Жалпы білім беретін мектеп дарындылық және дарындылықты дамыту мәселелері

11        12

сағат	биіктік	су		көз	құлақ	тіс
у	м	?		к	е	?

13        14

кітап	қалам	сызғыш		10	19	20
о	ж	?		ж	т	?

  15        16

36	81	45		15	30	40
1	6	?		4	7	?

  17        18

тырналар	қасқыр	өсімдіктер		87	53	60
к	ж	?		с	б	?

  19        20

емен	қайың	итмұрын		дала	қол	Қара
а	а	?		а	о	?

 

 

Дұрыс жауаптар;

1	6– саны	жер – 3, су – 2, инелік – 6 әріптен тұрады
2	«Р»- әрпі	әйнек –«Ә»-бірінші  әріп, сағат-«А»-2 әріп, сурет–«Р»-үшінші әріп.
3	«Ж»-әрпі	балық - суда, құмырсқа – жерде, піл- жерде тіршілік етеді
4	«Е»- әрпі	қала - «А»-екінші әріп, кеш – «Е»-екінші әріп, кесе – «Е»-екінші әріп.
5	«Б» - әрпі	76 – 6-«а»  әрпінен басталады, 23 – 3-«ү» әрпінен  басталады, 11 – 1-«б» әрпінен басталады.
6	7 – саны	алфавиттік  орнына байланысты.
7	4 – саны	қоңыз – 6 аяқпен, адам – 2 аяқпен, жылқы – 4 аяқпен қозғалады.
8	«А» - әрпі	шортан –  балық, бүркіт – құс, түлкі – аң.
9	«Қ» - әрпі	ара, көбелік, көкек  – қанат арқылы ұшады.
10	«С» - әрпі	жазда – жасыл, қыста – ақ, күзде – сары түстер басым болады.
11	«Л» - әрпі	уақытты – сағатпен, биіктікті – метрмен, суды – литрмен өлшейді.
12	«Ш» - әрпі	көз – көреді, құлақ - естейді, тіс – шайнайды.
13	«С» - әрпі	кітапты – оқиды, қаламмен – жазады, сызғышпен –  сызады.
14	«Ж» - әрпі	10 – жұп сан, 19 – тақ  сан, 20 – жұп сан.
15	2 – саны	36:9-3=1,  81:9-3=6,  45:9-3=2.
16	9 – саны	15:5+1=4,  30:5+1=7, 40:5+1=9.
17	«К» - әрпі	тырналар –  көпше, қасқыр – жеке, өсімдіктер- көпше  түрде.
18	«А» - әрпі	87 – 8 «С»  бірінші сан, 53 – 5 «Б» бірінші  саны, 60 – 6 «А» бірінші саны.
19	«Б» - әрпі	емен – ағаш, қайың – ағаш, итмұрын – бұта.
20	«А» - әрпі	дала – екінші әрпі «А», қол – екінші әрпі «О», қара – екінші әрпі «А».

 

 

    4 сынып  оқушылардың барлығының саны 40

Осы жүргізілген  әдістеме нәтижелерін талдайтын  болсақ;

жоғарғы денгей 37,5 %.

 Орта денгей 50 %.

Төмен деңгей 12,5 %

Осы тест бойынша  оқушылардың ойлау қабілетiнiң  денгейi басым көпшілігінде орта және жоғары деңгейде екенін көруге болады. Егер бұл көрсеткіштерді диаграмма  түрінде бейнелейтін болсақ;

Диаграмма №1.

Осы көрсеткіштер бойынша сыналушы ретінде алынған балалардың  логикалық ойлау қабілеттерінің жоғары екені байқалады. Бұл қасиет дарынды балаларға тән көрсеткіштердің бірі болып табылады. Зерттеуімізді нақтылай түсу үшін осы сыналушыларға тағы да бір сөздік қабілетін анықтайтын «Жалпы ±ѓымды  аныќтау» әдістеме жүргізуді жөн көрдік.

