Шпаргалка по "Микроэкономике"

33.өндіріс факторларының  оңтайлы үйлесімі 

Өндіріс факторларының оңтайлы  жиынтығын табу тұтынушылар таңдауына  өте ұқсас.Дегенмен онда бюджеттік  шектеу мен пайдалылықтың ұлғаюы көрсетілген.

Фирма аз шығын мен Q₀ өнімінің бірлігін өндіру керек:

ТС=p_L*L+p_K*K->min, F(L,K)=Q₀    (график бар мухамедиев 119 бет)

Егер фирма а жиынтығын таңдаса,ол Q₀ өнімнің шығарылуын қамтамасыз етеді.Бірақ в жиынтығы Q₀ өнімнің шығуынТС₂<TC₁ Шығынмен қамтамасыз етеді,себебі ол координат басына жакынырак изокостада орналаскан.Q₀ изокванта мен бір ортак нүктесі бар изокосталардың координат басына ен жакынын алу керек.Ол изоквантаға жанасатын изокоста. е нүктесінің жанасуы –өндіріс факторларының оңтайлы жиынтығы болады.

 Е жанасу нүктесінде изокоста мен изоквантаның ылдилары бір біріне сай келулері керек,яғни –p_L/p_KMRTS қа тең.

Фактор жиынтығының оңтайлылығының үшін келесі жағдай мүмкін емес MP_L/P_L>MP_K/P_K сондықтан е жиынтығының оңтайлылығы үшін тек қана тепе теңдік бола алады.Сонымен тиімді жұмыс істеп жатқан фирма үшін оның жалпы ТС шығыны өндіріс көлемімен аныкталады,яғни ТС=ТC(Q)

 

34.ұзақ мерзімді кезеңдегі жалпы шығындар қисығы

Бұл уақыт ағымына байланысты өзгеріп тұруы мүмкін.Өндірісітік  факторлардың бірі(капитал)тұрақты  болып,ал басқа факторлар (еңбек)өзгермелі  болғандағы жағдайлар қарастырылады.Ал ұзақ мерзім кезеңіндегі орташа жалпы шығындар қисығын түсіндіру үшін,ұзақ уақыт аралығында өндіріс(өнеркәсіп)көлемі өзгеріп отырады деп ұйрау керек.

Өндіріс өсуіндегі жалпы  шығынның өзгеруін қарастырсақ,әдетте өндірістің дамуында ауқым нәтижесі алдымен өскелең сонан кейін  тұракты болып,азаймалыға ауысады.Ұзақ мерзімде ТС=ТС(Q) қисығының нысаны негізінде изокванталарды жиілендіретін және сиретілетін аукым нәтижесі себебінен болады.

О координат басын ТС=ТС(Q) графигіндегі нүктені түзу сызықпен біріктірсек,оның ылдиы ТС(Q) /Q тең,яғни АС ға тең. (график бар мухамедиев 122 бет) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35.бәсекелес фиманың  іс әрекеті және пайдасын максималдауы

Бәсекелес фирма біртекті өнім өндіреді,сатушылар мен сатып  алушылар саны көп,тепе теңдік баға берілген деп қабылдайды.Баға өндіріс көлеміне тәуелсіз.Жетілген бәсеке үшін сұраныс  қисығы горизонталь болады.

 

Шаруашылық субъектілерінің  саладан еркін шығуы мен оған еркін кіруі ештеңемен шектелмейді.Фирманың орташа түсімі мен шекті түсімі өнімнің  нарықтық бағасына тең болады,ал олардың  графигі сұраныс қисығымен дәл  келеді.жалпы түсім сату көлемі өскен  сайын жоғарылайды.

Пайданы мелінше арттыру  екі тұрғыдан тұрады:

1жетілген бәсеке жағдайында  фирманың шекті түсімі шекті  шығынға тең болғанда өз пайдасын  мейлінше арттырады немесе шығындарын  мейлінше азайтады,бәрақ бұл кезде  баға орташа айнымалы шығындардың  минимал деңгейінен жоғары болуы  керек.

2екінші әдістеме бойынша  фирма әр түрлі шамадағы өнім  көлемін шығарудан түсетін жалпы  түсімін жалпы шығындармен салыстырады.Фирма  TRмен TCтің айырмасы ең көп  болатын,яғни пайданың ең жоғарғы  деңгейіне жеткендігі варианттарын  таңдап алады.

Фирманың мақсаты –белгіленген баға арқылы мейлінше аз зиян шегуге мүмкіндік  беретін өндіріс көлемін таңдап алу болып табылады.

Бәсекелес фирма үшін пайданы  максималдау шарты П=(TR)^”-(TC)^”=P-MC=0 ;П=P*Q-AC*Q=(P-AC)*Q                 

 

 

 

 

 

 

 

ABCD фирманың жалпы пайдасы.

