Қожасай кен орны мұнайының вакуумдық газойльдік каталитикалық крекинг қондырғысы жобасы. Өнімділігі 1,5 млн т/жг

3.  Беріліс қондырғылары. Олардың көмегімен электрлік,  жылулық және механикалық энергиялар  машина қозғалтқыштардан жұмысшы  машиналарға беріледі, сонымен   қатар сұйық және газ тәрізді  заттардың бір объектіден 

 Басқасына беріледі. Мұнай,газ,  өнім, су, бу және басқа құбыр  желілері, трансмиссиялар, электро  берілістің ауа сызықтары, жерасты  кабельді сызықтар, телефонды және  телеграфты сызықтар, радиостанциялар  және т.б.

4. Машиналар мен қондырғылар.

а) күш машиналары мен  қондырғылар, бір энергия түрін  басөасына айналдыратын қондырғылар. Бу қазандары, генераторлар, компрессорлар, электроқозғалтқыштар, іштен жану қозғалтқыштары, трансформаторлар, батырмалы электр сораптар,үлестіргіш қондырғылар және т.б.

б) жұмысшы машиналар мен  қондырғылар, олардың көмегімен  еңбек қаруына әсер етеді немесе өнім жасау процесіне ауысатын қондырғылар. Тербелмелі станоктар, тракторлы көтергіштер, компрессорлар, сораптар, технолногиялық қондырғылар, метал кесетін станоктар  және т.б.

в) өлшеу және реттеу қондырғылары мен құралдары, лабораториялық қондырғылар. Өлшеу және реттеу, электрлі және пневматикалық, гидравликалық және басқа қондырғылар, лабораториялық – химиялық қондырғылар, автоматты басқару пульті және т.б.

г) есептегіш техника –  электронды, перфорациялық, клавишті және басқа да есептегіш машиналар  мен құралдар қондырғылар.

д) басқа да машиналар  мен қондырғылар – АТЖ қондырғылары, өрт машиналары және механикалық  өрт баспалдақтары және т.б.

5. Тасмалдау құралдары,  адамдар немесе жүктерді тасмалдауға  арналған құралдар (вагондар, цистерналар,  автомобилдер, танкерлер және т.б.) сонымен қатар магистральді мұнай  кемелері де жатады.

6. Қол еңбегінің құралына  және материалдарды өңдеуге арналған  құралдар жатады. (электродрельдер,  колонкалы кашаулар, құбыркескіштер  және т.б.)

7. Өндіріс инвенторы, еңбек  қауіпсіздігінің және өндіріс  операцияларын жеңілдетуге арналған  құралдар, сонымен қатар сұйық  және сусымалы материалдарды  сақтауға арналған құралдар.

8. Шрауашылық инвенторы,  конторлық және шаруашылыққа  арналған құралдар (үстелдер, креслолар,  шкафтар, сейфтер, жазу машиналары, сағаттар және т.б.).

9. Жұмысшы және өнімді  мал (жылқылар, сиырлар, құстар,аралар  және т.б. шаруашылық жануарлары).

10. Көпжылдық отырғызғыштар  (өсімдіктер, жемісті өнімдер және  т.б.).

11. Жер телімдерін жақсартуға  жұмсалған капитал. 

12. Басқа да негізгі  қорлар.

Әрбір аталған топтың негізгі  қорына өндірістік процесс және оның нәтижелері тәуелді. Аталған топтың ішіндегі машиналар және жабдықтары, беріліс  қондырғылары маңыздырақ болып  саналады, ал мұнай мен газды өндіруде оның жабдықтары маңызды болып саналады. Оларды негізгі қордың активті бөлігі деп атауға болады, яғни оның жұмысынан  мақсатты өнімнің қаншалықты шығатыны тәуелді болып келеді. Негізгі  қордың активті бөлігіне қозғалтқыштары күштік машиналар және қондырғылары-іштен  жану двигательдері, дизель, бу машиналары, бу және газды гидротурбиналар, электрқозғалтқыштар, электрогенераторлар және т.б; Жұмыс  машиналары қондырғылары-бұрғылау қондырғылары, тербелмелі станоктар, реакторлар, регенераторлар, пештер, калонналар, тоңазытқыштар, конденсаторлар, жылуалмастырғыштар, турбобурлар, электробурлар  және т.б беріліс қондырғылары-құбыр  желілері, электро және жылулық байланыстар, трансмиссиялар, телефонды және телеграфты байланыстар, бақылау және басқару  қондырғылары жатады.

Аппараттық немесе машиналақ  құоам бөлігіне кіретін автоматты  реттеу немесе бақылау приборларының  құны есепке алынып отырады. Автоматизациялық,телебасқару, телебақылаудың жетілу шамасы бойынша  бұл топ негізгі қордың құрамында  үлкен меншікті салмаққа ие.

Мұнай-газды өндіру өндірісінде  негізгі қордың активті бөлігіне жабдықтардың бір бөлігі кіреді. Өндірістің басқа бөліктерінде жабдықтар активті  бөліктің құрамына кірмейді, олар-көпірлер, эстакадалар, резервуарлар, құдықтар, плотиналар, дамбалар, каналдар және т.б.

Бірақ мұнай-газды өндіру өндірісінде жабдықтарға кіретін  мұнай және газ ұңғылары негізгі  қордың мақсатты өнім, яғни мұнай мен  газ беретін бөлігі болып табылады. Сондықтан мұнай және газ ұңғылары негізгі қордың активті бөлігіне жатады.

Негізгі қорымен қамтамасыз ету немесе оны қолдану анализі  кезінде активті бөлікті ерекше белгілейді.  Негізгі қордың жалпы  көлемде оның өлшемі мен меншікті салмағынан кәсіпорынның өндірістік қуаты  тәуелді болып келеді.

