Ағымдағы жалға беру есебі

IV. Жалпы фирма жағдайын талдау тарауында маркетинг мүмкіндіктері және кездесетін мәселелері анықталады. Бұл тарауда екі сұраққа жауап табу керек: 1. Фирманың қазіргі жағдайы қандай? 2. Ол қандай бағытта өзгеруі мүмкін? Осы сүрақтарға жауап іздеу барысында қоршаған орта зерттелінеді, фирманың мүмкіндіктері, қабілеті бағаланады, бәсекелестер-мен салыстырғанда мықты және әлсіз жерлері анықталады, фирманың стратегиясына бәсекелестердіңжауап қайтару әсер-лігі зерттелінеді.

V. Маркетинг стратегиясын дайындау тарауы. Маркетинг стратегиялары мақсатты рынокты тауарға қалай қызықтыруға, оның қажетін қалай қанағаттандыруға және фирманың мақсатына жету үшін маркетинг кешенін қалай қолдануға болатынын анықтайды. Негізінде стратегиялық жоспарлау-дың келесі тәсілдері қалыптасқан: тауар/рынок мүмкіндік-тері қалыптамасы, "Бостон консалтинг тобы" қалыпта-масы, Портер стратегиясының үлгісі (бұлар кейініректе талданылады).

VI. Тактиканы қолдану тарауы. Тактика дегеніміз қабылданған маркетинг стратегиясын іске асыру үшін орындалатын нақты әрекеттерді қамтиды. Тактика шешімдерінде маркетинг әрекеттерін жүзеге асыру уақыты және маркетинг қызметіне қажет қаржысы белгіленеді.

VII. Нәтижелердің орындалуын бақылаутарәуы. Бүлтарауда жоспарланған көрсеткіштер белгілі бір мерзім аралығында қол жеткен нәтижелермен салыстырылады. Ол үшін қаржының жүмсалуы, жүмыс кестесінің орындалуы, тауарды өткізу мәліметтері және шығындар талданылады. Егер жүмыс жоспары орындалмаган болса, фирма оның себептерін анықтап, тиісті шаралар белгілейді. Кейбір жағдайда өткізуге және шығын-дарға теріс эсер ететін факторлар фирмаға тәуелсіз болады. ,ондықтан ондай факторларға фирманың эсер етуі қолы-Іан келмейді. БҮЛ жағдайда жоспарлар қайтадан қарас-ырылады.

   Ғалымдар мен арнайы кеңесші компаниялар стратегиялық жоспарлауда қолданылатын неше түрлі тиімді стратегияларын үсынған. Бұл үлгілерді қолдана отырып фирма өзінің мүмкіндіктерін, тауарын және әрекетін бағалай алады. Ол бағалау жүмысы фирма мүмкіндіктерін, өнімін және іс-әрекетін жетілдіру үшін жасалады. Ол үлгілерді қолдану мүмкіндіктері әр фирманың нақты жағдайына байланысты.

Тауар-рынок мүмкіндіктері қалыптамасы.Бұл үлгіде рынок пен тауарды жаңартуға байланысты стратегиялары жасалады. Үлгіні американдық ғалым И.Ансофф ұсынған. Оған "тауар-рынок" қалыптамасы деген ат қойылған еді. (1-кестеде көрсетілген).

1-кесте   Тауар-рынок мүмкіндіктері қалыптамасы

Қалыптама екі факторға (рынок пен тауардың дамуына және олардың жаңаруына) байланысты фирманың жағдайын сипаттайтын төрт кеңістіктен тұрады. Олар мыналар:

1. Фирма бұрынғы рынокқа ескі тауарымен шығады - бұл рынокқа терең ену стратегиясы;

2. Фирма бұрынғы рынокқа жаңа тауар ұсынады - бұл тауарды жетілдіру стратегиясы;

3. Фирма жаңа рынокқа ескі тауарымен шығады - бұл рынокты дамыту стратегиясы;

4. Фирма жаңа рынокқа жаңа тауар ұсынады - бұл әртарап-тандыру стратегиясы.

Рынокқа терең ену стратегиясын қолдануы рынок ұлғайтыл-ған кезде немесе ол тауармен жете толықтырылмаған кезде нәтижелі болады. Ол ұшін тауардың жылжытуын қарқындандыру арқылы, жарнаманың белсенділігін арттыру арқылы, өтімнің ынталандыруын кұшейту арқылы, сервис қызметін кенейту арқылы, бағаны төмендету арқылы фирма рыноктағы өтім көлемін ұлғайтуға ұмтылады.

