Автор работы: Пользователь скрыл имя, 29 Февраля 2012 в 08:04, реферат
Мемлекетте алынатын салық түрлерінің , оны құру мен алудың
нысандары мен әдістерінің, салық қызметі органдарының жиынтығы әдетте
мемлекеттік салық жүйесін құрайды.
1991 жылға дейін елде көбінесе экономиканы басқарудың әміршіл-
әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге сәйкес келетін салық
жүйесі қызмет етті.
1992-1994 ж.ж. | Салық жүйесі механизмінің жеткіліксіздігі (салық жүйесінің механизмі экономикалық механизмдермен байланыссыз болды) | Кәсіпкерлердің 2 жылдық жұмыс істеу және қызмет көрсету бағытына көшу. |
1995 ж. | "Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы" заңда шағын және орта бизнеске арналған оңайлатылған механизм алынып тасталды. | Кәсіпкерлердің қысқа мерзімділігінің тоқтауы. |
1996 ж. | Өз кезегінде шағын кәсіпкерліктің субъектісі болатын заңды тұлғалар 1996 жылдан бері орташа 7-9 ресми салық және төлемдер төлей бастады, сонымен қоса оның әр қайсысына арналған салық базасын анықтау есебінің жеке әдісі қолданылды және салық комитеттеріне берілетін реквизиттер мен есеп беру формасы да бар. 1996 жылы арнаулы немесе жоғары білімсіз кәсіпкерлерге салықтық патент түрінде төлеу жүйесі енгізілді. | Салықтық патенттік түрде төлеу әдісінің пайда болуы мемлекет пен жеке кәсіпкерлердің салықтық қарым-қатынастарын белгілі деңгейде жүйеледі, сонымен қоса салық салу механизмін қарапайымдады, айта кетсек, есепке тұру оңайлатылды, кәсіпкерлік қызметпен айналысатындарға кіріс және шығыс кітабын жүргізу алынып тасталды. Мұның барлыгы кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтардың жалпы санының өсуіне алып келді. |
1997 ж. | Мұнымен бір уақытта 1997 жылдан бастап шағын кәсіпкерлік субъектілерінің салық төлеміне аванстық төлем жүйесін қолдана бастады. | Біріншіден, бұл механизм шағын және орта кәсіпорындардың айналым құралдарының алаңдауы; Екіншіден, салық салу принципі бүзы.іады алынбаған табысты төлету; Үшіншіден, бқл механизм шагын және орта бизнесті несиелеу механизмімен байланыспайды. Сонымен, аванстық төлем жүйесінде, есептелген салықтың, өткізілген тауардан түскен ақшадан емес, тауар немесе қызмет көрсету айналысындағы| қаражаттардан төленуіне алып келеді, бұл өз кезегінде кәсіпорынның айналым қаражаттарының "тоңдатылуына" алып келеді. |
1997-1998 ж.ж. | Патент және лицензия құнының өсуі | Кәсіпкер қызметкер ретінде тіркелместен нарықта тауарын өткізуші тұлғалардың 1 санының өсуі байқалды. |
2001-2003 ж.ж. | Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне "Арнаулы салық режимін" енгізу | Шағын және орта бизнес кәсіпкерлерінің санының бірдестен артып, олардан түсетін салықтық түсімдерде кебейген. |
Ескерту: Кестені құрастырушы автор.
Ол белгілі мерзімде табыс салығынан босату, қайта құрылған кәсіпорынға және шаруа (фермер) қожалығына белгілі мерзімге салық ставкаларын түсірумен түсіндіріледі.
Салық реформасының екінтпі кезеңі 1995 жьтлдьщ маусым айынан бастап шағын кәсіпорындарында салықтың барлық түрлерін төледі: табыс салығы, қосылған құн салығы, мүлік салығы, көлік құралдарына салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер. Бұдан, шағын және орта кәсіпкерлерге салық салу басқа шаруашылық субъектілерімен теңестірілді. Мемлекет тарапынан шағын кәсіпкерлікті реттеу жүйесі салықтық, несиелік және басқа құралдар -арқылы қарастырылмады. Нәтижесінде кіші кәсіпорындардың және шаруа (фермер) қожалықтарының жағдайы тез төмендеп кетті (кесте 9).
