Мәліметтер қоры көмегімен ақпаратты

 

 

 

Аннотация.

 

      Ұсынылып отырған дипломдық жұмыс  кіріспеден, 3 тараудан, қорытындыдан, қосымша материал мен қолданған  әдебиеттер тізімінен тұрады.

      Бірінші тарауда мәліметтер қоры  ұғымының пайда болуы, реляциялық  мәліметтер қорын қалыптастыру  сияқты жалпы сұрақтар қарастырылған.

      Екінші тарау – тікелей MS Access мәліметтер қорын басқару жүйесінің  негізгі объектілерін құру, олармен  жұмыс істеу мысалдар негізінде  көрсетіл-ген.

     Үшінші тарау – мәліметтермен  жұмысты ұйымдастыруға арналған.

     Қосымша материалда лабораториялық жұмыстар мен білімдерін тексеруге арналған тестілер берілген.

      Дипломдық жұмыс Электрондық  оқулық түрінде берілген, қазақ  тілінде оқитын жоғарғы мектеп  оқушылары мен студенттерге арналған. Информатика мұғалімдеріне әдістемелік құрал ретінде қолдануға да болады.

 

 

 

 

 

 

     Данная дипломная работа состоит  из введения, трех глав, заключения, приложения и списка литературных  источников использованных в  дипломной работе.

     В первой главе идет общая  характеристика рассматриваемой темы СУБД MS Access .

     Во второй главе подробно рассмотрены  объекты СУБД  MS Access  в примерах.

     В третьей главе – организация  работы с данными в MS Access: межтаблич-ные  связи, создание отчетов и запросов.

     В приложении имеются лабораторные работы и тесты.

     Дипломная работа выполнена в  виде электронного учебника и  предназна-чена для студентов  и учащихся старших классов  с казахским языком обучения. Эту работу также можно использовать  в качестве методического пособия  для учителей информатики.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МАЗМ¦НЫ

 

 

 

    

     Кіріспе.......................................................................................……….3

 

1. Мәліметтер қоры көмегімен ақпаратты  сақтау, іздеу, сұрыптау технологиясы.                                                                               

1.1. “Мєліметтер  ќоры” ±ѓымыныњ пайда болуы.....................................4                              

• 1.2. Мєліметтер ќорыныњ ќ±рудыњ жєне функциялаудыњ  принциптері...5                                                                             

• 1.3. Мәліметтер қорын жобалау: реляциялық мәліметтер қорын       қалыптастыру.................................................................................. 7                                                                               

 

2. Microsoft Access мәліметтер қорын басқару  жүйесі (МҚБЖ).

2.1. MS Access-те  мєліметтер ќорын ќ±ру............................................. 11                                                            

• 2.2. Кестелерді  ќ±ру............................................................................ 12                                                

• 2.3. Кестені толтыру............................................................................. 15                                                                     

• 2.4. Кестеге өзгерістер енгізу………………………………………………….. 18                                                                    

• 2.5. Формаларды құру…………………………………………………………… 20                                                               

• 2.6. Басќару элементін формаѓа ќою…………………………………………. 24 

• 2.7. Сұрыптау мен іздеуді ұйымдастыру…………………………………….. 26

• 2.8 Фильтрды ќ±ру жєне ќолдану……………………………………………… 27                                                                                         

 

3. Мәліметтермен жұмысты ұйымдастыру.

3.1. Сыртқы  деректермен жұмыс………………………………………………. 31

3.2. Кестелер  арасында байланыс орнату……………………………………. 32

3.3. Бағынышты  және құрама форма құру…………………………………… 34

3.4. Есеп беруді құру……………………………………………………………. 36                                            

3.5. С±рауды  ±йымдастыру мен  с±рыптау………………………………….. 42                               

 

 

Қорытынды…………………………………………………………………………… 44

Қосымша………………………………………………………………………………. 45

Қолданған әдебиеттер……………………………………………………………… 63

                                                                             

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 Кіріспе.