Тауарды жетілдіру стратегиясы нәтижелі болуы ұшін сауда табысы жоғары тауар таңба қатары молынан болуы керек және тұтынушылардың көңілінен фирма шығуы қажет. Сондықтан фирма бүрын игерген рынокқа жоғары сапалы жаңа тауарымен шығады, немесе ескірген тауарларды жетілдіреді. Ұсынылған жаңа тауар түтынушыларға тартымды болып, оларға бүрыннан таныс фирмалардың тауарынан гөрі артық сезілуі қажет.

Рынокты дамыту стратегиясы төмендегі жағдайларда тиімді болады:

a) жергілікті фирма өзінің рыногын ұлғайтуға үмтылса;

б) түрмыс стилі және демографиялық көрсеткіштері өзгеріп рынокта жаңа сегмент пайда болса;

в) өнімнің жаңа салада қолдануы қалыптасса.

Әртараптандыру стратегиясы фирманыңбір СШБ-ға, немесе жалғыз ассортименттік топқа тәуелді болмауы үшін қол-данылады. Ол үшін жаңа рынокқа арналған қосымша жаңа тауар өндіріледі. Ондай тауар фирма үшін, тіпті сала үшін де жаңа болуы мүмкін.

"Бостон  консалтинг  тобы"  қалыптамасы. "Бостон консалтинг тобы" қалыптамасын АҚШ-та Массачусетс штатындағы Бостон қаласындағы кеңес беруші тобы үсынған. Бұл қалыптамасы тауар көлемін рынок үлесі мен саланың өсу қарқынына сәйкес белгілеуді үсынады. Қалыптама негізінде қандай тауардың бәсекелестердікіне қарағанда артықшылығы бар екенін және рынок серпінін анықтауға болады. Бұл қалыптамасының ерекшелігі оның стратегиялык, тауар топтарының аталған аттары ерекше болғанымен негізделген.(2-кестеде көрсетілген)

2-кесте    Тауарлардың өсу қарқыны мен нарықтағы үлесі

Суретте көрсетілгендей фирма тауарлары саланың өсу қарқыны мен олардың рыноктағы үлесіне сәйкес төрт түрлі топқа бөлінген. Топтағы тауарлардың беделіне карай топтардың аттары Қойылған ("жүлдыздар", "сауынды сиыр", "тентекбалалар", "қуылатын иттер"). "Жұлдыздар" тобындағы тауарлары дамып келе жатқан салада жетекші орын алады. Мұндағы көзделген мақсат бәсеке жағдайында фирманың ұтымды жақтарын кұшейтуге арналған. Бұл айтарлықтай табыс әкеледі. Алайда сату өсімін одан әрі жалғастыру үшін қаржы қорын талап етеді. Рыноктағы қол жеткен ұлесін бағаны төмендету арқылы, жарнама көлемін ұлғайту арқылы, өнімді ұтымды өзгертіп оны айтарлықтай кеңірек тарату арқылы сақтап қалуға болады. Саланың даму қарқынына байланысты "жұлдыздар" тобы "сауынды сиыр" тобына ауысуы мүмкін.

"Сауынды сиыр" тауарлары тобы рынокта жоғары үлесін алады. Тұтынушылар арасында ол тауарлардың жақтаушылары көбейіп, бәсекелестерге өз тауарларын қызықтыру аса қиынға соғады. Өйткені өткізудің салыстырмалы көлемі көп өзгермей тұрақты болады. "Сауынды сиыр" тобы маркетинг және тауарды жетілдіруге кететін шығындарын аса көп қажет етпейді де, одан түскен табыс айтарлықтай асады. Осылай артық түскен қаражат фирманың басқа стратегиялық шаруашылық бөлімшелерінің дамуына жүмсалады. Фирманың маркетинг стратегиясы халықтың "есіне түсіру" жарнамасына, кезеңдік баға жеңілдіктерін қолдануға, өткізу арналарын сақтап қалуға, қайтара сатып алуды ынталандырудың жаңа тәсілдерін енгізуге жұмсалады.

"Тентек балалар" (немесе "сұрақ белгісі") тауар тобы рынок-қа айтарлықтай эсер етпейді. Тұтынушылардың ол тауарлар тобын қолдауы шамалы және олардың ерекше жағымды қасиет-тері анықталмаған. Сондықтан рынокта маңызды орынға бәсеке-лестердің тауарлары ие болады. Ал ол тауарлардың рыноктағы үлесін көбейту үшін аса көп қаражат қажет. БҮЛ тауарларға байланысты фирма екі түрлі шешім қабылдауы мүмкін:

1. Жылжыту шығындарын көбейтіп, жаңа өткізу арналарын жедел іздеп тауып, тауардың жағымды қасиеттерін жақсартып бағасын төмендету керек.