Әдістемеге сипаттама; Б±л єдістеме наќты жалпыланатын сµзбен логикалыќ байланысы бар, т‰птік белгілері ортаќ сµзді  тањдауды талап етеді. Бланкіде жалпыланатын 10 сµз жєне єр ќайсысында тањдауѓа т‰сетін  бес сµз ќатары бар, оныњ ішіндегі екеуі жалпыланатын сµзбен тыѓыз байланыста. Єр тапсырмадаѓы осы екі сµзді тауып астын сызу ќажет.

 

Єдістемемен ж±мыс істеу  инструкциясы; Бланкініњ єрбір жолында  жаќшаныњ сыртында ќарамен жазылѓан сµз жєне жаќшаныњ ішінде бес сµз  жазылѓан. Б±л бес сµздіњ ішінде жаќшаныњ сыртында т±рѓан жалпыланатын сµзбен тыѓыз байланысы бар екі сµзді тауып астын сызу ќажет. Мысалы, жалпыланатын сµз «баќша» жєне келесі сµздер ќатары. Баќша итсіз, дуалсыз тіпті баќшашысыз да болуы м‰мкін, ал жер мен µсімдіксіз болуы м‰мкін емес. Ендеше «жер» мен «µсімдік» сµздерініњ астын сызу ќажет. Ќандай с±раќтарыњыз бар? Єр тапсырмаѓа 3 минут уаќыт беріледі. Бастањдар! (Секундомер ќосылады.)

1. Баќша (µсімдік, баќшашы, ит, дуал, жер)
2. Аурухана (бµлме, баќша. дєрігер, радио, аурулар)
3. Қала (автомобиль, ғимарат, тобыр, көше, велосипед)
4. Сарай (шөп қора, ат, шатыр, мал, қабырға)
5. Бөлу (топ, бөлінгіш, қарындаш, бөлінді, қағаз)
6. Газет (шындық, қосымша, телеграмма, қағаз, редактор)
7. Ойын (карта, ойыншалар, штраф, жаза, тәртіп)
8. Кітап (суреттер, соғыс, қағаз, махаббат, мәтін)
9. Махаббат (раушан, сезім, адам, қала. табиғат)

    10.Кітапхана (қала, кітап, лекция, музыка, оқырман)

     Кілт;

1. Өсімдік, жер	6. Қағаз, редактор
2. Дәрігер, аурулар	7. Ойыншылар,  тәртіп
3. Ғимарат, көше	8. Қағаз, мәтін
4. Шатыр, қабырға	9. Сезім, адам
5. Бөлінгіш, бөлінді	10.Кітап, оқырман

 

Осы әдістеме бойынша алынған нәтижелер бойынша;

Жоғары деңгей –40 %

Орташа деңгей –55 %

Төмен деңгей – 5 %

 Осы нәтижелерді диаграмма  түрінде бейнелейтін болсақ;

Диаграмма №2.

                                                                                           

Оқушылардың сөздік қабілетінің  даму бойынша да сыналушылардың көпшілігінде орта және жоғары деңгей басым болды. Осы жүргізілген әдістемелер  бойынша, яғни сөздік қабілеті мен логикалық ойлау қабілеттерінің деңгейін жалпылай қарайтын болсақ, сыналушыларды сөздік қабілеттен гөрі логикалық ойлау қабілеті аздап төмендеу көрсеткіш байқатады. Осыған байланысты бастауыш мектеп жасындағы балаларды логикалық ойлауға қарағанда сөздік қабілеттерінің жақсы дамығандығын көруге болады.

Осы зерттеу нәтижелері бойынша, яғни сөздік қабілеті және логикалық  ойлау қабілеті даму деңгейінде төмен  көрсеткіш көрсеткен баллармен  дамытушылық және түзету бағдарламасын  жүргіздік. Бағдарламаға сипаттама беретін болсақ:

Дамыту-түзету бағдарламасының мақсаты – баланың танымдық қабілетін, сөздік қабілетін жетілдіру.

Осы мақсатқа байланысты дамыту бағдарламасы келесі тапсырмалар  бойынша жүргізілді.

 

Тапсырма №1. Мағыналы сөздерді табу анаграммасы.

