Лабораторная работа по строительным материалам

Гипстің иілуге беріктік шегін анықтау үшін МИИ-100 тығыздағышы қолданады. Үлгілер жабдықтың нұсқау бойынша сыналады. Алынған нәтиже 6-кестеге жазылады.

Гипс қамырынан жасалынған 3 үлгіден иіліп сынғандағы беріктік шегін екі ең жоғары көрсеткен  ортақ санынан есептеп шығарылған көрсеткішке тең болады.

Иіліп сындырғанда пайда болған 6- жарты үлгілерді қысқандағы беріктік шегіне сынайды. Екі тақтайша ортасына үлгінің қыр бет жағын пластинкаға жанатып жақсылап орнатады (7-сурет).

 

7-сурет. Үлгінің қысып сындырған кездегі түрі:

1 –пресстің төменгі тақтасы; 2 – тақтайшалар; 3 –пресстің жоғары тақтасы;

4 – үлгінің жартысы

 

Сығымдалып сынғандағы беріктік шегін анықтау үшін сынғандағы салмақ күшін, үлгі орналасқан тақтайшаны шаршы көлем ауданына – 25см бөледі.

Лабораториялық жұмыс аяқталғаннан кейін тәжіребиедегі алынған  көрсеткіштерді 6-кестеге көшіріп жазып, техникалық талапқа сәйкес ГОСТ 125-79* (СТ СЭВ 826-77) (1,3,5-кестеде көрсетілген ) істелінген жұмастан қорытынды шығарып дәптерге тіркейді.

              

5-кесте. Гипсті үлгінің беріктік шегі

 

Байланыстырғыш маркасы		40х40х160 мм  үлгінің 2сағатта қатайғандағы беріктігі келтірілген көрсеткіштен төмен болмау керек, МПа
	қысу кезінде		ию кезінде
Г-2 Г-3 Г-4 Г-5 Г-6 Г-7 Г-10 Г-13 Г-16 Г-19 Г-22 Г-25		2 3 4 5 6 7 10 13 16 19 22 25	1,2 1,8 2,0 2,5 3,0 3,5 4,5 5,5 6,0 6,5 7,0 8,0

                                                                                                                              

 

6-кесте.  Гипсті үлгінің беріктік шегінің мәндері

 

Өткізген сынақ саны	40х40х160 мм  үлгінің 2сағатта қатайғандағы беріктігі келтірілген көрсеткіші, МПа		40х40х160 мм  үлгінің құрғақ күйінде келтірілген көрсеткіші, МПа
	қысу кезінде	ию кезінде	қысу кезінде	ию кезінде
1
2
3

 

 

Бақылау сұрақтары:

 

1. Бейорганикалық байланыстырғыш заттар қатаю әдісі бойынша қандай топтарға бөлінеді?
2. Ауада қатаятын байланыстырғыш заттарды химиялық құрамына байланысты қалай жіктейді?
3. Гипстің қалыпты қоюлығы дегеніміз не және ол қалай анықталады?
4. Гипс маркасын қалай анықтайды?
5. Гипс зертхана жұмысында қолданған аспаптар мен жабдықтардың пайдалану ережелері мен жасалу тәртібі?

 

Пайдаланған әдебиеттер:

 

1. ГОСТ 23789-79 (СТ СЭВ 826-77 в части методов испытаний). Вяжущие гипсовые. Методы испытаний.
2. Г.Б. Ибраимбаева, А.Г. Есельбаева, А.М. Байсариева          Строительные материалы. Методическое пособие к выполнению лабораторных работ для специальностей 5В073000 – «ПСМИиК», 5В072900 – «Стр.», 5В042000 – «Арх.».– Алматы: КазГАСА, 2011. Ч.1. – 64 с.
3. Кулибаев А.А. Бишімбаев У.Қ., Қасымов Е.О. Құрылыс материалдарынан зертханалық жұмыстар: Оқу құралы.-А.Триумф2009-368б.
4. Бисенов Қ.А., Үдербаев С.С., Әбиева Г.С. Құрылыс материалдары мен бұйымдары: Оқу құралы. – Алматы: «Издат Маркет», 2008. – 224 бет
5. Архабаев А.А. "Құрылыс материалдарын сынау" Алматы, ҚазБСҚА -1994.48 б.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6-ші ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС 

