Шпаргалка по "Микроэкономике"

 

 20.Орын алмастыру және табыс әсері. Егер Х тауарының бағасы Р_Х арзандап, ал табыс пен У тауарларының бағалары өзгермесе,онда бұл жағдай тұтынушының талғамына екі түрлі әсер етеді.Біріншіден,оның табысы өзгермесе де сатып алу қабілеті өседі.Екіншіден,ол арзандаған затты көбірек алып,бағасы өзгермеген затты тұтынуын азайтады.Тұтынушының сұранысын арттыратын бірінші жағдайды табыс әсері, ал екіншісін – алмастыру әсері деп атайды.Бұл өзгерістер бір мезгілде болатындықтан оларды ажыратып зерттеген орынды.Суретте осы екі түрлі әсерлерді зерттеу жолдарын келтірейік.(график мамыров 124 бет)I және II бюджет сызықтарында баға бірдей.Ал С нүктесінде Х тауарына деген сұраныс А нүктесімен салыстырғанда жоғары.Бұл тек қана заттың арзандауының арқасында болып отырған өзгеріс.Сондықтан SS₂  алмастыру әсерін көрсетеді.Жалпы сұраныстың өзгеруі SS₁- ге тең,ал оның ішінде SS₂ алмастыру әсерін көрсетеді.Демек, S₂S₁ нақты табыстың өзгеруі нәтижесінде өскен сұранысты бейнелейді.Сондықтан бұл табыс әсері деп аталады. 

  

 

21.Жеке адамның  бюджеттік шектеуі,талғамы және таңдауы. Бюджеттік шектеу – қолда бар ақша саласына қандай да бір тұтынатын тауарлар құрамын көрсетеді.Бюджеттік сызықтың келесідей қасиеттері бар:                                         1.Бюджеттік сызықтың объцисса осімен қиылысуы тек қана Х тауарын тұтынуды білдірсе,ордината осімен қиылысуы У тауарын тұтынуды көрсетеді. 2.Бюджеттік сызықтың коордната осімен көлбеуі тауарлар бағасының қатынасымен анықталады.Бюджеттік сызықтың коордната осімен көлбеуі тауарлар бағасының қатынасымен анықталады.3.Тұтынушы табысы артқан кезде,бюджеттік сызық оңға қарай өз–өзіне параллель жылжиды ж/керісінше.4.Х тауарының бағасы артқанда бюджеттік сызық ордината осімен қиылысу нүктесінің айналасында сағат тілі бойымен

бұрылады ж\е көлбеуірек орналасады. (график бджеттік сызык)