  Алғашқы тоғыз тапсырма анаграмма ретiнде берiлген.Бүл сөздердегі әрiптердiң орындары ауыстырылған мағынасыз сөздер.Тапсырманы шешу үшiн,әрiптердiң орнын ауыстырып қою керек.Сонда таныс сөз шығады. Жауапты қағазға жазу керек. Мысалы: «ОЛТС» сөзiнде әрiптердiң орнын ауыстырсақ «СТОЛ» сөзi шығады.

Инструкция; Берiлген анаграммалар бойынша қандай сөздер берiлгенiн тап.

                                                              Дұрыс жауаптары:

1.СЕПЕ                                               ЕСЕП

2.ДӘМЕI     ӘДЕМI

3.РАМНА                                             АРМАН      

4.АЖДҒЙА     ЖАҒДАЙ

5.И¤АМРТА                                                  ҒИМАРАТ

6.РОНЫДҚЫ                                                 ОРЫНДЫҚ

7.АБЫРТЛҚЫ                                              БАТЫРЛЫҚ

8.ЕШЕШДНКI                                              ШЕШЕНДIК

9.АТСПРЫАМ                                            ТАПСЫРМА

Тексеру тапсырмаларының  құрылымы негiзгi принципте iшкi бiрлiктiң  үйлесiмiнен, тапсырмалардың шарттары сыртқы ерекшелiгiнiң бiртектiлiгiнен құрылған.

 

Тапсырма №2. Жалпы  ұғымды анықтау.

Әр тапсырмадағы берiлген сөздердi бiр атаумен ата:

1. Жайын, сазан - ? 2. Сыпырғыш, күрек - ? 3. Қыс, жаз - ? 4. Қияр, қызанақ - ? 5. Қарағай,жаңғақ ағашы - ?

6. Шкаф, диван - ? 7. Шiлде, маусым - ? 8. Күн, түн - ? 9. Пiл, қасқар - ? 10.Ағаш, гүл - ?

 

 

Дұрыс жауаптары:

1. балық 2. құрал-сайман 3. жыл мезгiлi 4. көкөнiс 5. ағаш түрлерi

6. жихаз түрлерi 7. жаз айлары 8. уақыт мерзiмi 9. жануарлар 10. өсiмдiктер

Тапсырмалар:

1.Қатияға қарағанда  Тәлiм көңiлдi. Қатия Әлиге қарағанда  көңiлдi. Ең көңiлдiсi кiм?

А)Қатия     Ә)Тәлiм   Б)Әли

2.Бануға қарағанда  Садық күштi. Бану Ләйлаға қарағанда  күштi. Ең әлсiзi кiм?

А) Бану  Ә) Садық   Б) Ләйла

3.Қалиға қарағанда Майра қара. Әсетке қарағанда Майра қара. Бәрiнен де ең қарасы кiм?

А) Қали   Ә) Майра  Б) Әсет

4.Бану Қатияға  қарағанда ауыр. Бану Зереге қарағанда  жеңiл. Ең жеңiлi кiм?

А)Бану  Ә)Қатия Б)Зере

5.Әли Мәдиге  қарағанда иаее. Мәди Әселге қарағанда иаее.

Кiм ең иаее?

А)Әли  Ә)Мәди  Б)Әсел

6.Әсел Мәдиге  қарағанда тпрқ. Мәди Әдiлге қарағанда  тпрқ. Кiм ең тпрқ?

А)Әсел  Ә)Мәди  Б)Әдiл

7.Прси Лдиқға  қарағанда көңiлдi. Прси Қршнға  қарағанда көңiлсiз. Кiм ең көңiлсiз?

А) Прси  Ә) Лднқ  Б) Қршн

8.Бтрн Ртбнға қарағанда әлсiз. Бтрн ¤мтнға қарағанда күштi. Ең әлсiз кiм?

А) Бтрн  Ә) Ртби  Б) ¤мтн

9.Мнрн Нбстға  қарағанда уиее.  Нбст Стпжға  қарағанда уиее. Кiм ең уиее?

А) Мнрн   Ә) Нбст  Б) Стпж

10.Дшлт  Стпрға  қарағанда қлми. Стпр Пнбрға қарағанда  қлми. Кiм ең қлми?

