Ағымдағы жалға беру есебі

1. Нарыққа терең түрде ену. Фирманың агрессивті маркетингті пайдаланып өзінің бар тауарларын қазіргі нарықтарда өткізуді өсіру мүмкіншіліктерін іздестіруі. Ол үшін "Модерн паблишинг компани" баспасы, мүмкін:

а)қазіргі басылымға жазылушыларды ынталандырып, олардың өз достарына сыйлық ретінде басылымға жазыпу даналарын көбейтуі;

б)өз басылымын денсаулық  проблемаларына   арналған   журналдардан

артықшылығын көрсетуі не оның төмен бағамен ұсыну арқылы бәсекелестер басылымдарынаа жазылушыларды өзіне тартуы;

в)жаңа потенциалды жазылушыларды, демек, қазіргі кезде денсаулық

туралы  журналдарды  оқымайтын,   бірақ  демографиялық  пішіні  қазіргі жазылушыларға ұқсас жазылушыларды жасақтаута тырысуы.

2. Нарық шекарасын кеңейту. Фирманың қазіргі бар тауарларды жаңа нарықтарға енгізу аркылы өткізу қабілеттерін кебейту талабы. Ол үшін "Модерн паблишинг компани", мүмкін:

а) бұрын журналды таратылмаған жана географиялық - регионалды, бүкілұлттық не халықаралық нарықтарда тарата бастау;

б) журналға жаңа қажетті келбет беру арқылы нарықтың жаңа сегменттеріндегі жазылушыларға ұнамды ету;

в) журналды жаңа сегментке, кәсіпорындар, мекемелер нарығына, мысалға: ауруханаларға, дәрігерлердің қабылдау бөлімдеріне, денсаулық сақтау орындарына сатуды жолға қою.

3. Тауарды жетілдіру. Фирманың қазіргі бар нарықтарда жаңа не жетілдірілген тауарларды ұсыну арқылы өткізуді өсіру талаптары болып саналады. Ол үшін "Модерн паблишинг компани", мүмкін:

а) бұрынғы журналдан айырмашылығы бар денсаулык проблемаларын қызықтайтын оқырмандарға ұнайтын жаңа журнал шыгару;

ә) денсаулық проблемасына арналған журналдың әртурлі регионалды түрлерін шығару;

б) оқығанды онша ұнатпай, тыңдауды ұнататын аудитория үшін ай сайьн журналдың электрогдық вариантын шығару.

Интеграциялы өсу. Интеграциялы өсу жұмыс өрісінің позициясы мықты жағдайда не фирма сала шегінде алға-артқа не горизонталды ауысу арқылы қосымша пайда келтіретін жағдайда өзін-өзі ақтайды. Регрессивті интеграция фирма өз жабдықтаушыларына қол астына алғысы келетіні не оларды қатаң бақылауға алуға тырысуы болып саналады. Жабдықтау жүйесін бақылауды күшейту үшін "Модерн паблишинг компани" баспасы қағазбен жабдықтайтын фирманы не баспаны сатып алуы мүмкін. Прогрессивті интеграция фирма тарату жүйесін өз қол астына алуға не қатаңырак бақылауға алатын жағдай болып саналады. "Модерн паблишинг компани" баспасы журналдарды көтерме тарату кәсіпорнын не жазылу бюроларын сатып алуды пайдалы деп табуы мүмкін. Горизонталды интеграция фирманың бірқатар бәсекелес кәсіпорындарын сатып алғысы не қатаң бақылауға қойғысы келетін жағдай. "Модерн паблипшнг компани" баска денсаулық проблемаларына арналған журналдарды түбірімен сатып алуы мүмкін.

Диверсификациялы өсу. Диверсификациялы өсу, сала фирманың одан әрі қарай өсуіне мүмкіншілік бермейтін жағдайда не өсу мүмкіншілігі сала шегінен тыс ұнамдырақ жағдайда өзін-өзі ақтайды. Фирма кез келген кездейсоқ мүмкіншіліктерге жабыспауы керек.Компания өзінің жиналған тәжірибесін пайдалануға болатын не өзінің бар кемістіктерін жоюға көмектесетін бағыттарды ашуы қажет. Диверсификацияның үш түрі болады:

1.   Шоғырланған диверсификация, демек, өз номенклатурасын фирма тауарларына    техникалық    не    маркетингілік    көзқарасы    жағынан    ұксас тауарлармен толыктыру. Дағдылы жағдайда, бұл тауарлар жаңа клиенттер класының назарын аударады. Мысалға, "Модерн паблишинг компани" баспасы жұқа мұқабалы кітап өндірісін қолға алып және оларды сатуға өз журналдарын сату   үшін   жолға   қойылған   дистрибьюторлар   жүйесінің   артықшылығын пайдалануына болады.

2.   Горизонталды  диверсификация,  демек,  өз   ассортиментін   қазіргі шығарып отырған тауарлармен ешкандай қатысы жоқ, бірақ бар клиенттерді қызықтыруы мүмкін бұйымдармен толықтыру. Мысалға, "Модерн паблишинг компани"   баспасы   өзінің   денсаулық   проблемасына   арналған   журналына жазушылар мүше болады деген мақсатта өзінің денсаулық клубын ашуы мүмкін.