I=P_XX+P_УУ           Мұндағы I-тұтынушы табысы, P_X-Х игілігінің бағасы, P_У-У                      игілігінің бағасы, Х ж/е У сәйкесінше игіліктердің саны.    Y=0 болса,онда .    X=0 болса,онда    Жеке адам бюджеттік сызықтағы кез келген нүктені таңдап алады.Бірақ әрбір адамның жұмыс пен демалыс үшін үлестіретін өз қалаулары болады.Сонымен қатар сәйкес келетін шарттар жағдайында тұтынушылардың талғаусыздық қисығы сияқты осында да талғаусыздық қисығын салуға болады.Әрбір талғамсыздық қисығында жеке адамның қалауына сәйкес бір біріне балама (t;I) жиынтықтар орналасқан.(график талгаусыздык кисыгы МУХАМ.)Суретте талғаусыздық қисығындағы а ж/е в нүктесі бір біріне эквивалентті екі жиынтықты (t_a ;I_a ) ж/е (t_b;I_b) анықтайды. MRS=-ΔI\Δt орнын басудың шекті мөлшері бос уақытын бір бірлікке көбейту үшін ғана келісе алатын жеке адам табысының азаюына тең.Ол минус белгісімен алынған талғаусыздық қисығының ылдиына тең.Әр түрлі талғаусыздық қисықтарының жиынтығы жеке адамның талғамсыздық қисығының картасын береді.Ол еңбекқорлығына байланысты.                                                                                                                  U₁ қисығы бюджеттік сызықты А ж/е В нүктесінде қиып өтеді.Сондықтан тұтынушы шешімі тиімсіз.Бюджеттік сызық бойымен қозғала отырып Д нүктесін табамыз.Осы нүктеде бюджеттңк сызықпен талғамсыздық қисығы жанасады.Демек,тұтынушы өз бюджетіне сәйкес әл-аухатын барынша арттырады.Бұл оңтайлы таңдау.U₂-ге қарағанда U₃ жоғарғы ретті талғамсыздық қисығы тұтынушы бюджетінің шегінен шығып тұрғандықтан,оған қол жетпейді.Тепе-теңдік жағдайда алмастырудың шектік нормасы MRS пен бюджет сызығының бұрыштық коэф/ті тең болады.Д нүктесі тұтынушы тепе-ңдігін көрсетеді.Олай болса,тұтынушы тепе-теңдік жағдайына қол жеткізу үшін Х ж/е У тауарларын келесі шарттар орындалатындай етіп таңдау керек. н/е .  Тұтынушылар талғамы дұрыс қалыптасуы үшін,олар бюджеттерінің шектеулі екендігін ескеріп,ең көп пайдалылық алып келетін тауарлар құрамын анықтаулары қажет.Бұдан ең ұтымды тауарлар құрамы бюджет сызығы мен талғамсыздық қисықтарының жанама нүктесінде екенін білеміз.Суретте ең көп пайдалылық әперетін тауарлар құрамы,тұтынушының теңдестік жағдайы бейнеленген.Теңдестік жағдайында алмастырудың шекті нормасы MRS_XY-пен бюджет сызығының бұрыштық коэффициенттерітең болады.Сондықтан тұтынушы өзінің теңдестік жағдайына қол жеткізуі үшін Х ж/е У тауарларының көлемін келесі шарт орындалатындай етіп таңдауы қажет: Бұл теңдестік тұтынушының теңдестік шарты деп аталады.

22.”Табыс-демалыс”моделіндегі салыстырмалы статика. жалақы мөлшерлемесінің өзгеруі әрбір жеке адамға әр түрлі деңгейде Т уақытындағы жұмыспен демалысқа үлестіруіне әсер етеді.Жалақы мөлшерлемесі ₀-ден ₁-ге дейін азаюы салдарынан пайда болатын екі жағдайды көрсетейік.(График Рационалды жеке адам)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Көрсетілген өзгерісті орнын  басу әсері мен табыс әсеріне  бөлуге болады.Рационалды жеке адам жалақы мөлшерлемесі азайса бос уақыты көбейтеді,яғни олар аз төлесе аз жұмыс істеу керек  деп есептейді.Ол үшін   t₂-t₀ орнын басу әсері t₁-t₂ табыс әсерінен басым.

Иррационалды жеке адам Мұның нәтижесінде t₁-t₀=(t₂-t₀)+(t₁-t₂) демалыс уақытының өзгеруі оң болады. Ирроционалды жеке адам басқаша тұжырымдайды.Ол жалақы мөлшерлемесі азаюы кезінде бұрынғы өмір деңгейін қолдау үшін көбірек жұмыс істеу керек деп айтады.Мұнда t₁-t₂ табыс әсері t₂-t₀ орнын басу әсерінен басым,сондықтан t₁-t₀=(t₂-t₀)+(t₁-t₂) өзгерісі теріс.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
23.Жеке адам  еңбегінің ұсынысы.Анықтама бойынша еңбек ұсынысының қисығы жалақы мөлшерлемесіне байланысты жеке адамның жұмыс уақытының тәуелділігін белгілейді.Рационалды жеке адам үшін W₀-ден W₁-ге дейін жалақы мөлшерлемесінің азаюы T-t₀-ден T-t₁-ге дейін жұмыс уақытының қысқаруына әкеледі.Еңбек ұсынысы қисығының ылдиы оң. Рационалды жеке адам/ң еңбек ұсынысы/ң қисығы

 

 

 

 

 

 

 

 

Ал рационалды жеке адам үшін жалақының азаюы T-t₀-ден T-t₁-ге дейін жұмыс уақытының көбеюіне әкеледі.Оның еңбек ұсынысы қисығының ылдиы теріс.