Кесте 9
Шағын бизнес кэсіпорындарының саны
(экономикалық қызметі бойынша) 1.01.2005
Экономикалық қызметі | Тіркелгені | Әрекеттегі |
| ||||
бойынша |
|
| Барлығы | Белсенділері |
| ||
| Бірлігі | % | Бірлігі | % | Бірлігі | % |
|
Қазақстан Республикасында | 145087 | 100,0 | 103291 | 100,0 | 51339 | 100,0 |
|
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және орманшылық | 10005 | 6,9 | 7539 | 7,3 | 3647 | 7,1 |
|
Балық аулау және балық шаруашылығы | 324 | 0,2 | 242 | 0,2 | 97 | 0,2 |
|
Өнеркәсіп тау-кен өндірісіөңдеу өнеркәсібі өндіріс және электрэнергия, газ, су өндірісі | 16325 969 14377 979 | 11,3 0,7 9,9 0,7 | 11526 704 10106 "716 | 11,2 0,7 9,8 0.7 | 6591 335 5862 394 | 12,8 0,7 11,3 0.8 |
|
Құрылыс | 18234 | 12,6 | 14652 | 14,2 | 6768 | 13 |
|
Сауда, үй бұйымдары және автомобиль ремонты | 68029 | 46,9 | 44984 | 43,6 | 20817 | 40,5 |
|
Қонақ үй және мейрамхана | 2343 | 1,6 | 1503 | 1,5 | 864 | 1,7 |
|
Транспорт және байланыс | 7460 | 5,1 | 5370 | 5.2 | 2932 | 5,7 |
|
Жылжымайтын мүлік, аренда операциялары жэне кәсіпорындарға қызмет көрсету саласында | 16091 | 11,1 | 12747 | 12,3 | 6922 | 13,5 |
|
Білім беру | 1221 | 0,8 | 926 | 0,9 | 511 | 1,0 1 |
|
Денсаулықты сақтау және әлеуметтік қызмет | 2083 | 1,5 | 1667 | 1.5 | 1023 | 2,0 |
|
Басқа коммуналдық, әлеуметтік және жеке қызметтер | 2972 | 2,0 | 2135 | 2Д | 1167 | 2,3 |
|
Шығыс көзі: Статистическое обозрение Казахстана, 2005 №1.
Салық реформасының үшінші кезеңінде кәсіпкерлік қызметпен айналысушы жеке тұлғалар және заңды тұлғалар - шағын бизнес субъектілеріне арнап оңайлатылған салық салу жүйесі жасалына бастады. Бұл ретте, салық салудың патенттік жүйесі негізгі ретінде қаралған.
Салық реформасының төртінші кезеңі 2002 жылдың 1-ші қаңтарынан қолданыста жүрген Қазақстан Республикасының "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер" Кодексінде (Салық Кодексі) көзделген "Арнаулы салық режимі". Бұл салық режимі шағын бизнес субъектілерін мемлекеттік қолдаудың жаңа жүйесі. Жоғарыда аталған үш кезеңдегі қателерді ескеріп шағын және орта бизнес субъектілеріне, шаруа (фермер) қожалықтарына, ауылшаруашылық тауар өндіруші заңды тұлғаларға және кәсіпкерліктің кейбір түрлерімен айналысатындарға салық салудың ерекше бір жүйесін көздейді.
Қазақстан - 2030 стратегиялық бағдарламасында шағын кәсіпкерліктің дамуына және экономиканың басқа салаларының ішінде үлестік салмағын арттыруға қолайлы жағдай жасау көзделген.
Кәсіпкерлікті қолдауға бағытталған Қазақстан Республикасы Үкіметінің жүргізіп отырған саясаты бағытының ең негізгісі жаңа шағын кәсіпорындардың ашылуына қолайлы жағдай жасау болып табылады.
Кәсіпкерлік табиғи жолмен қалыптасқан, ал оны мемлекеттік қолдаудың мысандары мен әдістері әлеуметтік-экономикалық ұзақ реформаларды жүргізу барысында жетілдірілген экономикасы дамыған елдерге қарағанда, республикадағы кәсіпкерліктің дамуы тарихы небары он жылдан астам мерзімді құрайды. Осы кезеңде кәсіпкерлікті қолдаудың және дамытудың бес мемлекеттік бағдарламасы қабылданды және соның төртеуі толық іске асырылды, ал бесіншісі (2004-2006 жж. арналған) іске асырылуда.
Қазақстанда осы сектордың қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуына әсері жалпы ішкі өнімнің жартысынан астамы оның үлесіне тиетін Батыс Еуропаның, Американың және Оңтүстік Шығыс Азияның өнеркәсібі дамыған елпердегідей аса елеулі болмағанымен, шағын кәсіпкерлік біздің елімізде іскерлік өмірдің бұқаралық, серпінді дамушы бөлігі болып отыр.
Мемлекет басшысы шағын кәсіпкерлікті одан әрі дамыту мақсатында жеке секторды қосылған құны жоғары өндірістерді құруға ынталандыратын шағын бизнесті қолдаудың таяу перспективаға арналған, оның ішінде кәсіпкерлік ахуалды, бәсекелі ортаны қалыптастыруға, жоғары қосылған құны бар жеке секторды ынталандыратын қоғамдық институттар жүйесін қалыптастыру жөніндегі негізгі бағыттарды айқындады. Нәтижеде, соңғы жылдары шағын бизнес кәсіпорындарын санының өскендігін байқауға болады.
01.01.2005 жылда республика бойынша шағын бизнес кәсіпорындарында жұмыс істейтіндер саны 524,6 мың адам болған. Бұл 2004 жылғы деңгейден 8,7% -ға артық. Шағын бизнес кәсіпорындарында жұмыс істейтіндердің 31%-дан көбірегі сауда, автомобиь ремонты, үй бұйымдары және жеке пайдалану заттары саласында; 16,9%-ы құрылыста және 15,1%-ы өнеркәсіп саласында жұмыс істейді (Кесте 10).