 

Тақырыбы «ПОРТЛАНДЦЕМЕНТ ҚАСИЕТІН ЗЕРТТЕУ»

1. Цементтің ұсақтық дәрежесін анықтау

Цемент  ұсақтық дәрежесі оның үлестік беті мен електен өткізу кезінде қалып қойған (%) арқылы бағаланады. ГОСТ 6613 бойынша цементті сынау алдында № 09 електен елеп алады. Сипатын (кесек, металл және басқа қалдықтар құрамында болуы), қалдық массасын процентпен есептеп дәптерге жазу қажет. Електен өткізген  цементті ГОСТ 310.2 бойынша 2 сағат бойы кептіргіш камерасында 105-110°С температурада кептіреді де, эксикаторда суытады.

Орташа  цемент үлгісінен 0,05 дәлдігіне дейін 50 г алып, № 008 елекке салады. Елек қақпағын жауып, қолмен елейді. 5-7 мин өткеннен кейін електің астыңғы қақпағын ашып, електен өткен цементті алып, жұмсақ шашақпен төменгі жағын тазалап, қақпағын жауып одан ары қарай елейді. Електен өткен цемент салмағы 0,05 г аспайтын болса, елеу жұмысы аяқталған болып саналады. Цементтің толық еленгенін білу үшін електің астыңғы қақпағы алынып, 1 минут қағазға еленеді.

Елеп  біткенен кейін електегі қалдықты Р  өлшеп, електен өткен цемент мәнін  Т анықтайды.

 

,

 

мұндағы Р – електе қалған қалдық массасы, г; Т –електен өткен цемент мәні, %.

 

Електе қалған қалдық еленуші цементтің салмағына қатысты 15%-дан көп болмаса, онда бұл цемент ҚР СТ талабын қанағаттандырады. Қазіргі таңда цементтің ұсақтық дәрежесі 8-12%-дан (електе қалған қалдық) аспайды. Алынған нәтижені 1-кестеге енгізеді.

 

Таблица 1. Результаты определения тонкости помола цемента

 

Цемент салмағы, г	Елек салмағы, г	Електің қалдықпен қоса алғандағы  салмағы,г	Електе қалған қалдық салмағы,г	Електегі қалдық, %	Електен өткені, %	ҚР СТ сәйкестігі

 

 

 

 

2. Цемент қамырының қалыпты қоюлығын және қатаю уақытын анықтау

 

Цемент тасының беріктігі, ондағы су:цемент қатынасына, яғни цемент қамырын дайындауға жұмсалатын су мөлшеріне байланысты. Цемент сынамасын ГОСТ 310.1. бойынша жасайды.

     Цемент құрамының қалыпты қоюлығы қамырмен толтырылған сақинаға Вика аспабының пестигін енгізгенде, ол сақина орнатылған пластинкаға 5-7мм жетпегендігі су шығымы арқылы сипатталады да судың цементке проценттік қатынасымен есептелінеді. Портландцементтің су тұтыныштығы 22- 28 % аралығында.

      Аспаптағы жоғары-төмендегі кедергісіз жылжып тұратын келсапты сақина орналыстырған тақтайшаға түсіріп, жететіндігін тексереді. Тақтайшаға жанасқан кезде шкаладағы көрсеткіш «0» деңгейінде тұру керек. Вика аспабының білігінің  кедергісіз, бос, жоғары - төменді жылжымалығын және де келсапты бекітетін тетіктің бекемділігін тексереді. Сақина мен табақшаны сынау алдында машина майымен майлайды.