3.    Конгломератты   диверсификация,   демек,    ассортиментгі    фирма технологиясына не оның қазіргі тауарларына және нарықтарына ешкандай қатысы жоқ бұйымдармен толыктыру. "Модерн паблишинг компани" баспасы жеке пайдалану компьютерлерін шығару, жылжымайтын тауарларды сатуға жеңілдік    беру    немесе    тез    қызмет    атқару    арқылы    қоғамдық    тамақтану кәсіпорындарын ашу сияқты жаңа жұмыстар өрісімен айналысқысы келуі мүмкін.

3.3. Шағын және орта бизнес тиімділігін бағалау  жолдары

Халықаралық операцияларды  іске асыра отырып, фирма  көздейтін  мақсаттар мен міндеттер тізімі , өзінің құрылымы бойынша   оның мақсаттары мен міндеттерінің жалпы тізіміне ерекшеленбейді -  нақты жағдайларға тәуелді, олардың кейбіреулері  қазіргі кезде  көкейкесті емес болып және сол себепті  есепке алынбайтыны басқа мәселе. Сонымен бірге,  осындай құрылымдық топтар  ішінде  жеке көрсеткіштер   көп немесе аз бағыттылыққа ие болады; бірінші жағдайда  ерекше халықаралық мақсаттар туралы айтуға болады.

Ең алдымен мұнда маркетингті қарастыру керек. Халықаралық фирманың  қызметінің және  дамуының  маңызды мақсатты  көрсеткіштері  болып табылатын фирманың шетелдік нарықтағы қандай  да бір үлесі, ондағы сату көлемі, осы көрсеткіштердің өсу  қарқыны нақты уақыт сәттеріне  жатқызылған  анық сандық  бағалауға мүмкіндік береді, және  осындай түрдегі бағалауды  пайдалану  қажет. Мысалы, “батыс еуропалық құрылыс материалдары  нарығына кіруді” мақсат ретінде алуға болады,  бірақ одан кейін бағытты  міндетте  нақтылау қажет: “Швецияда тұтынылатын   берілген маркадағы цементтің сату көлемін жалпы көлеміне  2010 ж. 5% ке дейін, ал 2011 ж.-10% дейін жеткізу”.

Ішкі нарықтан тысқары шығу  шығарылатын өнімге  қатысты  арнайы мақсаттарды  құру  қажеттілігіне әкеледі, ол  бәсекеге қабеліттілігін  көтерумен байланысты, және де  жергілікті сипаттағы  ерекше талаптардан (аймақтаық стандарттар, ұлттық дәстүрлер,  ауа-райының ерекшеліктері) шығуы мүмкін. 

Егер  фирманың халықаралық қызметі  инвестицияны іске асыруды көздесе, онда   шетелдік өндіріс базасын дамыту  мақсаты  туындайды. Олардың бір бөлігі  көзделген әрекеттердің әсерін (басқа фирмалармен кооперация есебінен үнемдеу, сапаны көтеру және басқа нәтижелер), жартысы – тікелей өндірістік базаны (аймақтар бойынша  өнімнің негізгі топтары бөлігінде өндірісті орналастыру, өнімнің негізгі топатры бойынша қуаты, технология типі және т.б. ) сипаттайды. Қаржы саласында  мақсат құраушы  көрсеткіштері олардың нені сипаттайтынына қарай  бөлінеді: шетелдік операциялар нәтижесі немесе  олардың қаржылық қызметінің бағыттарын  қамтамасыз ететіндер. Біріншілер қатарына жатады: сату көлемі, пайда (соның ішінде, салынған ресурстармен ара қатынаста)  және оның динамикасы,  салық саясаты  тұрғысынан  кәсіпорынды орналастыру   тиімділігі, валюталық операциялар тиімділігі; маркетингтік топпен қиылысуы  қайталайтын көрсеткіштерді алып тастау жолымен  жойылуы мүмкін, бірақ  шындығында бұл маңызды да емес. Бағынышты сипаттағы мақсаттар мынадай көрсеткіштер базасында шығарады, жеке капитал  көлемінде, активтер құрылымы, дебиторлық және кредиторлық қарыздар  деңгейі.

Халықаралық фирманың қызметкерлерге  қатысты мақсаттарының өзінің ерекшеліктері бар. Елдер арасындағы  жалпы мәдени ерекшеліктері, дәстүрлері мен менеджмент мектептерінің  ерекшеліктері,  тілдік және басқа  мәселелер  фирма  үшін өзінің қызметкерлерінің  басқа елдің өміріне  бейімделу міндеттерінің  маңызды қатарына жатады, сонымен қатар, фирма кәсіпорындарында  жұмыс істеу үшін немесе онымен ынтымақтасу үшін  шетелдік менеджерлерді, жұмысшыларды, қызметкерлерді   дайындау.