Кесте 10.
ОҚО бойынша 2006 жылдың 1 қаңтарындағы шағьтн бизнес кәсіпорындары санының қызмет түрлері бойынша өзгеруі
өткен жылдыц тиісті кезеңіне, өсуі +, кемуі -, % - бен
Қызмет түрлері | Тіркелгендер | Жұмыс істеп гұрғандар | |
|
| барлығы | Оның ішінде белсенділері |
Облыс бойынша Соның ішінде: | 7,8 | 12,8 | 4,9 |
Ауыл шаруашылығы, аңшылық және онымен байланысты қызметтер, балық аулау және балық өсіру | 0,6 | 3,0 | 1,2 |
Өнеркәсіп: | 4,0 | 6,6 | 6,8 |
- кен өндіру өнеркәсібі | 22,6 | 30,6 | 23,1 |
- өңдеу өнеркәсібі | 4,1 | 6,5 | 6,9 |
- газды, электр энергиясын және суды өндіру және бөлу | -3,2 | -2,4 |
|
Құрылыс | 28,2 | 37,6 | 41,7 |
Сауда, автомобильдерді және үй бұйымдарын жөндеу | 7,7 | 14,5 | -1,4 |
Қонақ үйлер мен мейрамханалар | 0,9 | 7,7 | -15,6 |
Көлік және байланыс | 10,9 | 16,4 | 2.5 |
Жылжымайтын мүлікпен операциялар, жалдау және кәсіпорындарға қызмет көрсету | 17,7 | 22,1 | 3,7 |
Білім беру | 19,7 | 26,1 | 11,9 |
Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызметтер көрсету | 2,0 | 1,8 | 1,4 |
Коммуналдық, элеуметтік жэне басқа қызметтер көрсету | 10,5 | 12,8 | -2,9 |
Шығыс көзі: Оңтүстік Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуы. 2006, №1.
Статистик мәліметтер бойынша 01.01.2005 жылда республикада тіркелген шағын бизнес кәсіпорындарының саны 145,1 мыңға жуық, бұл 2004 жылғы деңгейден 10,9 паызға артық. Тіркелген кәсіпорындардың 71,2 пайызы әрекеттегі немесе экономикалық қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындар саналады.
2004 жылдың желтоқсан айындағы мәліметтер бойынша 51 мыңнан (әрекеттегі шағын бизнес кәсіпорындарының 49,7 пайызы) астам кәсіпорын белсенді қызмет көрсеткен /27/.
Белсенді кәсіпорындардың көпшілігі (40,5 %) сауда, автомобил жөндеу, үй бұйымдары және жеке қызмет көрсету саласында.
Өнеркәсіп қызметінде белсенді кәсіпорындардың 12,8 пайызы, бұл кәсіпорындардың 88,9 пайызы қайта өңдеу өнеркәсібі саласында қызмет көрсетуде. Мемлекеттік статистикалық тіркелім деректеріне сәйкес Оңтүстік Қазақстан облысы (ОҚО) бойынша 2006 жылдың қаңтар айының 1 жұлдызына шағын бизнеспен айналысатын 14,3 мың кәсіпорын тіркелген, бул 2005 жылғы қаңтар айының 1 жұлдызындағы деңгейден 7,8% жоғары. (Кесте 11).
Кесте 11
2006 жылдың 1 қаңтарындағы шағын бизнес кәсіпорындары санының қалалық әкімшіліктер мен аудандар бойынша өзгеруі
өткен жылдың тиісті кезеңіне, өсуі +, кемуі -, % - бен
Қалалық әкімшіліктер мен аудандар | Тіркелгендері | Жұмыс істеп тұрғандар | |
|
| барлығы | оның ішінде белсенділері |
Облыс бойынша | 7,8 | 12,8 | 4,9 |
Шымкент қ.ә. | 11,5 | 18,7 | 11,3 |
Арыс қ.ә. | 5,7 | 6,2 | 35,0 |
Кентау қ.ә. | 5,5 | 11,2 | -20,0 |
Түркістан қ.ә. | 2,0 | 9,4 | -5,8 |
Бәйдібек ауданы | 0,4 | 7,2 | -8,0 |
Қазығұрт ауданы | 1,6 | -8,7 | 1,1 |
Мақтаарал ауданы | -2,3 | 2,1 | -8,2 |
Ордабасы ауданы | 2,7 | 1,3 | -4,4 |
Отырар ауданы | 8,4 | 8,8 | 29,1 |
Сайрам ауданы | 7,8 | 10,7 | -7,9 |
Сарыағаш ауданы | 6,5 | 11,7 | -6,9 |
Созақ ауданы | 5,6 | 11,3 | 2,6 |
Төлеби ауданы | 9,0 | 14,6 | 24,2 |
Түлкібас ауданы | -2,9 | 5,5 | -20.6 |
Шардара ауданы | 7,6 | 15,6 | 75,0 |