 

 

 

     Бүгінгі күні ақпараттық технология  кең көлемде оқыту педагогикалық  ұйымдастыру қызметінде барлық оқу орындарында қолданады. Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандыру процесінің жүргізілуіне байланысты осы процесті жүзеге асырудағы өзекті мәселелердің бірі – электронды оқулықтар дайындау болып отыр. Ал оларды оқыту процесінде қолдану – сапалы білім берудің                                                           

 бірден-бір  құралы болып табылады. 

 

 

 

      Жұмыстың мақсаты: Оқу бағдарламасына сай қазақ тілінде “MS Access  мәліметтер қорын басқару жүйесі бойынша” электронды оқу құралын жасап шығару дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты болып отыр. Электрондық оқулықтың мақсаты компьютерлік технологиялардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін көрсету негізінде нақты “MS Access  мәліметтер қорын басқа-ру жүйесінде” жұмыс істеуді үйрету.

 

 

     Актуалдылығы: Бүгінгі күні қазақ тілінде оқитын мектептерде оқу құрал-дарының жетіспеушілігі, әсіресе информатика пәнінен.  “MS Access  мәлімет-тер қорын басқару жүйесі” бағдарлама бойынша жоғарғы сыныптарда өтіледі. Осы тақырыпқа байланысты қазақ тілінде әдістемелік құралдар мен оқулықтар жоқ.   

 

 

     Жаңалығы: MS Access мәліметтер қорын басқару жүйесі бойынша қазақ тілінде жүйлендірілген алғашқы электрондық оқулық. Берілген теория бір оқулықтан емес, арнайы лекциялардан, кітаптар, ғылыми-әдістемелік журналдардан алынған.  Жұмыстың  практикалық бөлігі қазақ тіліне аударыл-ған көлемді лабораториялық жұмыстардан тұрады. Бүкіләлемдік Интернет желісінде осы тақырыпқа байланысты қазақ тіліндегі ақпараттың жоқтығы. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Мәліметтер қоры.

 

 

1.1. “Мєліметтер ќоры” ±ѓымыныњ пайда болуы.

 

      Аќпаратты саќтау, ж‰йелеу жєне  µндеу ќажеттілігі адамзат тарихында  б±рыннан-аќ туындай бастаѓан. Жазу  пайда болѓаннан бастап адам  осындай ќажеттіліктерді ќанаѓаттандыруѓа  тырысты.

     Саќталынѓан программасы бар  электрондыќ компьютерлердіњ пайда болуы, аќпараттарды µндеу саласында тµњкеріс жасады. Б±дан былай аќпаратты µндеу технологиясыныњ жетілуі, программалау мен компьютер саласыныњ дамып же-тілуімен тікелей байланыста т±рды.

     ХХ ѓасырда адамзат наѓыз аќпараттыќ жарылыстыњ куєгері болды. Адам-зат ќабылдайтын аќпараттыњ саны єрбір жыл сайын екі есеге артып отырды. Егер б±рын негізінен тек мєтіндік және сандыќ берілгендер ж‰йелендірілсе, ал енді, єйтеуір адамзат ќабылдай алатын барлыќ аќпараттар µнделіп, ж‰йе-лендіріле бастады. Соњѓы компьютерлік жетістіктер, коммуникация жабдыќ-тарыныњ дамуы осы келенсіздіктерді шешуге кµмектесті. Біраќ ќашанда бол-масын жања ќажеттіліктер туындайтыны аныќ.

     Сµйте т±рсаќ та, б‰гіндері, электронды  т‰рдегі аќпаратты саќтау жєне  жи-науды ±йымдастыру онша ќиын емес. Тіпті Іnternet технологиясыныњ жетістік-терін пайдалана отырып, жер шарыныњ кез келген н‰ктесіндегі электронды ар-хивтен аќпарат алуды ±йымдастыруѓа м‰мкіндік бар. Наќты келењсіздік туѓы-затын ол, адамдар µзіне ќажет аќпаратты тез, єрі оњай ала-алатындай, ‰лкей-тілген т‰рдегі берілгендер архивін ±йымдастыру болып отыр.

