Қожасай кен орны мұнайының вакуумдық газойльдік каталитикалық крекинг қондырғысы жобасы. Өнімділігі 1,5 млн т/жг

margin-bottom:0pt;text-align:justify;text-indent:35pt;line-height:14pt">Атмосфералық ауаны ластаушылардың ең ірі көзі болып мұнай және мұнай  өнімдеріне арналған зауыттың қор жинағыштары  саналады. Қалдықтар ыдыстарды мұнай  және мұнай өнімдерінен толтыру  кезінде және ыдыс терезелері ашық қалғанда, арнайы тыныс алу қақпақтары арқылы сыртқа төгілуден пайда болады. Үстінгі жағы ашық ғимараттарда мұнай  және мұнай өнімдері булануы нәтижесінде  атмосфераны ластайды. Сонымен қатар, қайтымды суларда булану нәтижесінде  атмосфераны ластайды. Барометрлік  конденсаторлардағы буларды 

салқындатқыш сумен араластыру кезінде қалдықтар және т.б. атмосфераны  күкіртсутекпен ластаушы көздер болып  табылады.

Атмосфералық ауаны Танатар  кен орнынан алынған мұнай  қалдытары ластайтын негізгі  көздеріне келесі заттар кіреді:

1.Мұнай қыздырғыш ППН-3 пеші                                         

2.Гидрокрекинг  реакторлары.

3.Қондырғыдан бөлінетін Н₂S , NН₃

4.Ауыр шайырлы қалдықтар

5.Мұнай сыйымдылықтары.

Үсті жабық ғимараттарда орналасқан жабдықтардан, яғни, ашық аппараттардан  және колонналардан, канализациялық қалдықтардан және науалардан шығатын газдарды тазарту  кезінде бөлінетін газ шаңдары  да атмосфераның ластаушы көзі болып  табылады.

Шикізат және тауар алаңдарындағы  резервуарларының конструкциясын жетілдіру  «резервуарлардың  дем  алуы»  кезінде  мұнай   өнімдерінің   шығынын 

азайтудың ең тиімді әдісі. Жетілдіру бағыттары: төбесі шатырлы  резервуарлар төбесі (жылжымалы) резервуарлармен  немесе артық қысымда жұмыс жасайтын резервуарлармен алмастыру; ашық түсті  мұнай өнімдері үшін-саңылаусыз резервуарлар газгальдермен байланыстырылады; өндіріске  келіп түскен мұнайдан серіктес газдарды аулап алу; изотермиялық сақтау жағдайы  бар резервуарларды қолдану; резервуарларды байланыстыратын газ реттегіш жүйесі бар қондырғыны пайдалану.

Қоршаған атмосфералық ауаның ластануын және мұнай өнімдерінің  шығымын төмендету үшін мынадай  шаралар қолданылады: сақтандырғыш қақпақтардағы қалдықтарды азайту; тауарлық резервуарларға дайын өнімді беру және тікелей қоректендіру технологиялық  қондырғысын аралық сыйымдылықтармен ауыстыру насостарды сальниксіз түрлермен  алмастыру тығыздағыштармен саңылаусыздандыру  немесе насостармен компрессорлар-ды сальникті нығыздағыштардың қарсы  қысымдарымен саңылаусыздандыру және толық аулау үшін МӨЗ факельді шаруашылықты жобалау қажет.

 

 

5.3. Ауадағы зиянды қалдықтардың  көздері.

 

Атмосфераға НПЗ – ға лақтырылатын негізгі зиянды заттар көмірсутектер, күкіртті газ, күкіртсутек, көміртек тотығы, аммиак, фенол, азот тотықтары  т.б. болып табылады. Вакуум газойлінің гидрокрекинг  қондырғысы ауаны  ластаудың ең ірі көздеріне жатады.

Гидрокрекингтің технологиялық  қондырғылары ұйымдаспаған, дәл осылай қалдықтардың ұйымдасқан көздері болады.  Көмірсутектердің, күкіртсутектердің, аммиактың, фенолдың атмосфераға бөліну себептері технологиялық процестердің жетілмегендігі, қондырғының жоғарғы  техникалық дәрежесінің жетіспеуі, эксплуатация режимінің бұзылуы  болып табылады. Зиянды заттар тығыздықсыз  арқылы насосты – компрессорлы қондырғылардан және арматуралардан, ашық тартпалардан, бөлек аппараттардың жабылмаған воздушниктерден бөлінеді.

