Мұғалім мен оқушылар қарым-қатынастарының психологиялық компоненттер

     Оқушылар  ұжымын шартты түрде бірнеше ұжымдасқан әр түрлі құрылымдағы бастауыш ұжымтоптар (сынып ұжымы, пионер ұжымтоптары, үйірмеге қатысушы балалардың ұжымдары т.б) құрайды. «Мектептегі оқушылар ұйымының өзін-өзі басқару қағидаларына негізделе отырып жүргізілуі - ұжым мүшелерінің ұйымшыл болуларына, шығармашылық-танымдық қасиеттерінің ашылуларына зор ықпал етеді..» - деген анықтамалар зерттеу жұмысымызға негіз болмақ. Оқушылар ұйымындағы тәрбие мәселелерінің маңызы мен әлеуметтік мәніне  Луначарский А.В, Крупская Н.К, Макаренко А.С, Сухомлинский В.А, Блонский П.П, Лебединский В.В, Бабанский Ю.К, Болдырев Н.И т.б  тоқталып өткен.

     Біздің  ойымызша «ұжымның» да, «ұйымның» да негізгі мақсаты бір, бірақ «ұйым» белгілі бір мақсатты көздей ұйымдасқан оқушылардың күрделі тобы болса, ал «ұжым» сол топтың ішіндегі ой-пікір, көзқарас бірлігінен туған жеке-жеке топтар. Ұжымның ұйымдық топтасуға ұласуы - балалардың бірыңғай қарым-қатынастары мен шығармашылық әрекеттерінің жиынтығы десек, ұйымдық құрылымды - ұжым жетістіктері мен мәртебесін анағұрлым жоғарғы деңгейге көтеруге бағытталған әлеуметтік құбылыс демекпіз.

     Балалар ұжымы өзінің қалыптасу барысында үш кезеңнен өтеді. Оның жақын, орта және алыс мақсаттары болады. Тәрбие қос ықпал арқылы жүреді. Ол туралы А.С. Макаренко айтып кеткен. Мектеп оқушыларын балалар ұжымы арқылы, тағы да басқа ортада тәртіпке тәрбиелеп, саналы тәртіпті қалыптастырған жөн. Саналы тәртіпке тәрбиелеуде баланың жас және дербес ерекшеліктерін ескерген дұрыс. Саналы тәртіп - жалпы тәрбиенің нәтижесі болып табылады.

      Саналы  тәртіп тәрбиеліліктің ең жоғары сатысы. Ондай тәртіптің қалыптасуы қоршаған ортаға байланысты. Саналы тәртіпті қалыптастыру үшін балаға жалпы ортақ талап қоя білу керек. Талапты ата-ана, мектеп ұстаздары, жора-жолдастары, мектеп ұжымы қояды, баланы жаттықтырады, жақсы істерін мақтайды, жаман істеріне сын айтады, жаман әдеттен арылуға үйретеді.

        Балалар ұжымының дамуы, Макаренко  бойынша, әруақытта да жүріп  отыруға тиісті, дамуды педагогикалық  ұжым бағыттап отырады, ал оның  алға қозғалысының өте тиімді  жолдарын шығармашылықпен іздестіреді.

        Ұжымның өмір сүруінің ең негізгі  заңын Макаренко ұжымның қозғалысы,  өсуі және дамуы деп атады.Оның  пікірінше, онсыз біздің қоғамның  өміршең бөлігі ретінде ұжымды  елестету мүмкін емес. Горький  атындағы колония мен Дзержинский  атындағы коммунадағы өзінің педагогикалық тәжірибесінде осы ережені қатаң сақтады, колонистер мен коммунарлардың ұмтылысын және ешуақытта тоқтап қалуға болмайтынын, әруақытта алға жүріп отыру ептілігін орынды тәрбиелеу, алға мақсат қоя білу қабілеттілігі және сол орындай білу.

        Макаренко балалар ұжымы өмірінде  берік ұйымдасқан активке ерекше  мән берді, оны педагогтың ең  жақын тірегі деп қарады. Ол  колония тәрбиеленушілердің ішінен  актив ядросының бөлінуіне қуанды, оның толығуына қуанды, оны тәрбиелеу  туралы қамқорлық жасады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

      1. Ауғанбаева Бақытгүл.  Ұжымдық оқыту негізінде оқушылардың ғылыми зерттеу жұмысына баулу // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2008. - №4. -140-143 б.

      2. Әбішев Ш.  Адамгершілікке тәрбиелеу құралы - еңбек пен ата-ана үлгісі // Алдаспан. - 2011. - №11 - 12. - 20-22 б.

      3. Бабаев С.Б. Жалпы педагогика. - Алматы: Заң әдебиеті, 2007. - 228 б.

      4. Бабаев С.Б. Бастауыш мектеп педагогикасы: оқу құралы. - Алматы: Заң әдебиеті, 2007.- 413 б.

      5. Байжанова З.Т. Жалпы педагогика: оқу құралы. - Алматы: Таймас, 2008. - 168 б.

      6. Баймбетова К.С. Көктем гүлдері // Бейнелеу өнері  және сызу. - 2009. - №5. - 2-3 б.

      7. Бегалиев Т.Б. Педагогика. Қысқаша лекциялар курсы. - Тараз, 2002. - 135 б.

      8. Жакупбекова Г.О. Ұжымдық оқыту технологиясының элементтерін   сабақта   пайдалану // Білім-Образование. - 2009. - №4. - 9-10 б.

      9. Жарықбаев Құбығұл. Қазақ тәлім-тәрбиесі. - Алматы: Санат, 1995. - 352 б.

      10.  Ғ.-У. С. Капеновтың еске алуына арналған педагогикалық оқуларының материалдары = Материалы педагогических чтений, посвященных памяти Г-У. С. Капенова / под общ. ред. А. Нухұлы.- Павлодар: ПГПИ, 2008. - 413 с.

      11. Калиакбаров Е.С. Ою-өрнектің түрлері мен ағашқа салынатын ою-өрнектер // Бейнелеу өнері және сызу. - 2009. - №2 - 3-5 б.

      12. Қоянбаев Ж. Б. Педагогика: университеттер студенттеріне арналған оқу құралы. - 2-бас. - Алматы, 2000. - 383 б.

      13. Құрманалина Ш.Х. Педагогика: оқулық. - Астана: Фолиант, 2008. - 272 б.

      14. Мұсаева С.А. Жас ерекшелік педагогикасы: оқулық. - Астана: Фолиант, 2006. - 472 б.

      15. Педагогика: оқулық / Ш.Х. Құманалина, Б.Ж. Мұқанова, Ә.У. Ғалымова, Р.К. Ильясова. - 2 - басылым. - Астана: Фолиант, 2010. - 656 б.