.5-кесте

Қиыршықтастың  (малтатастың) үйілген тығыздығын

анықтау

№	Материал аты	Ыдыс көлемі, м3	Массасы, кг			Үйілген тығызды- ғы, кг/м3
			сосуда	ыдыс пен құмның	құм- ның
1	2	3	4	5	6	7

 

 

Қиыршықтастың (малтатастың) қуыстығын анықтау

 

Қиыршықтас (малтатас) қуыстығы түйірлердің шын тығыздығының алдын ала табылған мағыналары және қиыршықтастың (малтатастың) үйілген тығыздығы бойынша анықталады,қуыстың көлемі бойынша 0,1% дейін дәлдікпен мына формула бойынша есептеледі

V_қ. = (1-ρ_үй/ρ)·100 ,

 

мұндағы    ρ_үй – қиыршықтастың үйілген тығыздығы, г/см³ ;

                   ρ – түйіршіктердің тығыздығы, г/см³ .

 

Бұдан басқа,ірі толтырғыштың қуыстығы тікелей өлшеумен де анықталады. Сыйымдылығы екі литр металл ыдысқа суға мол шылыққан ірі толтырғыш салынады және де салынып жатқан қиыршықтасты (малтатасты) биіктігі бойынша шамалап тең екі қабатты болат шыбықпен найзалайды немесе зертханалық діріл үстелде дірілдетеді. Қиыршықтасты (малтатасты) сумен шылықтыруды бір тәулік ішінде өндіреді. Сосын қиыршықтас (малтатас) артығы ыдыс ернеулерімен бірдей кесіледі,ыдыс ұсақ тормен жабылады және оны 30 мин бойы тыныш қалпында қалтырып, артық судың ағуына мүмкіндік беру үшін оны тағы да 30 мин бойы төңкеріп қояды. Осыдан кейін ыдыс қиыршықтаспен (малтатаспен) бірге өлшенеді, оған жоғарғы ернеуімен бірден су құяды және тағы өлшейді.

Түйір аралық қуыстың  көлемін V_қ пайызбен мына формула арқылы есептейді

                                            V_n= ( m₁-  m₂/ V) 100 %,

 

мұндағы    m₁ – қиыршықтас және сумен бірге ыдыс массасы , г;

                   m₂ – сусыз ыдыс пен қиыршықтас массасы, г;

                  V – ыдыс көлемі, см³ .

Сынау екі рет жүргізіледі және соңғы нәтижеге екі сынау нәтижелерінің орташа арифметикалық мағынасы қабылданады.

 

. Фракциялы емес қиыршықтастың (малтатастың)

түйір құрамын  анықтау

 

Аспаптар: сауда таразы, кептіргіш шкаф, тесіктер диаметрі 5, 10, 20, 40 мм стандартты електердіңжиынтығы.

        Сынақ жургізу үшін 5.6-кестеде  көрсетілген өлшемде сыналатын  қыиршықтастың (малтатастың) сынамасы  алынады.

5.6 -кесте

сыналатын қыиршықтастың (малтатастың) сынама өлшемі

 

Қиыршықтас тың ең үлкен ірілігі, мм	Сынама массасы, г кем емес
10 дейін	5,0
20 дейін	10,0
40 дейін	20,0
40 артық	30,0

 

Қиыршықтастың (малтатастың)  түйір құрамы електердің стандартты жиынтығында сынаманы себу арқылы анықталады.

Аспаптар : үстеге қоятын циферблатты таразы, кептіргіш шкаф, өлшемі 5, 10, 20, 40 мм електердің стандатртты жиынтығы.

Сынама ең кіші өлшем  тесіктері бар електен астынан  бастап жүцелі колонкаға құрастырылған  жоғарыда көрсетілген өлшемдеруегі тесіктері бар електер арқылы қол не механикалық тәсілімен  еленеді, сонымен әр електегі қиыршықтас (малтатас) қабатының қолыңдағы  қиыршықтас (малтатас) түйірлерінің ең үлкен өлшемінен аспау керек.

Електен өткізу ұзақтығы сонуай болу керек, тек әрелекті бақылау  қарқынды   қолмен сілкігенде одан 1 мин ішінде еленетін сынаманың  жалпы массасының 0,1  %  артық емес өту керек.

Електен өткізунәтижелері бойынша әр електегі жеке қалдық а _i , %, мына формула бойынша анықталады.

 

а _I  = ( m_i  /  m) 100 ,

 

мұндағы   m_i — осы електегі қалдық массасы, г;

                    m — сынама массасы, г.

     Осы електе және үлкен өлшемді тесіктері бар барлық електердің жеке қалдықтарының сомасына тең сынама массасының пайызымен әр електегі толық қалдықтар анықкалады.