Иррационалды  жеке адам/ң еңбек ұсынысы/ң қисығы

 

 

 

 

 

 

 

Бір жеке адам төмен жалақы ала тұра рационалды болады да,ал жоғары жалақы алғанда иррационалды бола алады.

 

Жеке адам

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Уақытаралық артықшылық беру орнын басудың шекті мөлшері                 ₂/C₁ қазіргі уақытта өзінің тұтынуын бір бірлікке өсіру үшін тұтынушы болашақта ьас тарта алатын тұтыну көлеміне тең.MRS шамасы талғаусыздық қисығының ылдиын көрсетеді.Тепе-теңдікТалғаусыздық қисығы неғұрлым тіктеу болса соғұрлым жеке адам ақша жинауға бейімсіз болады.Белгілі бір талғаусыздық қисығы мен бюджеттік сызықтың жанама нүктесінде ол тепе-теңдікке жетеді.Мына суреттегі жағдайда,е тепе-теңдігі бастапқы а нүктесіне қарағанда сол жақта орналасса,жеке адам “жинақтаушы” болады,себебі қазіргі уақытта оның I₁ табысымен салыстырғанда ол аз тұтынады.Әйтпесе,е тепе-теңдігі бастапқы а нүктесіне қарағанда оң жақта орналасса,жеке адам қазіргі уақытта қарызға алып,оны болашақта пайызбен қайтаруды жөн көреді.Жеке адам ақша жинауға бейім деп қалайық.r пайыз ставкасы көбейген кезде оның бюджеттік сызығы тіктеу болып,бастапқы а нүктесі арқылы өтетін болады.Тепе-теңдіктің солға жылжуы жеке адам өзінің тұтыну көлемін азайтып, жинақтауды көбейткендігін көрсетеді С^''₁<C^'_1.

Пайыздық ставканың  өсуіне әсеріПроценттік мөлшерлеме көбейгенде “жинақтаушы” бұл жерде “қарыз алушы” бола алмайтынын,ал “қарыз алушы” керісінше “жинақтаушыға” айналатынын байқап тұрмыз.Ұқсас түрде орнын басу әсері мен табыс әсерін қарастыруға болады.Біз екі кезең моделді қарастырдық.Көп кезеңді моделде жеке адамның өмірлік циклі бірнеше кезеңге бөлінеді.Мысалы,үш кезеңді модел үшін уақыт аралық бюджеттік шектеуді айтайық:

₁++ . Ол кеңістікте бастапқы а(I₁;I₂;I₃) нүктесінен өтетін бюджеттік сызықтықты анықтайды.

24.Капитал ұсынысы.Еңбек сияқты капитал да өңдіріс факторы.Жеке адам тұтынумен ақшасын жинақтауда шешім қабылдағанда ,қазіргі уақыт пен болашақтағы табыстарын есепке алады. Егер жеке адам қазіргі уақытта S қаражатын үнемдесе,онда 1-ш жартыда тұтыну C1=I1-S тең,ал 2-ш жартыда C2=I2-(1+r) болады. Тұтыну C, r-процент мөлшерлемесі.Талғаусыздық қисығы неғұрлым тіктеу болса,соғұрлым жеке адам ақша жинауға бейімсіз болады.Екі кезең арасында бөлу жеке адамның уақыт аралық қалауына байланысты.Талғаусыздық қисығы жеке адамға балама (С1,С2)әркелкі жиынтықтарын анықтайды.Белгілі бір талғаусыздық қисығы мен бюджеттік сызықтың жанама нүктесінде тепе теңдікке жетеді.е тепе теңдігі бастапқы а нүктесіне қарағанда сол жақта орналасса,жеке адам жинақтаушы,е а нүктесіне қарағанда оң жақта орн/са,жеке адам қазіргі уақытта қарызға алады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

25.Адам капиталына  инвестициялар.Қисық 1-ші кезеңде адам капиталын арттыруға арналған шығыстары салдарынан табыстың деңгейден азайғанда 2-ші кезеңдегі табыстың көбейгенін көрсетеді.Оның формасы адам капиталы инвестицисына қайтарымның азаюын көрсетеді.Инвестиция/ң оңтайлы көлемі бюджет/к сызықтың адам капиталына инвестиция/р қисығымен кейбір жанасу b нүктесіне жеткенше оңға жоғары қатарлас жылжыту  әдісімен табылады.Жеке адам/ң артықшылық беруіне сәйкес жаңа h тепе-теңдік табылады.Ол бұл h адам капиталына инвестиция жасамаған жағдаймен салыстырғанда одан жоғары әл-уақыт деңгейінежетеді.