 

36) Қысқа мерзімді кезеңдегі фирманың өндірісті жалғастыру немесе тоқтату туралы шешімі Пайда дегеніміз – жалпы түсім(ТR) мен жалпы шығындар (ТС) арасындағы айырма:П=TR-TC(1)Фирманың мақсаты – белгіленген баға арқылы мейлінше көп алуға немесе мейлінше көп зиян шегуге мүмкіндік беретін өндіріс көлемін таңдап алу болып табылады. Қысқа мерзімді кезеңде бәсекелес фирманың құрал – жабдығы  тұрақты болады да, ал өнім шығару көлемі өзгерген кезде тек айнымалы ресурстар ғана өзгереді, осыған сәйкес айнымалы шығындар өзгереді. Бәсекелес өндірушінің  алдында өзара байланысты 3 сұрақ туындайды:1.Өндіру қажет пе?2.Егер өндіру қажет болса, қандай мөлшерде?3.Алынатын пайда мөлшері немесе зиян қандай болады?

Қойылған сұрақтарға  толық  әрі нақты  жауап беру үшін  белгілі бір өндіріс стратегиясын  таңдап алуға  болатын  3 ықтимал  жағдайды қарастыру керек. Барлығы  да өнімнің нарықтық бағасына  байланысты болады. Бұл тәуелділікті  түсіндіру  үшін формуланы мына түрде жазайық:П= PQ – ACQ = (P-AC)Q (2)  Бірінші жағдайды қарастырайық – пайданы мейлінше арттыру. Баға орташа жалпы шығындардың  ең төменгі  деңгейінен жоғары дейік, яғни: P>A. Онда, (2) формула бойынша есептесек фирма экономикалық пайда алады. Оны мейлінше арттыру үшін өндіруші өндірісті әрбір қосымша өндірілген өнім бірлігінің  жалпы түсімге(R)  қосатын өсімі оның жалпы шығындарға (ТС) қосатын өсімінен артық немесе тең болғанша  ұлғайтуы қажет: MR≥MCнемесе жетілген бәсеке жағдайында  P≥MC, өйткені MR=P. Сондықтан фирма менеджерлері әрбірқосымша  өндірілген  өнім брлігіне  шаққандағы  шекті шығындарды  өнім бағасымен салыстырулары тиіс. Бұл жағдайда  осы өнім бірлігін сату (1) формулаға сәйкес, жалпы пайданы өсіреді. Мейлінше көп пайда мынандай теңдік орындалған жағдайда шығарылатын өнім көлеміне  сәйкес келеді. Р=МС. Бұл шарт жетілген бәсекелес фирма үшін пайдасын ең жоғары деңгейге жеткізетін шарт болып табылады.

                                         MC

 

Р

  А                                 B            

 

                                         

 

                                                AC

                             Д                                       C

 

                    min        

 

                                    
                                      

 

 

                         Бәсекелес фирманың пайдасын көбейтуі

Суретте  фирманың  шекті(МС) және орташа (АС) шығындарының қисықтары  мен сұраныс қисығы Р=MR көрсетілген. МС қисығы сұраныс қисығымен В  нүктесінде қиылысады. Оған сәйкес өнім көлемі – Q. АВСД тік төртбұрышының  биіктігі өнім көлемінің  бір бірлігіне  шаққандағы пайда немесе төмендегі  көрсеткіштердің айырмасына тең(Р-АС).  Оның ені – өндірілген тауарлар саны. Сонымн, фирманың жалпы пайдасы  АВСД тіктөртбұрышының ауданына тең  болады. Мейлінше көп пайда  өнім шығару көлемі  - тең болғанда  алынады, ал бұл өнім көлемі үшін орташа  шығындардың ең аз  мөлщерде болуы міндетті емес. Баға ең ықтимал орташа айнымалы шығындардың ең төменгі деңгейінен аз: P≤. Бұл жағдайда, фирма өзінің айнымалы  шығындарын жабатын өндіріс көлемін де шығара алмайды. Өндірісті жалғастыратын болса, ол тұрақты шығындарының құнынан да көп зиян  көреді, яғни зиян барлық шығындар шамасына ТС-ға тең болады. Сондықтан, фирма өз жұмысын тоқтатқаны жөн. Зиянның ең аз мөлшері FC-ні құрайды.