       Қиыршықтастың  (малтатастың) түйір құрамын анықтау  нәтижесі 5.7-кестеге сәйкес жасалады сәйкес орындалады немесе 5.3-суретке сәйкес елеу қисығы түрінде графика арқылы көрсетіледі.

5.7- кесте

Қиыршықтастың (малтатастың) түйір  құрамын анықтау нәтижесі

Қалдық аты	Массасы бойынша електердегі  қалдықтар, %				Массасы бойынша № 5 торы бар електен өту, %
	40	20	10	5
Жеке	а40	а20	а10	а 5	< а 5
Толық	А40	А20	А10	А5	¾

 

 

                                       5.3-сурет. Елеу қисығы

 

Өзін-өзі әзірлеуге  арналған сұрақтар

 

1. Қиыршықтас пен малтатас өзімен не көрсетеді?
2. Қиыршықтас пен малтатастың үйілген тығыздығын анықтаудың жүйелігін беріңізші?
3. Қандай қосылыстардың мөлшері ірі толтырғыштарға зиянды?
4. Қиыршықтас пен малтатастың түйір құрамын анықтаудың жүйелігін айтып берінізші.
5. Түйір құрамы бойынша толтырғыш ірілігінің сапасы қалай бағаланады?
6. Ірі толтырғыштағы қатпарлы және инелі түйірлердің мөлшері қалай анықталады?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         

9-ші -ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

 

Тақырыбы  «БЕТОНДАР»

 

Бетон деп байланыстырЉыш заттан, судун ж‰не табиЉи жасанды тектi минералды толтырылЉыштардан тЋратын орынды iрiктеп алынЉан, Ћ‹ыпты аралыстырЉан ж‰не тыЉыздалЉан ‹оспаныЊ ‹ату нiтижiсiнде алынЉан жасанды тас материалдарын атайды. Осы материалынЊ ‹оспасын ‹ат‹ан дейiн бетон‹оспасы деп аталады. Бетон ‹Ћрамына ж‰не де бетон ‹асiеттерiн жа‹сарту Џшiн кейбiр ‹осымшалар кiруi мЋмкiн.

Бетондар  МСТ 25192-82  с‰йкес  келесi белгiлер бойынша топтастыралады: негiзгi мiндетiмен, байланыстырЉыш тЏрiмен,толтыЉыштар тЏрiмен, ‹Ћрылымымен, ‹ату шарттарымен.

Негiзгi ат‹аратын мiндетiне байланысты бетондар мына тЏрлерге бЌлiнедi: ‹Ћралымды‹, арнайы (ысты‹‹а тЌзiмдi,химиялы‹ тЌзiмдi, с‰ндiк, радиациядан ‹орЉайды, жылылы‹ты Ќткiзбейтiн ж‰не т.б.).

БайланыстырЉыштар тЏрi бойынша бетондар цемент байланыстырЉыштары, iзбес байланыстырЉыштары, шлак байланыстырЉыштары, гипс байланыстырЉыштары, арнайы  байланыстырЉыштарынегiзiнде болуы мЏмкiн.

 ТолтырылЉыштар тЏрi бойынша бетондар тыЉыз толтырылЉыштарда, кеуектi толтырылЉыштарда, арнайы толтырылЉыштарда болуы мЏмкiн.

          ѓЋрылымы бойынша бетондар тыЉыз ‹Ћрылымды, кеуектелген ‹Ћрылымды,  Ћяшы‹ ‹Ћрылымды,  iрi кеуектi ‹Ћрылымды.

 ѓату шарттары бойынша бетондар табиЉи жаЉдайларда, атмосфера ‹ысымындаЉы жылу-дым‹ыл Ќндеу жаЉдайларда, атмосфера ‹ысымынан жоЉары жылу-дым‹ыл Ќндеу жаЉдайларда (автоклав ‹атуында).

Зертханалы‹ жЋмысында бетонныЊ барлы‹ тЏрлерiнен бетонныЊ  касиетiне, оныЊ Ћза‹ уа‹ыттылыЉына ж‰не ‹Ћнына елеулi ‰сер  тiгiзетiн оныЊ кЌлемiнде 80 % дейiн орын алатын толтырЉыш бар ауыр бетон ‹аралады. ТолтырЉыштардыЊ  еЊ жа‹сы мЌлшерi бетонныЊ еЊ ‹ымбат ж‰не тапшы компонентi цемент шыЉынын ‹ыс‹артуЉа мЏмкiндiк бередi.

Берiк ‹иыршы‹тастан тЋралы ‹атты ‹ан‹а бетон  дайындаудыЊ еЊ ма‹сатыныЊ бiрi – МСТ талаптарына с‰йкес-бетонныЊ бер‰ктiгiЊж‰не дефомацилы‹ модулiн ЋлЉайтады.