26.Өңдірістік үдерістер/ң  сипаттамасы.Экономикада зерттеу пәні болып,пайдалынатын процесстердің физика/қ н/е химия/қ мінездеме/рге тәуелсіз тауар/р мен қызмет/ өңдіру үшін қажет еңбек пен капитал шығын/р/ң ара қатынасы болып табылады.Фирма біртекті өнім шығарады десек,технология үшін өңдіріс мүмкіндіктері өңдірістік функция көмегімен беріледі.Q=F(L,K),L- еңбек шығ/ры, K-кап.шығын/ры,Q-максималды көлем, F -функциял/қ тәуелділігі қолданылатын технологиямен анықталады. Изокванта шығарылатын өнім көлемінің бір деңгейін қамтамасыз ететін,өңдіріс факторларының әр түрлі үйлесімділіктері орналасқан қисығы. (График изокванталар)

Изокв.теріс ылдилы,себебі бір фактор шығындары азайғанда  өнім шығарылуын өзгеріссіз сақтап қалу үшін басқа факторлардың шығынын  көбейту қажет.Изокв.қиылыспайды→олар/ң  қиылысу нүктелерінде әр түрлі көлемді  өнім шығарылуы керек еді.Өңдірістік функцияны формула түрінде көрсету  мүмкіндіктері бар.Кобба Дуглас функциясы:Q=AK^α L^β,мұнда А,α,β-оң сандар.Сызықтық өңдірістік функция:  Q=aL+bK,мұнда а,b коэффициенттері-оң сан.Тіркелген пропорциялы өңдірістік функция: Q=min(ml,nk),мұнда m,n-оң сандар. (график: изокванта, изокванталар картасы: K,L,Q1,Q2,Q3)

27.Өңдірістік функция  қасиеттері.Нақты өмірде өңдірістік процесті зерттеу үшін өңдірістік функцияның бірнеше түрлері қолданылады.Олардың бәріне тән жалпы қасиеттер:1)Фирмалар өңдіріс факторларын барынша көп тиімділікпен қолданылуы мүмкін,яғни қолданылып отырған фактордың санының көбеюі шығару көлемінің төмендеуіне әкеліп соқтырмайды.2)Басқа факторлар тұрақты болып,тек қана бір фактордың санын көбейту арқылы өнім шығару көлемін ұлғайтқан уақытта оның жоғарылау шегі болады,яғни айнымалы фактордың өнімділігінің төмендеу заңы орын алады.                                                                                                                                                                                                                3)Өңдіріс факторлары бірін бірі өзара алмастырады ж/е толықтырады.   

 

28.Ауқым әсері.Фирма/ң ұзақ мерзімдік стратегиясын талдау кезінде фирма/ң қажетті ауқымын жобалап,оны таңдап алу/ң маңызы өте зор.Өңдіріс фактор/ң екі есе көбеюінен өнім көлемі екі еседен де көп өсіп тұр→өңд.ауқ. өсуі оң.Өнімді шығару көлемі а рет өскен кезде тұрақты тиімділік,а реттен аз болса,өңдіріс ауқымы/ң теріс тиімділігі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Өңд.ауқ.өсуі оң тиімд.                Тұрақты тиімд.                        Теріс тиімд.

Кобба Дуглас функц.үшін  Y=A*K*L,егер α+β>1 оң тиімд., α+β=1 тұрақты,   α +β<1 болса,өңдіріс ауқ/ң өсунің теріс тиімділігі болады.