                         

                         М АС 
                                     

                                  AVC    

 

                                                                      

 

 

 

 

37)Ұзақ мерзімді кезеңдегі бәсекелес  фирманың пайдасын максималдауыҰзақ мерзімді кезеңде фирма өз өндірісінде қолданатын факторларының барлығын өзгерте алады, соның ішінде кәсіпорын ауқымын да өзгертуі мүмкін. Ол өз өндірісін ұлғайта алады немесе саладан шыға алады. Егер экономикалық пайда алса, онда өндірісті ұлғайтуға тырысады. бағасына қысқа мерзімді кезеңде фирманың пайдасы АВСД ауданына тең. Егер  ұзақ мерзімді кезеңде баға өзгермейтін болса, фирма өндіріс көлемін 
  -ден – ге көбейте отырып, пайданы AEFG  ауданына дейін арттыра алады, яғни,  баға шекті шығындарға тең болғанша  өндіріс көлемі ұлғайтылады. (LRMC):  = LRMC. Алайда фирма мұндай пайданы ұзақ уақыт бойы  ала алмайды. Пайда алуды мақсат тұтқан  фирмалар осы салаға келе бастайды, нәтижесінде.  Саланың өнімінің  нарықтық бағасы төмендей бастайды, бұндай шығындарыдың       ( LRAC) е ң аз  мөлшеріне дейін төмендегенше байқалады, яғни P=  . Нәтижесінде фирманың өнім шығару  көлемі -ке  дейін төмендейді., ал экономикалық пайда нөлге тең болады. Сонымен фирма инвестицияланған капиталға тек қана  кәдімгі пайда алады. Ал егер P< болса, онда фирмалар бұл саладан кете бастйды, бұл жағдай баға жоғарылап, экономикалық пайда нольге тең болғанша жүріп отырады.  Өндірістік опрецияларды осыйлайша реттеу нәтижесінде салада ұзақ мерзімдік бәсекелестік теңдестік орнайды.  Ол, біріншіден, қызмет етіп тұрған фирмалардың өндірісті не ұлғайтуға, не азайтуға ынтасы  жоқ екендігін көрсетеді.  Өйткені экономикалық пайда нөлге тең болады. Екіншіден, әр фирма ұзақ мерзімді кезеңде P<LRAC-ға тең болатын өнім өндіре отырып пайдасын мейлінше  арттырады. Үшіншіден, саланың жиынтық ұсынысы жиынтық тұтыну сұранысына тең.            

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

38. Жетілген бәсеке  нарығы. Жетілген бәсеке нарығы дегеніміз-төмендегідей шарттар орындалатын нарық:1.Нарықта сатып алушыға стандартты немесе біртекті өнім ұсынатын тәуелсіз сатушылар саны өте көп болған жағдай. Мыс, ауыл шаруашылығы өнімінің нарықтары;2.Әр фирманың жалпы нарықтық ұсыныстағы сату үлесі елеусіз. Сондықтан, оның өнім көлемі туралы өндірістік шешімдері жалпы ұсынысқа ықпал етпейді, соған орай ол өнімнің нарықтық бағасына әсер ете алмайды. 3.Баға, технология және ықтимал пайда жөніндегі ақпараттар белгілі болады.4.Жаңа фирмалардың салаға кіруіне немесе одан шығуына тосқауылдар қойылмайды.Бәсекелкс фирма нарықтық бағаға әсер ете алмайтын болғандықтан, ол бағаны сырттан белгіленген баға ретінде қабылдайды. Бұл-өндірілетін өнімнің кез-келген мөлшерін фирма бір ғана бағамен сатады деген сөз. Жеке өндірушінің сұраныс қисығы горизонталь сызығы болып табылады.

Жетілген бәсекелес нарығы қысқа және ұзақ мерзімді кезеңге  бөлінеді. Қысқа мерзімді кезеңдегі  мерзімде бұл нарықта әрекеттенбейтін  фирмалар оған тез арада кіре алмайды, себебі ол белгілі уақытты қажет  етеді. Сол сияқты фирмалар нарықтан бірден шыға алмайды. Ол үшін жұмысшыларды шығару керек, жал туралы келісімдерді бұзу, жабдықтарды сату керек.

Қысқа мерзімді кезеңдегі  нарықтық ұсыныс.

Sнарықтық ұсыныспен D әр  түрлі сұраныс арасындағы әрекеттер  P тепе-теңдік баға мен Q сату  көлемінің тепе-теңдігін анықтайды.

39. Ұзақ  мерзімді кезеңдегі жетілген  бәсекенің тепе-теңдігі.Ұзақ мерзімді кезеңде нарықтық ұсыныс қысқа мерзімді кезеңдегі сияқты фирмалардың ұсыныстарынан тұрады. Бірақ бұл жағдай күрделі болып келеді, себебі ұзақ мерзімді кезеңде фирма рынокқа кіре алады және одан шыға да алады.