Вика аспабы (1-сурет) металды цилиндрлі жылжымалы біліктен 1, табанында еркін жылжиды 2. Қажетті арақашықтықта ұстайтын білікті құрылғы 3. Білікте көрсеткіш бекітілген 4 шкаланың мәнін көрсеткіші 5, ол табанына бекітілген. Шкаланың бөлік аралығы 1 мм. Қалыпты қоюлығын анықтау кезінде төменгі жағына металды цилиндрлі-келсап орнатады 6.

Келсап тот баспайтын, беті жылтыратылған болаттан тұрады (1-кесте). Келсап беті таза болу керек.

 

        

 

1-кесте Вика құралы: 1 – цилиндрлі металды білік; 2 – табаны;  3 – ұстайтын құрылғыо; 4 – көрсеткіш; 5 – шкала; 6 – келсап; 7 – ине

 

Вика аспабының сақинасы мен табақшасы тот баспайтын, беті жылтыратылған болаттан, пластмассадан немесе су сіңдірмейтін материалдан жасайды.

Цемент қамырын дайындауға тот баспайтын болатты сфералық ыдысты (4-сурет) қолданамыз. Цемент қамырын араластыратын сайман тот баспайтын болатты қалақша. Қалақшаның негізгі өлшемдері 5-суретте көрсетілген.

 

                       

 

          2-сурет. Келсаптың жұмыс бөлігі                    3-сурет. Вика құралының сақинасы

 

            

                                         а)                                         б)

        4-сурет. Қамыр дайындайтын ыдыс            5-сурет. Араластыратын қалақша

 

Тәжірибе алдында ыдысты, қалақшаны, әйнекті (шыны), және де сақинаны ылғалды сүрткішпен сүртеді. Өлшеп алынған 400г цементті ыдысқа салады да ортасын шұқырлап, цемент қамырының қалыпты қоюлығына жеткілікті суды бір-ақ рет құяды. Су құйылған шұңқырды цементпен жабады, 30сек. уақыттан кейін абайлап араластырады,осыдан соң қалақшамен жылдамдатып езіп илеп  аралыстырады. Су құйылған уақыттан бастап 5 мин. езіп илеп араластырады. Аралыстырылған цемент қамырын бірден сақинаға салып ұстап тұрып, қатты затқа жанатын тигізіп қойып сілкілейді. Цемент құрамының сақинадан артық жағын ылғанды пышақпен кесіп алып, бет жағын сақина деңгейімен теңестіреді. Уақыт өткізбей Вика аспабына цемент қамыры бар сақинаның бет ортасына келсапты жанатып тигізіп, ұстағышпен білік бекітетін тетікпен бекітіп, содан кейін стержді босатып келсапты қамырға кіргізеді. Білікті босатқаннаң кейін 30сек. өткен уақытта келсаптың қамырға батқан (кірген) терендігін шкала көрсеткіші арқылы есептейді. Өлшеген кезінде қамыр бар сақинаға ешбір күш әсер етпеу керек.   Цемент қамырының қалыпты қоюлығы деп жылжымалы келсаптің сақина қондырылған тақтайшаға 5 -7мм жетпеген жағдайдағы су шығымын айтады. Цемент қамырының қоюлығы берілген мөлшерге сәйкес келмеген жағдайда су шығымын өзгертіп, цемент қамырын қайта жасап келсаптың сақина орналасқан тақтайшаға дейін енгенін өлшейді. Қалыпты қою қамыр алу үшін құйылған су мөлшерін 0,25% дәлдікте анықтаймыз.

Цемент қамырының  қатаю кезенінің басталуы мен соңын   Вика аспабымен  қалыпты қою қамырға ине түсіру арқылы анықтайды. Қатаюының басы деп, қоюлана бастаунан ине табақшаға 2-4мм жетпейтін аралығын айтады. Қатаю соңы – қоюлана басталуынан, ине қамырға 1-2 мм түспейтін аралықтан басталады. Цемент қатаю басы 45 мин., ал қатаю соңы 10 сағаттан кеш емес.