29.Өңдіріс факторлары/ң  өзара алмастырылуы.Бір изоквантаның әр түрлі нүктелерінде өнім шығару мөлшері бірдей,пайдаланған факторлар жиынтығы әр түрлі.Яғни,белгілі бір ара қатынастағы факторды шығару мөлшерін өзгертпей сақтап,басқа фактормен ауыстыруға болады.а нүктесінен b нуктесіне изокванта бойымен өткенде ΔК мен ΔL сәйкес өзгереді.MRTS=- ΔK/ΔLмөлшері технология/қ орнын басудың шектік мөлшері д.а.Ол өнім көлемі қалыпты жағдайдағы еңбек бірлігін босату үшін қосымша капитал шығыны мөлшеріне тең.

Изокв.өңдіріс Q→MPL*ΔL+MPk*ΔK=0 → ΔK/ΔL=MPL/MPk.→MRTS=MPL/MPk.

График  Ресурс/ң өзара алмасушылығ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

30.экономикалық  шығындар

Шығындар бухгалтерлік және экономикалық болып екіге бөлінеді.Экономикалық шығындар барлық жұмсалған ресурстардың ең тиімді жолымен алынатын табыстардың  сомасына тең.Экономикалық және бухгалтерлік шығындардың айырмасы айкын емес шығындар деп аталады.Эконимикалық шығындарға біз жалпы,барлық шығындарды жатқызамыз,оның ішінде фрманың өз меншігіндегі сатып алыбайтын өндіріс факторларын пайдаланғандағы айқынсыз шығындар да бар.бұл факторлрға меншік иесінің (фирма басқарушысының) еібегін,жерді,капиталды барлық нарық құны бар жәе оларды балама қолданғанда төлем алуға болатын факторларды жатқызамыз.Сонымен,экономикалық шығындарға біз фирманың өз ресурстарын қолданғандағы табысты да кіргіземіз. өндірістік шығындарды экономиалық шығын деп түсінеміз. Өндіріс шығындарын график түрінде изокоста арқылы көрсетуге болады:

 

 

 

 

 

 

 

 

31.қысқа мерзімді кезеңдегі шығындар.

Қысқа мерзімді уақыт деп  белгілі бір уақыт аралығын айтамыз.Ол уақыт ағымында өндірістіің кейбір факторлары өзгермей  қалады.сондықтан қысқа мерзімді кезеңінде өндірістің жалпы шығындарын(ТС) анықтағанда, оның тұрақт (ҒС)және айнымалы (VC)шығындарын ажыратады,яғни ТС=FC+VC

ҒС деп қысқа мерзім кезеңінде өнім шығару көлемінің  өзгеруіне байланысты өзгермейтін  шығын.Оган мыналар жатады:жал төлемі.тұрақты салықтар,сақтандру төлемдері,дербес басқару жалақысы.

VCдеп шығарылатын өнім  көлемінің өзгеруімен бірге өзгереті  өндірістік шығын.Айнымалы шыгынға:шикізатқа кеткен шығын,жұмысшылардың жалақысы,салықтар...

Жалпы шығындар мен өнімділік  арасында байланыс бар.VС және ТС қисықтарының қысқа мерзім кезеңіндегі түрі шекті өнімділіктің азаю заңы және еңбектің жалпы өнімділігі қисығының түрімен түсіндіріледі.

32.ұзақ мерзімді  кезеңдегі шығындар.

Фирма ұзақ мерзімі (LR)жағдайында өзінің барлық ресурстарын өзгерте  алады,сондықтан өндіріс факторларының  бәрі де айнымалы болады.Әрбір фирманың мақсаты орташа шығындарды (АТС)азайта отырып,өнім шығаруды көлемін көбейт болады.Ұзақ уақыт мерзіміндегі орташа шығындар қисығы (LRAC)өндірістің қысқа  уақыт мерзіміндегі шығындар қисығын  жанап өтеді және  масштаб тиімділігін  көрсетеді.Шекті шығындардың ұзақ мерзімдегі қисығы (LRMC)қысқа мерзімдегі шекті шығын қисықтарын жанап  өтпейді.

      Фирма ұзақмерзімді кезеңде барлық өндіріс факторларының жұмсалатын шығындарын өзгерте алады,демек,белгіленген  өнімнің көлемін шығарғанда ең аз шығындалатын үйлесімділікті таңдай алады.