Мұнай заводтарының пештерінің және ТЭҢ заводының тазартылмаған  газын және күкіртті мазутты отын ретінде қолданған кезде атмосфераға  күкірт ангидрид және азот тотықтары бөлінеді. Сондықтан қыста жағылатын отынның мөлшері жоғарлайды, бұл мерзімде атмосфераның күкірт ангидридімен және азот тотықтарымен ластануы өседі.

 

 

5.4 Атмосфераның ластануының төмендеуі бойынша жобалау шешімдері

 

Атмосфералық ауаның күкіртсутек  мөлшері 0,008 мг/м³-тен аспауы қажет. Күкіртсутек шығындары газдарды күкірттен тазалау жүйелеріне байланысты             болады. Егер газ фракциялануға дейін тазартылса, онда күкірт-сутек шығымы төмен болады. Газфракцияланғаннан кейін газды күкіртсіз-дендіру жағдайында күкіртсутек шығындары елеулі түрде байқалады.

Газдардан күкіртсутекті  бөліп алу үшін келесі концентрлі күкіртсутек алумен қоса жүретін  процестер қолданылуда: этаноламин ерітіндісімен сіңіру; салқын метанолмен сіңіру; үш калий фосфаты ерітіндісімен  сіңіру; вакуум-карбонатты әдіс және т.б., сонымен қатар элементтік күкірт алу процестерімен; мышьякты-содалы әдіс; сілтілі-гидрохинонды әдіс; ыстық  поташтты әдіс, темір гидроксидін  қолданатын құрғақ әдіс; активті көмірмен сіңіру.

МӨЗ өндірістік ағын суларын  тазарту үшін келесі комплексті тазарту  қондырғылары қарастырылған: зиянды заттармен  ластанған өндірістік ағын сулармен тазарту үшін локальді қондырғылар  ағынды суларды бөлек І және ІІ канализация жүйесі үшін биологиялық  тазарту қондырғылары; мұнай өнімдерін  айыру немесе бөлу қондырғылары және т.б.

Ағын сулардың жолымен  жалпы байланысты да өңделген сілтінің көлемін азайту мақсатында концентрациялы көміртек қос тотығының корбаниязациясы  енгізілген. Технологиялық конденсатор  мұнайды терең өңдеудің МӨЗ-ның  ағын суларының 5-6%-ің құрайды. Технологиялық  конденсаттарды негізгі ластаушы компоненттер: фенолдар, сульфидтер және алюминий гидросульфидтері болып табылады

Көп жылдық зерттеулердің  нәтижелері негізінде атмосфераны  зиянды қалдықтармен НПЗ ластануымен  күресу бағыттары анықталды. Жаңа және реконструкциялық жұмыс істейтін мекемелердің құрылыс жобаларында атмосфераға  көмірсутектер, күкіртсутек, күкірт және көміртек тотығы, азот тотықтары  және басқа зиянды қалдықтарын төмендету  бойынша шаралар комплексі қарастырылады.

Көмірсутектер жоғалтуларын едәуір  қысқарту мақсатында мұнайды  және жеңіл қайнайтын өнімдерді, тауарлы – шикізат базасында  НПЗ қазіргі уақытта тек понтоны  және жүзуші төбелері бар резервуарларда сақтау қарастырылады. Технологиялық  қондырғының аралық саябықтарында  қалдықтардың төмендеуі газ тепе – теңдік жүйесін қолданумен жүзеге асырылады.  Кейбір өнімдердің оттегі ауасымен байланысын алдын алу үшін бұл өнімдерді сақтау азот астында  «жастықпен» ұйымдастырылады.

Атмосферадағы зиянды заттар қалдықтарын алдын алатын эффективті шаралар тура қоректендіру схемасы  бойынша жұмыс істейтін аралас қондырғыларды жобалау болып табылады. Жобада максималды мүмкін дәрежелерде аралық резервуар саябағынан өтіп кете, инертті немесе көмірсутек газдың «жастықпен»  жабдықталған буферлі сыйымдылық арқылы бір қондырғыдан екінші қондырғыға өнімдердің берілуі қарастырылуы қажет.

Қайтымды сумен жабдықтау  градирнасынан атмосферадағы зиянды заттар қалдықтарын қысқарту, бұл  заттардың қайтымды суға түсетін  көздерінің ликвидациясы жолымен жүзеге асырылады. Жобада ауамен салқындатуды кеңірек енгізу құбыр шоқтарын және сулы мұздатқыштар қақпақтарының герметизациясы, өнімдердің қажетті араласуымен  түйіндерді салқындату ликвидациясы қарастырылады. Вакуумды жүйелерді жобалаған кезде  араласудың барометрлік конденсаторын  қолдануына жол бермеу керек, бұл  қайтымды сумен жабдықтаудың үшінші жүйесінің эксплуатациясынан бас  тартуға мүмкіндік береді, яғни ол атмосфераға көмірсутектер және   күкіртсутек буларының бөлінуінің ірі көздері болып табылады.

Мұнай аулағыштарының, мұнай  бөлгіштерінің және басқа канализациялық жүйелер қондырғыларының зиянды қалдықтарын қысқарту немесе жою  үшін, жобада жабық дренаж жүйесін, құдықтар  герметизациясын енгізу, жабық типті мұнай аулағыштарды жабдықтау қарастырылады. НПЗ жобасында  мұнай аулағышты тазарту, ондағы жиналған қалдықтарды жою ескерілуі  қажет.

Осы мақсатта шламдарды жағу бойынша арнайы қондырғылар жобаланады.

Құйып алу кезінде өнімдердің жоғалтуларын қысқарту мақсатында герметизацияланып  құйып алынған мұнай өнімдерінің  меңгерілген сериялы қондырғыларын  қолдану қажет. Мұнай өнімдерінің  және жеңіл қайнайтын заттардың  толығымен герметизацияланған құйылысқа  ауысуы қазіргі кезде мұндай мақсат үшін техникалық жабдықтардың серияларын шығарулары болмауына байланысты орындалмайды.

Сондықтан жобада құйылу кезінде  жоғалтуларды төмендету – шектеулі құйылуларды енгізу, телескопиялық  тіректер, өнімдердің ашық ағыспен  емес, ал сұйық қабатына құйылуларды  ұйымдастыруға мүмкіндік беретін  органикалық – техникалық шаралар  комплексін қарастыру қажет.

Жанып жатқан факелдердегі зиянды қалдықтарды қысқарту үшін жобада шаралар комплексі қолданылады. Олар: 1) факелге лақтыруларды болдырмау; 2) факел жүйесіне шығарылған бу және газдарды максималды мүмкін дәрежеде пайдалануға мүмкіндік береді; 3) факелдегі жану жағдайын жақсартады.

Факелге жиі лақтыруларды алдын алу үшін сақтандыратын  клапандардың қондырмалы қысымдары  және сәйкесінше аппараттардың есептелу қысымдары 5-20% жұмысшы технологиялық  қысымнан жоғары қабылданады. Жобада шаралар  газ балансының қиылысуы бойынша  бөлшектеп өңделеді, яғни технологиялық  процесте алынатын көмірсутек газдары  факелде пайдасыз жанбау үшін отын ретінде қолданылуы керек.

Факел құбырларының эксплуатация жағдайларын жақсарту үшін түтінсіз жағылған газдар, және де автоматизацияланып жағылған жүйелері қолданылады.

Жобада НПЗ және НХЗ  отын жаққан кезде күкірт ангидридінің қалдықтарын төмендету үшін келесідей  шаралар қарастырылуы қажет: отын қажеттіліктері үшін құрғақ газдың толық қолданылуы; құрғақ газды күкірттен тазартылуы; НПЗ өзіндік қажеттіліктері үшін аз күкіртті мазут дайындау. Бір  жоғары түтінді құбырларға көптеген ұсақ құбырларды айырбастау қондырғыларында  құру мақсатында барлық пеш қондырғыларынан  түтін өткізгіштерді біріктіру.

Атмосферадағы зиянды заттарды қысқарту технологиялық қондырғыларда  жағдай жасалынады: ірілендірілген және аралас қондырғыларды қолдану, ол қондырғылардың бірлік санын қысқартуға мүмкіндік  береді; жобада шет нығыздалулары  бар насостар және бессальникті герметикалық электрлі насостар қолдану; жылу алмасу қондырғыларының жетілген конструкцияларын қолдану. Жобада жоғалтуларды қысқарту мақсатында майлағышсыз поршеньді  компрессорлар, ортадан тепкіш машиналарды  кең қолдануға тырысады. Жаңа конструкциялы  компрессорлар жасалынды, олар жобаланатын  газфракциялық қондырғылармен қамтамасыз етіледі. Бұл машиналармен көне газ  моторлы компрессорлар реконструкциялық қондырғыларда алмастырылады.

 

 

5.5. Шектеулі рұқсат етілген және уақытша келісілген қалдықтар.

 

Атмосфераны ластанудан қорғауды күшейту мақсатында, жағымсыз қалдықтарды  бақылауды жақсарту мақсатында әр өндіріс  мекеме үшін жағымсыз заттарды шектеулі рұқсат етілген қалдықтарды тағайындау бойынша жұмыс жүргізіледі (ШРК).