2. Немесе рыноктан шығару керек.

Стратегиялық шаруашылық бөлімшелерінің бәсекелік қабы-леттілігіне карай осы шешімдердің біреуі тандалып алынады.

"Қуылатын иттер" тауар тобы әдетте кемелінен аскан, тарыл-ған салада шектеулі өтім көлемін алған СШБ орын алады-Рынокта айтарлықтай тараса да, бүл тауар тобы өзіне қажетті түтынушыларды тарта алмайды және де тауарды өткізу көлемі, шығын құрылымы мен түрі жағынан өз бәсекелестерінен едәуір артта қалған. Бұл топты жетілдіру үшін көптеген шығындар қажет. Оның үстіне оның даму мүмкіндіктері де шамалы. Сондықтан бұл тауар тобы фирмалары мамандандырылған рынокқа шығуға, тауардың басқа қолдану жолдарын іздеуге тырысады, немесе рыноктан кетуге мәжбур болады.

Портер  стратегиясының үлгісі.Бұл үлгіні Гарвард бизнес мектебінің ғалымы американдық М.Портер ұсынған. Портердің жалпы стратегиялық үлгісінде маркетингті жоспарлаудың және баламалаудың екі негізгі түжырымдамасы үсынылған. Олар:

          мақсатты рынокты таңдау түжырымдамасы;

          стратегиялық артықшылық (баға немесе бірегей) түжырымдамасы.

Осы екі түжырымдаманың негізінде Портер үлгісі келесі стратегияларды қарастырады: шығын артықшылығы страте­гиясы, саралау стратегиясы және шоғырлану стратегиясы.

Шығын артықшылығы стратегиясына сәйкес фирма кеңірек рынокқа карай бағыталып тауарларды рынокқа молынан шығарады. Тауарды молынан өндіру арқылы үлестік шығындарды төмендетеді. Соның нәтижесінде төмен баға үсынып, бәсеке-лестерге қарағанда көбірек пайда табуға, бағаның деңгейіне икемді түтынушыларды өзіне тартып алуға жақсы мүмкіндік алады.

Саралау стратегиясында ерекше көрінетін тауарларды үсына отырып, фирма көлемді рынокқа бағдар алады. Фирма адамдарды көптен қызықтыратын тауар шығарады. Сонымен қатар, бұл тауарлардың тартымды әрлемінің, қасиеттерінің, сатып алушылардың оңай қолдары жетерлігінің арқасында тұтынушылармен бірегей қарым-қатынас орнатады. Сондықтан тауар бағасының орнына тауар таңбасы маңызды рөл атқарып, түтынушыларды өзіне қарай жақсы тартатын болады.

Шоғырлану стратегиясында темен бағалар белгілеп, ерекше хсыныстар жасалып рыноктағы өзіне тән сегменті игеріледі. Фирма арнаулы түтынушыларға сату үшін бірнеше нақты тауарлар шығаратын бар күшін шоғырландырады және бәсекелестері қанағаттандырмаған рынокты игеру үшін тауардың ерекше беделін жасау арқылы шығындарды бақылауға алады.

Портер үлгісінде рыноктағы тауар ұлесі мен пайда көлемінің өзара байланысы U-сипатын алады (3-кестені қараңыз).

3-кесте   Портер  стратегиясының үлгісі.

1.3.Стратегияларды бағалау және стратегия  қаржысы

Стратегияларды бағалау. Америкадағы ірі компанияларының зерттеу мәліметтеріне қарағанда олардың үштен көбірек бөлігі жоғарыда аталған немесе соларға ұқсас стратегияларды қолданады екен. Талдап келгенде бұл стратегиялардың бәріне бірдей тән жетістіктері мен кемшіліктері анықталған. Олардың негізгі жетістіктері мыналар болған:

      тұтынушыларға қажет барлық ұйымдар, тауарлар және қызметтүрлерін табуға болады, яғни бұл стратегияларды қолдану нәтижесінде халықтың, фирмалардың мүқтажын барынша толық қанағаттандыруға болады;

      әртүрлі стратегиялар үсынылып, олардың ішінен ыңғай-лысы таңдалып алынуға мүмкіндік ашылады;

      мүқтажға сәйкес қойылған мақсаттарға байланысты көрсетілген қызметтерді және өнімдерді бағалауға болады;

      фирма жүмысын, өнімді жақсартуға жеткізетін жолдар мен тәсілдерін табуға мүмкіндіктер қалыптасады;

      бәсекелестердің әрекеті мен ресурстары бөлініп, пайдалануы айқын көрінеді.