 

6.1. Ауыр бетонның  құрамын анықтаудың 

есеп-эксперименттiк әдiсi

 

Ауыр бетонның құрамын  анықтау үшiн келесi мәлiметтер болу керек: бетонның берiлген маркасы R_б, конус отыруымен (ОК, см) анықталатын бетон қоспасының қажеттi төсеуге қолайлығы, немесе техникалық вискозиметрмен (сек) анықталатын қаттылығы және тағы негiзгi материалдардың сипаттамасы : цементтiң  түрi  мен белсендiлiгi  R_ц ;  селсоқтық материалдардың үйiлген тығыздығы  ρ _уц ,  ρ_уқт ,  ρ_уқ және олардың нағыз тығыздығы ρ_ц, ρ_қт(мт), ρ_қ құмның қиыршықтастың (малтатастың) түйiрлер арасындағы қуыс, V_{қ. қт(мт).}, қиыршықтас (малтатас) түйiрлерiнiң ең үлкен iрiлiгi;  қиыршықтастың (малтатастың) ең үлкен iрiлiгi  ҚТ(МТ)yi және толтырғыштардың дымқылдығы W_қ, W_қт(мт). Берiктiгi бойынша бетон маркасы жобаланған  құралымның  жүк көтеретін қабілетіне сүйене беріледі.

Бетон қоспасының төсеуге  қолайлығы (жылжымалық не қаттылық) оның өлшемін, пішінін, құралымның арматуралау  дәрежесін, бетон қоспасын төсеу  және тығыздау тәсілін есепке алып жасалады.

Бетон құрамының есебі  тығыздалған қоспаның 1 м³  жүргізіледі.

Бетон қоспасы үшін бетондар құрамы келесі жүйелілікпен есептелінеді: су-цемент қатынасы, су шығыны, цемент шығыны есептелінеді, сонан соң бетон  қоспасының 1 м³ ірі және ұсақ толтырғыштардың шығындары анықталады.

Су цемент қатынасын (С/Ц) бетонның қажетті маркасына, цемент белсенділігіне сүйене отырып және бетон құрайтындардың түрі мен сапасын есепке алып келесі формулалар бойынша есептейді:

• су цемент қатынасы С/Ц≥0,4 бетондар үшін

 

R_б = А R_ц (  Ц/С + 0,5) ;

 

• су цемент қатынасы С/Ц≤0,4 бетондар үшін

 

R_б = A

R_ц ( Ц/С  - 0,5)  ;

 

мұндағы      R_б – бетон маркасы, МПа (кгк/см²);

                     R_ц – цемент белсенділігі, МПа (кгк/см²);

 

           А және А₁ – материалдар сапасын есепке алатын коэффициенттер (6.1-кесте).

6.1-кесте.

А және А₁    коэффициенттерінің мағыналары

 

Цемент толтырғыштарының сапасы	А	А1
Жоғары сапалы	0,65	0,43
Қатардағы	0,60	0,40
Төмен сапалы	0,55	0,37

 

Жоғарыда келтірілген  формулалар С/Ц туралы түрлендіргеннен  кейін мынадай түрге келеді

С/Ц =АR_ц/R_б+0,5 АR_ц

немесе

С/Ц = АR_ц/R_б-0,5 АR_ц

   Құралымның түріне, пішініне және өлшеміне, бетон  қоспасын төсеу тәсіліне, арматуралау  дәрежесіне  (6.2-кесте) байланысты  оның төсеуге қолайлығы  (конус  отыруы бойынша жылжыьалығы немесе  техникалық вискозиметрдегі қаттылығы)  белгіленеді.

     Жоғары  сапалы материалдарға жоғары  беріктікті тығыз тау жыныстарынан  жасалған қиыршық тас, үйлесімді  ірі құм және қосымшасыз жоғары  белсенділікті немесе оның құрамында  гидравликалық қосымшаның ең  аз саны бар портландцемент  жатады. Толтырғыштар таза және бөлінген болу керек.

6.2-кесте

 

Құралымдар	Бетон қоспасын төсеу  тәсілі
	дірілдетумен		дірілдетусіз
	Конус отыруы, см	қаттылық, сек
			Конус отыруы, см
Қалыптап тез ажыратылатын қатты қоспалардағы құрама темірбетон құралымдары	0	90-35	-
Іргетастар, едендер, жол  жабуларының астына және т.с. астына төселетін қабаттар	1-2	35-25	2-3
Шомбал арматураланбаған не анда-санда орналасқан арматурасы бар	2-4	20-15	3-6
Қаңқалы темірбетон (тақталар, арқалықтар, баллондар)	4-8	15-10	12
Жиі орналасқан арматурасы бар темірбетон (бункерлер, сүрлемдер және т.с.)	8-10	10-5	12-15