Мұнай өңдеу зауыттарында технологиялық қондырғылар және өндірістік қондырғылардың басқа да түрлері көбіректеу меншікті салмаққа ие.

Мұнайды өндіру, өңдеу және газ өндірісінде өнеркәсіптік негізгі  қорлар елдің қорының 7% құрайды, ал өндірістік бөлік бойынша жұмысшылар саны 1% кем. Мұндай қатынас мұнай  және газ өндірісіне қажетті капиталды  салымды енгізуден түсіндіріледі.

 Қазіргі уақытта өндірісте  негізгі қорды бағалау үшін  табиғи және бағалау көрсеткіштері  қолданылады. Бағалаудың табиғи  формасын технологиялық процестің  ерекшеліктері бойынша және өндірістің  әрбір бөлігінің негізгі қор  құрамымен анықталады. Табиғи көрсеткіштерде, ережк бойынша маңызды түрлерінің  жабдықтары есептеледі. Мысалы , мұнай  мен газды өндіруде ұңғыларды  пайдалану қоры, бұрғылау қондырғыларының  паркі, ұңғы құрылысы кезінде  қолданылатын қондырғылар. Ол  негізгі қордың жартысын жұтады. Ғимараттың меншікті салмағы  үлен (25%-дай), тасымалдау заттары  (11-12%), күштік қондырғылар (1% дейін  ). Негізгі қордың пайдалану кезіндегі  маңызды көрсеткіштерінің бірі-қор  берілісі Ф, өнімдердің орташа  өлшенген бағасының Q_В  негізгі қордың орташа жылдық бағасына С_Ф қатынасы арқылы анықталады:  Ф = Q_В /С_Ф

 Қор берілісі негізгі  қордың бір бірлігіне қанша  өнім келетінің көрсетеді.

 Қор берілісінің өлшемі  қаншалықты өнім шығатынын, оның  сапасының жақсаруын, негізгі  қор бағасының өзгерісін және  негізгі қорларды пайдалану тиімділігін  сипаттайды.

Қор берілісін өндірістік қордың 1 теңгелік бағасымен анықтау  қабылдангған. Бұл толық қор берілісі (Ф_П ) . Ол шығарылған өнімнің көлемінің белгілі бір период ішінде негізгі С_Ф және айналмалы С_обқорлардың қатынасымен анықталады. Ұңғы бағасының қор берілісін анықтау кезінде-қалдық, ал басқа негізгі қорларда – бастапқы қолданылады.

Қор жарықтандыру  Ф_В  еңбектің техникалық жабдықталуы дәрежесін сипаттайды. Ол негізгі қор бағасының  С_Ф  жұмысшылардың орташа санына Ч_СМ қатынасымен анықталады:

Ф_В = С_Ф / Ч_СМ

Маңызды табиғи көрсеткіштерге негізгі қорды сипаттайтын қондырғыларды  толығымен пайдалану арқылы шығарылатын  өнімнің жылдық максималды мүмкіндігімен  анықталатын өндірістік қуат жатады.

Өндіріс қуатынын қолдану  көрсеткіштері.

Өндіріс қуатын қолдану үшін үш көрсеткіш қолданылады: 1. Құрылғылардың  қолдануының экстенсивті коэффициенті, оның уақыт бойынша қолдану тиімділігін  сипаттайды. Ол құрылғылардың жұмыс  уақытына барлық күнтізбелік уақыттың, яғни өндірістік құрылғылардың меншікті салмағын көрсетеді:

К_Э = Т_Р / Т_КАЛ

Қондырғылардың экстенсивті  сандық қолдану коэффициентерге  тең болу керек.

Негізгі қордың қолданыдың уақыты бойынша экстенсивті жолын  жақсарту – болжаулар жұмыстарының негізгі қордың уақыт, ауысым, тәулік, ай, жыл бойынша жетістікке жетеді. Бұл жетістіктер біржылдық; қарапайым  құралдардың ауысым бойынша қысқаруы және осыған байланысты үлкен көлемде  өнім алу; екіншіден; құрал- жабдықтардың жұмысын оның  жұмыс ауысымы  бойынша ұлғайту.

Бірақта, үздіксіз жұмыстың нәтижесінде құрылғылардың интенсивті тозуы байқалады, сондықтан жұмыс  жасау ұзақтығын қысқартады. Құрылғылардың  бір қарқынды жұмыс кезінде профилактикалық  тексеру және ағымдық жөндеу, оның жұмыс жасау қабілетін ұзартады. Сол уақытта ауысым коэффициентінің  жоғарлауы, анықталған күнтізбелік  өнім көлемі көтеріледі. Сонымен қатар  өндірістік процесте қондырғыларды  пайдаланудың ортақ уақыты қысқаруына байланысты басқада жетілдірілген  қондырғыларды енгізуге арқылы көптеген технологиялық жетістіктерге жетуге болады.

2. Құрылғылардың интенсивті  қолдану коэффициенті

К_U = Q_Ф / Q_П

Мұндағы Q_Ф өндіріс қондырғыларының бірлік жұмыс уақытындағы нақты өнімділігі.  Q_П  өнімділік мүмкіндігі ( максималды мүмкіндік немесе жолалық)

 Осы көрсеткіштер  өнімнің белгілі қондырғылардың  потенциалдық мүмкіндіктеріне тәуелді.  Мұнай-газ өндіру өндірістік процестердің  спецификалық және олардың нәтижелері  табиғи факторға байланысты көрсеткіштерін  анықтау қиындайды.  Жетілдірілген  жұмысының режимі шартында  қондырғының  немесе оның  модернизация коэффициентін  интенсивті қолдануы бірден де  жоғары болуы мүмкін.