Егер фирма НИОКР орындаса, осы саладағы  шетелдік операцияларды іске асырудың  түрлі жолдарының болуын есепке ала отырып: а) ғылыми, конструкторлық немесе  технологиялық жұмыстарды шетелде жүргізу мақсатты болатын салаларды анықтау, фирманың сәйкес бөлімшелерін орналастыру елдерін  анықтау,  және қаржыландыру шегін; б) басқа фирмалармен  ынтымақтасудың  мақсатын белгілеу және оның түрлері; в) патентті-лицензиялы  саясат саласында   мақсатты құру. Соңғы топ  өндірістік салаға   жатқызылуы мүмкін, егер  лицензия сатып алу  айтылса.

Берілген тізім  кеңейтілуі мүмкін және ары қарай  фирма қызметінің саласымен және нақты шартарымен сәйкес,  осымен байланысты осындай кеңейтудің  саналы шегі туралы  мәселесі туындайды.

Мақсаттар мен міндеттер санын көбейту шамасы бойынша  жоғары кәсіби  менеджерлердің  стратегиядағы   кейінгі  өрістететін   уақыт шығыны  көбейеді,  бағдарламалар мен жоспарлар, олардың өзара қолдауы тұрғысынан  мақсаттар мен міндеттерінің өзара  талдауы және оларды іске асырудың  нәтижесін  талдау; соңғы қатад  ерекше көңіл бөлуді талап етеді, себебі басында  қаланған  қайшылықтар    әрқашанда жеңіл және тез  анықталмайды, және  оларды жопсарды орындау барысында  байқау  фирмаға да, стратегиялық жоспарлау үшін жауапты тұлғаларға да  қымбатқа түсуі мүмкін.

Берілген шарада үнемдеуге тырысу  аздаған жоғалтулармен  қолайсыздау. Фирма  шындығында  шектелген мақсаттар мен міндеттерді  көздеуі  жоқ  емес – бір бұл мүмкін, егер  оның халықаралық қызметі  жеке операциялармен  шектелген болса және   жүйелік сипатта емес. Егер  ол халықаралық бизнесте   бірігуі мүмкін, онда оның көздейтін мақсаттары  да көптеген және көпжоспарлы. Басқарылмайтын  факторлар көп  саладағы жағдайлар  фирманың  халықаралық  қызметтің стратегиялық басқаруын толығымен жоғалтуға  қабілетті.

Фирманың халықаралық стратегиясы   оның халықаралық мақсатттарының барлық кешенін  іске асыру бойынша  үйлестірілген  қызметті   ірілінген  сипаттау болып табылады. Көптеген мақсаттар  өзінің іске асырылуының түрлі тәсілдері рұқсат етіледі және  осы тәсілдер  амалының жиынтығы алтернативті стратегия жиынтығын түзеді.   Нарықта табысқа жетуге қажетті шарт, М.Потерге сәйкес, өнімді өндіруде аз шығынмен жасалуы мүмкін, немесе оның сараланымында бәсекелес  артықшылығы болып табылады; нақты  артықшылыққа қолданылатын бәсекелестіктің  қандай да бір саласын таңдау  типтік маркетингтік стратегияның  бірін қабылдауды білдіреді. Шетелдік серіктеспен бірігіп  жасалынған жаңа  өнім  біріккен кәсіпорын құру жолымен орындалуы мүмкін, немесе әрбір жаққа нақты жұмысты бекітіп  беруді  қарастыратын  ынтымақтастық  шарты негізінде. Халықаралық менеджмент  тұрғысынан, нарыққа шығарылатын өнім сипатын анықтайтын   базистік стратегияны таңдау маңызды.

А стратегиясын  шығындар үнеміне бағытылығымен байланыстырады, және ол  жоғарыда аталған  бәсекелес артықшылыққа жету жолдарының бірі  ретінде қолданыла алады; В таңдау  маркетингтік  мәселелерге  көңіл аударады, С таңдау -  ғылыми-зерттеу саласында; D стратегиясы  оның қолдану масштабын  шектейтін жоғары  тәуелділікпен  ерекшеленеді. Қиыстыруға  ұсынылмайтын бәсекелес артықшылықты алу стратегиясынан ерекшелігі (тауардың бір түріне ғана қолданылатын), мұнда  {А=В=С} {С=D} типінің  жүйелілігінің нақты  кезеңі кезінде   төңкерілетін түрдегі  түрлі нұсқаларды бірігіп пайдалану рұсқат етіледі. 

Фирманың жалпы стратегиясы шегінде  барлық мақсаттарды  іске асыру маңыздылығын атап айту керек.  Олардың ішінде біреуінің  “тұрып қалуы”  бірқатар себептер бойынша  болуы мүмкін, соның ішінде берілген стратегия шегінде  іске асыру мүмкінсіздігінен. Сол себепті, стратегияның қойылған мақсаттарға  толық емес сәйкестігі анықталған жағдайда  ондай  кемшілктердің орнын толтыруға тырысу қажет – кері жағдайда  зерттелген стратегияна да, алдыңғы қойылған мақсаттарды да  қайта қарау туралы  сөз болуы мүмкін.

4-кесте  Базистік стратегияны  таңдау