А) Дшлт   Ә) Стпр  Б) Пнбр

11.Ит қоңызға  қарағанда жеңiл. Ит пiлге қарағанда  ауыр. Бәрiнен де жеңiл кiм?

А) Ит   Ә) Қоңыз  Б) Пiл

12.Ат шыбынға  қарағанда аласа, ат жирафқа  қарағанда биiк. Бәрiнен де кiм  биiк?

А) Ат   Ә) Шыбын  Б) Жираф

13.Әлиев Мәсiмовтан 68 жас кiшi. Әлиев Серiковтен екi жас үлкен. Бәрiнен де кiшiсi кiм?

А) лнев   Ә) Мәсiмов  Б) Серiков

14.Майлин Әлиевке  қарағанда 3 кг жеңiл.  Майлин  Қалиевке қарағанда 74 кг ауыр. Бәрiнен де ең ауыры кiм?

А) Майлин   Ә) Әлиев  Б) Қалиев

15.Сара Әйменге қарағанда бiрталай әлсiз. Әймен Баянға қарағанда күштi. Бәрiнен де ең әлсiзi  кiм?

А) Сара   Ә) Әймен  Б) Баян

16.Бәти Әсетке  қарағанда қара. Бәти Гүлiмге қарағанда  бiрталай ақ. Бәрiнен ақ кiм?

А) Бәти   Ә) Әсет  Б) Гүлiм

17.Ұлан Әлiмге  қарағанда баяу.Бота Ұланға қарағанда жылдам. Ең жылдамы кiм?

А) Ұлан  Ә) Әлiм  Б) ота

18.Сәкен Мәдиге  қарағанда ауырлау. Әли Сәкенге  қарағанда да жеңiлдеу. Ең жеңiлi  кiм?

А) Сәкен    Ә) Мәди  Б) Әли

19. Бану Қатияға  қарағанда көңiлдi және Майраға  қарағанда жеңiл. Ең көңiлсiзi және ең ауыры кiм?

А) Бану   Ә) Қатия  Б) Майра

20.Айшаға қарағанда  Рита қаралау, әрi Нүрлан кiшi. Рита  Нұрлыға қарағанда ашык және  Айшадан үлкен.Ең қарасы, ең жасы  кiм?

А) Айша   Ә) Рита  Б) Нұрлы.

21.Ұлжан Әлиден  көңiлдi, Сәннен жеңiл. Сән Ұлжаннан  күштi. Ұлжан Сәннен ауыр. Сән Әлиден көңiлсiз.Әли Ұлжаннан әлсiз.Ең көңiлдiсi, ең жеңiлi және ең күштiсi кiм?

А) Ұлжан   Ә) Әли  Б) Сән

22.Тәкен Маяға  қаравғанда қара,Мая Бекке қарағанда  кiшi.Бек Тәкенге қарағанда   аласа.Тәкен Бекке қарағанда үлкен.Бек  Маяға қарағанда ақ. Мая Тәкеннен биiк. Ең ағы, ең үлкенi, ең биiгi кiмдер?

А)Тәкен   Ә)Мая  Б)Бек   А)Тәкен үлкен   Ә)Мая биiк. Б)Бек  ақ.

 

Кiлтi:

1. Тәлiм               2.  Ләйла 3. Майра 4. Қатия 5. Әсел 6. Әдiл 7. Лднқ 8. ¤мти 9. Мнрп 10. Дшлт 11. Пiл

12. Шыбын 13. Серiков 14. Майлин 15  Баян 16. Әсет 17. Әлiм 18. Мәди 19. Қатия ең  көңiлсiзi 20. Майра ең  ауыр 21.Айша ең  жасы Нұрлы қара 22.Ұлжан ең  көңiлдi Әли ең жеңiлi Сән күштi 23.Тәкен үлкен   Мая биiк Бек ақ.

 

Дамыту-түзету жұмысын қажет еткен, алдыңғы әдістемелер бойынша төмен көрсеткіш көрсеткен балалармен жүргізілген бағдарламалық жұмыстан кейін қайтадан өткізілген әдістеме нәтижесі төмендегідей болды;