 

3. Цемент ерітіндіінің қалыпты қоюлығын анықтау

 

ГОСТ 6139 бойынша цемент ерітіндісінің қалыпты қоюлығын анықтау үшін 1500 г құм, 500 г цемент және шамамен 200 г су (С/Ц=0,40) өлшеп алады. Компоненттерді құрғақ түбі шеңбер тәрізді ыдыс ішінде құрғақ күйінде 1 мин араластырады, содан соң оның беті тегістелінеді, ортасы ойылып, оған су құяды. Ерітінді суды сіңірген соң, тағы да 1 мин. араластырады. Содан соң ол ерітінді араластыру машинасында араластырады. Машина өз өсінің айналасында 20 рет айналып, ерітіндіні араластырған соң (оған 2,5 мин), оның қоюлығын анықтаймыз. Бұл үшін тербеткіш стол а) ортасына қойылған кесінді конус ыдыс ішіне цемент ерітіндісі екіге бөлініп салынады. Кесінді конус ыдыс таттанбайтын болаттан жасалынады. Оның төменгі негізінен диаметрі 100 мм, үстінгісініңкі 70 мм, биіктігі 60мм салынған ерітінді таяқша арқылы тығыздалынады.

 

 

6-сурет. Дірілдеткіш стол

 

Ерітіндінің алғашқысы 15 рет, екіншісі 10 рет соққымен тығыздалады. Тығыздау кезінде кесінді конус сол қолмен столға басып тұрылады.

Тығыздалған ерітіндінің  артылып қалған бөлігі ылғал пышақпен ысырылып тегістеледі. Содан соң қалып біртіндеп тік күйінде көтеріледі. Конус пішініне ие болған ерітінді 30 рет сілкіленеді. Нәтижеде оған сызат түсіп, біртіндеп бұзылып жойылады. Ерітіндінің диаметрі штангенцтркульмен екі жерінен өлшенеді. Сонда С/Ц=0,40 ерітіндінің жайылу диаметрінің орташа мөлшері 106-115 мм аралығында болу тиіс. Егер 106мм -  ден кем болып шықса, онда су мөлшерін біршама көбейтіп, ерітіндінің қоюлығы қайта тексеріледі. Кері жағдайда су мөлшерін азайтылмады.

      Сонымен ерітіндінің жайылу диаметрі 106-115 мм болуы үшін жұмсалған су мөлшері (С/Ц) ерітіндінің қалыпты қою болуына қажет мөлшерді білдіреді.

 

 

4.  Цемент көлемiнiң өзгеру бiркелкiлiгiн аны‹тау

 

КЌлемi бiркелкi таратылЉан ‹атайып жат‹ан бетондар мен ерiтiндiлерде  сызаттар пайда болуы мЏмкiн. Олар цементте бос кальций оксидтерi мен  магний оксидтерiнiЊ молшылыЉымен ‹оздырылуы мЏмкiн.

КЌлемнiЊ Ќзгеру бiркелкiлiгi суда цемент шелпектерiн ‹айнатумен аны‹талады. 300 г цементтен ‰деттегi суЉа ‹ажеттiлiктi ‹амыр дайындалады. Ѓр‹айсысы 75 г цементтiЊ 4 Ќлшемi Ќлшенедi ж‰не ‹олмен ‰р Ќлшемге шарик пiшiнi берiледi. Шариктер машина майымен майланЉан шыны ж‰не металл пластинкаларына орналастырылады ж‰не Џстелге пластинканы жеЊiл ‹аЉумен диаметрi 7 - 8 см ж‰не ортасындаЉы ‹алыЊдыЉы 1 см шелпектерi айналдырады, сосын шетiнен ортасына ‹арай суланЉан пыша‹тыЊ ‹имылымен шеттегi Ћш‹ыр ж‰не тегiс дЌЊгелектелген бетi болу Џшiн шелпектер сылап-сипалады. ДайындалЉан шелпектр +20÷22 ⁰С температурада гидравликалы‹ камерада дайындау мерзiмiнен 24 саЉат бойы са‹талады.