Стратегиялардың негізгі кемшіліктері мыналар:

          оларды қолдану айтарлықтай қиындыққа соғады

          кейде істің бетіндегі маңызды факторлар ескерілмей қалып қояды;

          стратегиялык, шаруашылық бөлімшелерінің белгілерін және оларды бағалау белгілерін анықтау жағдайы өзгерістерге өте сезімтал келеді;

          қоршаған ортаның жағдайын толық ескеру ісі ойдағыдай болмайды.

Стратегия  қаржысы.Стратегяны жүзеге асыру үшін оны қаржымен қамтамасыз ету керек.

Маркетинг қаржысы маркетинг жоспарының тарауы ретінде табыстан, шығындардан тұрады және пайда көлемін көрсетеді. Оны фирма басшылары бекітеді.

Маркетинг тәжірибесі көрсетіп отырғандай маркетинг қаржысын анықтау үшін әртүрлі әдістер к,олданылады. Ол әдістерді атап өтейік:

1. "Қолда бар қаржы" әдісі. БҮЛ әдісте өндіріске және маркетингтен басқа әрекеттерге қажет шығындар анықталады. Қалған қаржыі тауарды жылжыту мен коммуникацияға бөлінеді. Алайда бұл әдістің кемшіліктері бар:

          тауардыі жылжыту үшін жеткілікті көңіл бөлінбейді;

          фирма мақсаты мен шығындар арасындағы байланыс аса тығыз ескерілмейді;

          тауарды оңтайлы жылжыту үшін қаржы жетпей қалуы МҮМКІН.

2.  "Өсу" әдісі. Өткен жылдағы қаржы көлемін белгілі пайызға көбейтіп, немесе азайтып белгілейді. Бұл әдістің кемшіліктері мыналар:

•   қаржы көлемінің фирма мақсатымен тығыз байланысы болмайды;

•   жорамалды көкейкөз рөлі жоғары болады.

Бұл әдістің артықшылықтары да баршылық, атап айтсақ:

•   қаржыны анықтау ісі оңай және тез арада орындалады;

•   бүрынры к,ол жеткен жетістіктері мен болашақтағы фирма мүмкіндіктері ескерілуі мүмкін.

3. Қаржыіны бәсекелестер әрекеттеріне байланысты  анықтау

II-Бөлім. «КОРЭМ» АҚ-ның  стратегиялық жоспары

2.1«КОРЭМ» АҚ-ның  жалпы сипаттамасы

«КОРЭМ» АҚ-ның 15 жылға арналған ұзақ мерзімді даму стратегиясы.

«Электр энергиясы мен қуаты рыногының қазақстандық операторы» АҚ электр энергиясы мен қуатының көтерме нарығын одан әрі жетілдіру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Электр энергиясы мен қуатының көтерме нарығының тиімділігін арттыру жөніндегі қосымша шаралар туралы» 2000 жылғы 20 сәуірдегі №606 қаулысына сәйкес құрылған. 2000 жылғы 04.10-дағы №12 акцияларды алу-беру актісі бойынша «КОРЭМ» ЖАҚ-ның мемлекеттік акциялар пакетін иелену және пайдалану құқықтары Қазақстан Республикасының Энергетика және минералдық ресурстар министрлігіне берілген. «Кейбір акционерлік қоғамдардың мемлекеттік акциялар пакетін жарғылық капиталға табыстау» туралы 2006 жылғы 24 қазандағы №1020 Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен «КОРЭМ» АҚ-ның акциялары «Самұрық» «Мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі Қазақстандық холдингіне» АҚ-на тапсырылды.Қоғам еншілес ұйым ретінде өмір сүрген екі жылдың ішінде, оның «Самұрық» Холдингі» АҚ-ның бөлігі ретінде дамуы үшін қажетті шаралар қолданылды. Осы кезеңнің ішінде корпоративтік басқаруды ұйымдастыру бағытында жетістікке жетті. 2007 жылы Қоғам «КОРЭМ» АҚ Корпоративті басқару кодексін енгізу жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірледі және Қоғамның Директорлар кеңесінің шешімімен бекітті. Жоспар құжаттарды әзірлеуді, бекітуді, ақпарат ұсынуды және басқа да іс-шараларды қарастыратын 46 тармақтан тұрады.Осы 15 жылға арналған ұзақ мерзімді даму стратегиясы (бұдан әрі - Стратегия) Қоғамның даму бағыттарын белгілеуге және «КОРЭМ» АҚ-ның алдында тұрған негізгі мәселелерді шешуге бағытталған.