     Мєліметтер ќорыныњ концепциясы  аќпаратты µндеуді автоматтандыру  ж‰йесініњ даму процесімен бірге  біртіндеп жинаќтала бастаѓанын, берілгендер базасын оќып ‰йрене бастаѓанда-аќ айта кеткен жµн.

     Мєліметтер ќоры ±ѓымы 60-жылдардыњ  соњына ќарай пайда болды. Осы  уаќытќа дейін берілгендерді  µндеу сферасында, тек берілгендер  файлы жєне берілгендер жиынтыѓы  туралы ѓана айтылып келді.

     Мєліметтер ќоры – объектініњ немесе объектілер жиынтыѓыныњ жаѓдайын, олардыњ ќасиеттерін жєне µзара ќарым-ќатынастарын бейнелейтін атауы бар мєліметтер жиынтыѓы. Мєліметтер ќорыныњ объектініњ аќпараттыќ моделі ре-тінде ќарастыруѓа болады. Турасын айтќанда, мєліметтер ќорын таѓайындау, мєліметтердіњ бір жєне тек сол жиынтыѓын ќосымшалардыњ максималды саны ‰шін пайдалануѓа болатындыѓымен шектелетіндігінде.

     Егер де мєліметтер ќорына  тек мєліметтерді саќтау таѓайындалѓан  болса, онда оныњ т‰рі ќарапайым  болар еді.

     Мєліметтердіњ єрт‰рлі элементтерімен арасындаѓы байланысты ќамтама-сыз етуі, оныњ к‰рделілігін т‰сіндіреді.

     Мєліметтердіњ ењ кіші элементін  µріс деп атаймыз. Мєліметтер  ќорыныњ элементтері мєліметтердіњ  кішірейтілген т‰рлеріне бµлшектене  алмайды, сондыќтан да пайдаланушы ‰шін оныњ маѓынасы жоѓалмайды. Мєліметтер ќорыныњ элементтері жеке µзі ештењені т‰сіндіре алмайды. Егер ол басќа мє-ліметтердіњ басќа элементтерімен байланысты болѓан жаѓдайда ѓана, оныњ маѓынасы болады.  

     Мєліметтер элементтерініњ арасындаѓы µзара байланысты кµрсететін мєліметтер жиынтыѓын кортеж деп атаймыз. Біраќ єрт‰рлі программалыќ жабдыќтауларда б±л терминніњ орнына басќалары ќолданылады, олар: мєлі-меттер элементтерініњ тобы, жол, сегмент, жазба.

     Ќазіргі кезде жазба  жалпы  ќабылданѓан термин болып табылады. ¤ріс – мєліметтердіњ ењ кіші элементі болса, жазба – аныќталѓан объекті туралы мєліметтердіњ толыќ жиынтыѓы болып келеді.

     Мєліметтер ќорыныњ ќалыптасуын  бірнеше кезењдерге бµлуге болады.

     Бірінші кезењдегі (60-жылдардыњ басы) мєліметтер µнделуі. Б±л кезењніњ программалыќ жабдыќталуы, негізінен есте саќтау ќ±рылѓысына енгізу-шыѓару амалдарын ж‰зеге асыруды ќамтамасыз етеді,  ал сонымен бірге м±нда мєліметтерді µндеуге арналѓан аздаѓан ќосымшалар ќосылѓан. Берілгендерді ±йымдастыру жµнінде ол оњай єдіспен орындалатындай етіп, ќолданбалы про-блемаларды жазуда-аќ ќамтылады, яѓни берілгендерді ±йымдастыру ќарапай-ым тізбектелген файлдар т‰рінде беріледі.

