Тағам құрамындағы органикалық заттар

№ 1. Тақырып.   ПАТОФИЗИОЛОГИЯ КУРСЫНА КІРІСПЕ. ЖАЛПЫ НОЗОЛОГИЯ 

Мақсаты: жалпы  нозологияның негізгі түсініктерін меңгеру

Дәріс жоспары:

1. Патологиялық физиология курсына кіріспе. Патофизиология ғылым және оқу пәні ретінде.
2. Жалпы нозология,  жалпы нозологияның негізгі түсініктері. Денсаулық және ауру. Аурудың негізгі нышандары. Ауру алды туралы түсінік. 
3. Дерттік үрдіс, дерттік серпіліс, дерттік жағдай.
4. аурудың сатылары, сипаттамалары.
5. Өлім, өлу кезеңдері, сипаттамасы.
6. Тірілтудің ұстанымдары. Тірілтілген ауру туралы түсінік.

 

Дәрістің  тезистері

Патофизиология  (грекше Pathos – ауру, дерт, physis – табиғат, қызмет,  logos - ғылым) – ауруға шалдыққан организмнің қызметі туралы ғылым.

Патофизиология  аурулардың пайда болуы, дамуы және аяқталуының негізгі  заңдылықтарын зерттейді.

Патофизиологияның міндеттері

• Жалпы этиология сұрақтарын зерттеу
• Патогенез сұрақтарын зерттеу
• Экспериментік емдеу тәсілдерін өңдеу
• Дәрігерлік ойлауды қалыптастыру

Патофизиологияның негізгі тәсілі – патофизиологиялық эксперимент.

Патофизиологиялық эксперименттің ерекшелігі: адам ауруларын жануарларда үлгілеу.

Нозология –  ауру туралы жалпы ілім ( грекше nosus-ауру).

 «Денсаулық– бұл аурудың немесе физикалық ақаулардың болмауы ғана емес, физикалық, психикалық және әлеуметтік толық сәттілік жағдай» БДСҰ.

 «Ауру – әртүрлі зақымдаушы агенттің әсерінен қоршаған ортаға бейімделуінің шектелуімен және еңбекке қабілетінің төмендеуімен организмнің қалыпты өмірінің бұзылысы» И.Петров.

Аурудың нышандары

• Науқастың шағымы
• Дерттің айғақты әйгіленімдері
• Қоршаған ортаға науқас адамның икемделіп-бейімделу мүмкіншіліктерінің төмендеуі
• Еңбекке қабілетінің төмендеуі

Ауру  алды – денсаулық пен ауру арасындағы аралық жағдай.

Ауру  алдының нышандары

• Жүктеме кезінде бейімділік мүмкіншіліктерінің шектелуі
• Байқалған өзгерістердің қайтымдылығы
• Жүктемелік сынамалармен анықталады (Мартине, Генче, Штанге)

Дерттік серпіліс –(re – қарсы, action - әсер, серпіліс) –

Қандай да бір  әсерге организмнің қысқаша, биологиялық  мәнсіз және сәйкессіз жауабы

Дерттік үрдіс – зақымдану кезінде әрі қорғану бейімделу және әрі зақымдану серпілістерінің жиынтығы

Біртектес дерттік үрдістер:

• Адам мен әртүрлі жануарларда бірдей деңгейде өтеді,
• Көп себепті (полиэтиологиялы),
• әртүрлі ағзалар мен тіндерде өтеді,
• айқындығы аз немесе жоғары қорғану-бейімделулік маңызы бар,
• эволюцияда барысында түзілген

Дерттік жағдай –организм үшін кері биологиялық мәні бар қалыптан тыс тұрақты ауытқу.

Аурудың сатылары:

• аурудың басталуы
• нағыз ауру сатысы
• аурудың аяқталуы

Жұқпалы аурулар сатысы:

• инкубациялық кезең
• хабаршы сатысы
• айқындалу кезеңі
• аурудың аяқталуы

Аурудың аяқталуы

• сауығу (толық, шала)
• созылмалы түрге ауысуы
• өлім

Өлім 

• табиғи

• патологиялық

Өлімнің сатылары: жантәсілім алды, ақтық үзіліс, агония, клиникалық өлім, биологиялық өлім

Реанимация –организмді тірілту. Өлімнің қайтымды сатыларында жүргізуге мүмкіндік бар.

Тірілтудің  ұстанымдары:

• жүрек қызметін қалпына келтіру
• тынысты қалпына келтіру
• бұзылған гомеостазды қалпына келтіру

Көрнекті  материал: 

1. Мультимедиялық дәрістердің электронды түрі  (студент кафедрадан алады)

2. Курс лекций  под ред. А.Н.Нурмухамбетова : Патофизиология  в схемах и таблицах: – Алматы: Кітап, 2004. – ҚазҰМУ кітапханасында және кафедрада электронды түрі 

Әдебиеттер:

Негізгі

1. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 12-17.
2. Ә.Нұрмұхамбетулы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 6-22.
3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 18-30.
4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 1-14.

Қосымша

5. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 25-37.
6. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 25-31.
7. Адо А.Д. Вопросы общей нозологии. - М.: Медицина, 1982 . - 240 с.
8. Ударцева Т.П. Гипокинезия как предболезнь //Вестник КагГМУ, 2001. - № 12, с. 56-60.

Бақылау сұрақтары (кері байланыс)

1. аурудың нышандары.
2. ауру алды нышандары.
3. жұқпалы аурулардың сатылары.
4. өлім кезеңдері.
5. тірілтудің ұстанымдары.