Нарықтық сұраныс көбейіп, яғни сұраныс қисығы оңға D” жағдайына  жылжыды деп есептейік. Осының нәтижесінде  баға P1 деңгейінен P2 деңгейіне дейін  көтеріледі, ал сатудың нарықтық көлемі Q1-ден Q2-ге деін өседі, ал ұқсас фирманың өндіріс көлемі q1-ден q2-ге дейін көбейеді. Мұндай фирма оңтайлы экономикалық пайда табады. Бұл басқа фирмаларға нарыққа кіруге ынталандырма болады, бұл нарықтың ұсынысының өсуіне және нарықтық бағаның төмендеуіне әкеледі.

Тұрақты шығындар саласы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Е1 және Е3 тепе-теңдігі арқылы өтетін горизонтальды сызық, тұрақты  шығындары S  бар саласының ұзақ мерзімді ұсыныс қисығы болып табылады.Өсуші  шығындары бар салада өнім шығарудың  өсуі орта және шектік шығындар өсуіне әкеледі, яғни АС пен МС қисықтары  жоғары жылжиды.Нарықтық сұраныс D` -ден D``-ге дейін өсті дейік. Тепе-теңдік баға Р1-ден Р2-ге дейін көтеріледі. Фирма өзінің шығару көлемін өзгертпеген  жағдайда да ол оң экономикалық пайда  алады.

Өсуші шығындары  бар сала.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

нарықта Е3 тепе-теңдігі Р3жоғары бағада Q3өндіріс көлемінің көп  болған жағдайында жетеді.Е1 мен Е3 нүктелері  арқылы өтетін көлбеулік сызық ұзақ мерзімді кезеңдегі өсуші шығындардың S нарықтық ұсыныстың қисығы болады. Оның ылдиы оң.

40. Экономикалық  рента.Экономикалық рента- тауар немесе қызмет өндірушінің оны өндіруге қызықтыру үшін қосымша артық алатыны.Анықтама үшін тұрақты шығындары бар саламен жұмыс істеп отырмыз деп есептейік. Сұраныс төмен болса (D1)тек жоғары тиімділікті фирмалар ғана өнім шығарады. Ал егер сұраныс жоғары болса (D) онда өндірісте төмен тиімділікті және де жоғары тиімділікті фирмалар қатысады.

Экономикалық  рента.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұзақ мерзімді кезеңде  төмен тиімділікті фирма нөлдік экономикалық табыс алады, ал жоғары тиімділікті фирма оң рента экономикалық рентаны алады. Олардың саны шектеулі. Р2нарықтық бағасы өндірушілердің негізгі  шығын массаларымен анықталады, бұл  жоғары тиімділікті фирмалар үшін оң табыс алуына мүмкіндік жасайды.

41.Жетілген бәсекенің  нормативтік талдауыБәсекелестік нарықта тұтынушылар мен өндірушілер тепе-теңдік бағаға тура келмейтін бағамен сатып алуға немесе тауарға төлеуге келісетін болғандықтан олар ұтыс алады. Бұл мына суретте белгіленген А және В үшбұрыштар алаңдары А+В қоғамының сомалық ұтысы қоғамының жиынтық табыс пен жиынтық шығындары арасындағы айырым деп алуға болады.Qo бірлігі тауарын тұтынудан алынатын жиынтықты табыс тең: R= Мұндағы - D сұраныс қисығын анықтайтын баға (2 сурет ) .Qo тауар бірлігінің жиынтықты өндіріс шығын тең боладыC=Мұнда S нарықтық ұсыныс қисығы бойынша анықталатын  (Q)- баға:Қоғам ұтысы R-C тең. Ол бәсекелестікте максималды болады екен.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Осы графикте көрсетілгендей, -ден -ге дейін өндіріс көлемін ұлғайтқанда жиынтық ұтыс (F+G) – G = F>0 көбейеді. -ден -ге дейін өндіріс көлемі азайғанда жиынтықты ұтыс (H+L) – L =H>0 көбейеді. Демек, қоғамның ұтысы е  бәсекелестік тепе-теңдік нүктесінде максимумға жетеді.

42. Монополия жағдайындағы нарық. Монополия д/з бір сатушының тауар нарығына жақын ауыстырушысы жоқ жеткізуші болып табылатын нарықтық жүйе, ол өзінің тауарының бағасына әсер ете алады, нарыұұа жол жабық, ал сатушылар бағаны берілген деп қабылдайды.Монополияның өмір сүруінің негізгі шарты – белгілі бір салаға кіру үшін кедергілердің болуы. Кедергілердің түрі: патенттер, белгілі бір тауарға ұсыныстың жекеменшікте болуы, табиғи монополия ауқымынан үнемдеу.Егер өзінің тауарының бағасына әсер етіп, оның ұсынысы көлемін өзгертсе, онда фирма нарықтық билікке ие.