     Екінші кезењ (60-жылдардыњ соњы), бірінші кезењмен салыстырѓанда файл- дар табиѓатындаѓы секілді, олар саќталѓан ќ±рылѓылардыњ саќталуындаѓы µз-герістермен сипаттаулары. Б±л кезењде берілгендерді ±йымдастыру тізбектел-ген жинаќ т‰рінде ѓана емес, тура µту жиынтыѓы т‰рінде де ±йымдастырыла-ды.

     Берілгендерді µндеудіњ керек-жараќтарыныњ дамуында, ќолданбалы про-граммаларды м‰мкіндігінше, файлдар кµлемініњ ±лѓайуына, берілгендерді аќ-параттыќ саќтау ќ±рылѓыларыныњ µзгеруіне, б±рыннан саќталынѓан мєлімет-терге жања байланыс жєне жања µрістер ќосуѓа байланыссыз жасау болды.

     Мєліметтер ќоры эволюциясыныњ ‰шінші кезењінде осы жоѓарыда айтыл-ѓандарды тарату м‰мкіндіктерін іске асыру ќажет. Б±л уаќытта мєліметтер ќорын басќаратын – мєліметтер ќорын басќару ж‰йесі (МЌБЖ – СУБД) программалыќ жабдыќтауы пайда болды.

    Практикалыќ мєселелерді шешуде м±ндаѓы аќпараттар аѓымын µндеуді жењілдету жєне тездету ‰шін автоматтандырылѓан аќпараттыќ ж‰йелер ќолда-нылады.

     “Мєліметтер ќоры” ±ѓымыныњ  пайда болуы программалыќ жабдыќтау  саласында ењ ќ±нды жетістіктердіњ  бірі болып табылды. Мєліметтер ќорын ±йымдастыру жєне пайдалану программалау технологиясын байытып, про-граммалау µнеріне деген ќызыѓушылыќтыњ артуына єсерін тигізді. Мєлімет-тер ќорынсыз ќазіргі барлыќ дерлік ќаржылыќ, µнеркєсіптік, халыќќа ќызмет кµрсететін ±йымдардыњ ж±мысын ±йымдастыру, басќару м‰мкін емес десе де болады. Сондыќтан єрбір ±йымныњ, мекеменіњ ж±мысын компьютер кµмегімен басќару ‰шін мєліметтер ќорын пайдаланатын ќолданбалы программалар – автоматтандырылѓан аќпараттыќ ж‰йелер жазылады.

 

 

 

1.2. Мєліметтер ќорыныњ ќ±рудыњ жєне функциялаудыњ принциптері.

 

     Мєліметтер ќоры деп белгілі  бір тєртіптер бойынша бір  ќ±рылымѓа келті-ріліп ±йымдастырылѓан  мєліметтер (деректер, аќпараттар) жиынын  т‰сінеміз. М±нда мєліметтердіњ  ќайталанбауы, бір-бірімен ќайшылыѓы болмауы жєне µзара ‰йлесімділігі ќатањ ескерілуі керек. Б±л шарттар ескерілмеген мєлімет-тер ќорын µндеу программасында (ќолданушыныњ программасында) кµптеген кемшіліктер болып, ќате нєтижелер беретіні айќын.

     Аќпараттыќ ж‰йені дайындау негізгі  екі кезењнен т±рады:

• автоматтандыруды ќажет ететін, яѓни ќолданбалы программада шешімін табатын барлыќ мєселелерге ќажетті жєне ќатысты деректер жиынынан мєліметтер ќорын аныќтау;
• мєліметтер ќорын басќару, яѓни аќпараттыќ ж‰йені жазу. Б±л кезењ єдетте мєліметтер ќорымен байланыста болып мєліметтер ќоры µндейтін клиент-программа дайындау кезењі болып табылады.

     Жалпы аќпараттыќ ж‰йеніњ функциялары:

• аќпаратты саќтау;
• аќпаратты енгізу жєне µзгерту;
• аќпаратты кµру жєне іздеу;
• берілген критерий бойынша аќпаратты іріктеу;
• кез-келген формада есеп ќ±жатын алу;
• аќпараттыњ д±рыстыѓын ќадаѓалау.