№ 2 тақырып   ЖАЛПЫ ЭТИОЛОГИЯ. ЖАЛПЫ ПАТОГЕНЕЗ 

Мақсаты: жалпы этиология мен патогенезінің негізгі түсініктерін меңгеру.

Дәріс жоспары:

1. Этиология, анықтамасы. Ауру туындауындағы себеп пен жағдай туралы түсінік. Ауру дамуындағы себеп пен жағдайдың маңызы.
2. Этиологиялық жайттардың жіктелуі. Ауру дамуында организм ерекшелігі мен сыртқы орта жайттарының маңызы. Этиологияда тұқымқуалаушылықтың маңызы.
3. Патогенез туралы түсінік. Патогенездегі себеп-салдарлық арақатынас. Біріншілік зақымдану патогенездегі алғашқы тізбек ретінде. Зақымдану деңгейлері. Патогенездің «бастапқы тізбегі» және патогенездегі «кері айналып соғу шеңбері» туралы түсінік.
4. Ауруларды этиотропты және патогенездік алдын алу мен емдеу ұстанымдары.

 

Дәріс тезистері

Этиология (грекше aitia – себеп, logos-ілім) -  аурулардың себептері мен себепкер жағдайлары туралы ілім.

Себеп – ауруды дамытатын және оған арнайы белгі беретін жайт.

Себепке тән:    

• Ауру дамуының алдында әсер етеді
• Аурудың ауыртпалығы мен ауру туындатушы жайттардың қарқындылығы арасында тепе-теңдік бар
• Ауру туындатқан жайтты аластатқанда ауру белгілері жойылады және науқастың сауығуы дамиды
• Себепті пайдалана отырып аурудың үлгісін жануарларда алуға болады.

Жағдай  – аурудың пайда болуына кедергі немесе жағдай жасайтын жайттар

Патогенез (грекше pathos – ауру, дерт, genesis - даму) – аурудың даму тетіктері, ағымы, аяқталуы туралы ілім.

Патогенез – ауру кезінде туындайтын организмнің бейімделуі мен зақымдануының өзара байланысты  үрдістерінің жиынтығы.

Патогенездегі негізгі тізбек – патогенездің келесі тізбектерінің дамуына әкелетін және аурудың арнайы көріністерін беретін тізбек.

Патогенездегі кері айналып соғу шеңбері (circulus vitiosus) – патогенездің тізбектерінің арасында соңғы тізбек алдыңғысын күшейте түсетін, патогенездегі себеп-салдарлық арақатынастың тұйықталуына әкелетін және салдар себептің әсерін күшейтетін оң  кері байланыстың түзілуі.

Аурулардың  алдын алу мен емдеудің этиотропты ұстанымы – аурудың себебін аластатуға және организмнің төзімділігін арттыруға бағытталған шаралар

Патогенездік  ем – патогенездің негізгі және басқа да тізбектерін жоюға бағытталған  шаралар. 

Көрнекті  материал: 

1. Мультимедиялық дәрістердің электронды түрі  (студент кафедрадан алады)

2. Курс  лекций: Патофизиология в схемах  и таблицах: – Алматы: Кітап, 2004. – ҚазҰМУ кітапханасында және кафедрада электронды түрі 

Әдебиеттер:

Негізгі

1. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 17-22.
2. Ә.Нұрмұхамбетулы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 22 – 25, 75-80.
3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 30 -38.
4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 8-14.

Қосымша

1. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С. 33-37.
2. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 37-45.
3. Давыдовский И.В. Проблемы причинности в медицине (этиология). М.: Медгиз. - 1962. -176 с.
4. Царегородцев Г.И., Ерохин В.Г. Диалектический материализм и теоретические основы медицины. М.: Медицина, 1986, С.226 - 233.
5. Саркисов Д.С., Пальцев М.А., Хитров Н.К. Общая патология человека. М.:  Медицина, 1995. - С.49 - 90.
6. Нурмухамбетов А.Н. Спорные вопросы этиологии (лекция) // Вестник КазГМУ,  1999. - № 5,.с.114 - 117.

Бақылау сұрақтары  (кері байланыс)

1. Этиология анықтамасы, түсінік.
2. Патогенез анықтамасы, түсінік.
3. Патогенездегі негізгі тізбек.
4. Ауруларды этиотропты және патогенездік емдеу ұстанымдары.

 
 

№ 3 тақырып. ОРГАНИЗМ РЕАКТИВТІЛІГІНІҢ ДЕРТТАНУДАҒЫ МАҢЫЗЫ 

Мақсаты: аурудың туындауы мен дамуында организм реактивтілігінің маңызын анықтау.

Дәріс жоспары:

1. Организм реактивтілігі, анықтамасы. Тітіркендіргішке организм жауабының түрлері.
2. Организмнің төзімділігі, анықтамасы, төзімділіктің түрлері.
3. Реактивтіліктің түрлері, сипаттамалары.
4. Реактивтіліктегі жастың, жыныстың және организм конституциясының маңызы
5. Дәрілік емнің тиімділігінде реактивтіліктің маңызы

Дәріс тезистері 

      Реактивтілік (Re – қарсы; action - әсер)- сыртқы ортаның әсерлеріне организмнің белгілі бір жолмен жауап қайтару қасиеті (Н.Н.Сиротинин).

      Реактивтілік – сыртқы орта ықпалдарының әсерлеріне организмнің, оның жекелеген ағзалары мен жүйелерінің тіршілігін өзгертіп жауап қайтару қасиеті немесе қабілеті (А.Д.Адо).

     Реактивтілік белгілі бір тітіркендіргішке (жылдамдығы, қарқындылығы және әсерлердің ұзақтығы) организмнің серпілісін сипаттайды.

Реактивтіліктің көріну  түрлері: