Гипоксияның әртүрінде қанның оттегілік көрсеткіштерінің өзгерістері

 

Гипоксияда  ағзалар мен жүйелер қызметтерінің, зат алмасуының бұзылыстары

 

Гипоксия  кезіндегі бейімделулік серпілістер:

Тез дамитын

• Тыныстық (гипервентиляция)
• Гемодинамикалық (тахикардия, минуттық көлемнің, қанағымы жылдамдығының артуы, қанайналымының орталықтануы)
• Гематогенді (эритроцитоз, гемоглобиннің оттегіге үйірлігінің артуы, оксигемоглобин диссоциациясы сызығының оңға ауысуы)
• Тіндік (анаэробты гликолиздің әсерленуі, тыныстық ферменттер белсенділігінің артуы, тотығу мен фосфорланудың ұласуы артуы)

Ұзақ  мерзімдік

• Оттегі тасымалдануы мен оның пайдаланылуына жауапты ағзалардың гиперплазиясы мен гипертрофиясы:
• Тыныс бұлшық еттерінің, миокардтың салмағы, өкпе ұяшықтарының саны артуы
• Қызмет атқаратын қылтамырлар санының оның ұзындығы мен диаметрінің жоғарылауымен артуы
• тіндерде миоглобин санының, жасушада митохондрий санының артуы
• қан түзуші тіннің гиперплазиясы, эритропоэздің артуы

Гипоксияда  зат алмасуының бұзылыстары:

Қажым түзілуінің төмендеуі, гликолиз бен гликогенолиз үрдістерінің әсерленуі, сүт қышқылы  мен пирожүзім қышқылының жиналуы, метаболиттік ацидоз.

 

Көрнекті  материал: 

1. Мультимедиялық дәрістердің электронды түрі  (студент кафедрадан алады)

2. Курс лекций: Патофизиология в схемах и  таблицах: – Алматы: Кітап, 2004. – ҚазҰМУ кітапханасында және кафедрада электронды түрі 

 

Әдебиеттер:

Негізгі

1. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 23-33.
2. Ә.Нұрмұхамбетулы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 80-115.
3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 81-90.
4. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 73-89.

Қосымша

5. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник: в 2 т. – М.: ГЭОТАР-МЕД, 2003. – Т. 1. – С. 41 - 44.
6. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга.-Томск: Том.ун-та, 2001, С.133-149

7. Назаренко Н.М. Патофизиология раннего онтогенеза, Алматы, 1998.– 175с.

8. Ә. Нұрмұхамбетов. Ұрық даму мен балалық шақ ауруларының патофизиологиясы., Алматы, 2004. – 162б.

9. Н.В. Жуйко.  Особенности реактивности детского организма, Алматы, 2006.- 68с.

 

Бақылау сұрақтары (кері байланыс)

1. Гипоксия, түсінік
2. Гипоксияның жіктелуі
3. Субстраттық гипоксия туралы түсінік
4. Гипоксияда тез дамитын бейімделу тетіктері
5. Гипоксияда ұзақ дамитын бейімделу тетіктері

 

№ 5 тақырып.             ҚАБЫНУ

 

Мақсаты:  қабыну патофизиологиясын  меңгеру

Мәселе: қабынудың қалыпты жүруінің бұзылуы  жүйелі қабынулық серпілістер синдромы (ЖҚСС) және көпағзалық жеткіліксіздік синдромдары (КАЖС) түзілуінің негізі болып табылады.

Дәріс жоспары:

1. Қабыну, анықтамасы, этиологиясы.
2. Әлтерация туралы түсінік. Біріншілік және салдарлық әлтерация.
3. Қабыну ошағында зат алмасуларының өзгерістері. Қабыну ошағында физико-химиялық өзгерістер, олардың патогенезі, салдарлары.
4. Қабыну дәнекерлері, түрлері, шығу тектер, қабыну дамуындағы маңызы.
5. Қабыну ошағында қанайналымы өзгерістерінің сатылары, олардың патогенезі.
6. Экссудация, анықтамасы, даму тетіктері. Экссудаттың түрлері. Іріңді экссудаттың құрамы мен қасиеті.
7. Лейкоциттер эмиграциясы, анықтамасы, сатылары, патогенезі. Фагоцитоз, сатылары.  Фагоцитоздың жеткіліксіздігі және олардың қабынудағы маңызы.
8. Пролиферация, олардың тетіктері. Пролиферацияның күшейткіштері мен тежегіштері.
9. Қабынудың жергілікті және жалпы белгілері, олардың патогенезі.
10. Созылмалы қабыну, этиологиясы, патогенезі, қауырт қабынудан айырмашылығы.
11. Қабынудың организм үшін маңызы.
12. Қабынулық үрдістің алдын алу мен емдеудің жалпы ұстанымдары.

 

Дәріс тезистері

ҚАБЫНУ –(грекше phlogosis, лат. inflamatio) - әлтерация, экссудация, пролиферациямен қабаттасатын біртектес дерттік үрдіс.

Қабынудың себептері  – флогогендер:                                                        

Экзогенді (биологиялық, механикалық, физикалық, химиялық, әлеуметтік)

Эндогенді (қан  құйылу, тін ыдырауы өнімдері, улы  метаболиттер, тұздар жиналуы, иммундық кешендер, белсенді радикалдар)

Қабынудың компоненттері:

1. Әлтерация

2. Экссудация және лейкоциттер эмиграциясы құбылыстарымен көрінетін микроциркуляция арнасындағы қантамырлардағы қанайналым өзгерістері

3. Пролиферация

Әлтерация – зақымдану -  жасушалардың, жасушааралық заттардың, нерв аяқшаларының, қан тамырларының дистрофиялық, некробиоздық, немесе некроздық бүлінулері

Алғашқы әлтерация–флогогеннің тікелей әсерінен дамиды.

Салдарлық әлтерация – алғашқы әлтерацияның зардабы, зат алмасу өзгерістерімен, қабыну дәнекерлері әсерімен байланысты.

Қабыну  ошағында зат алмасуы  өзгерістері

Зхат алмасудың  сандық және сапалық өзгерістері:

• Майлар, көмірсу, нәруыздар ыдырауының (лизосомалар мембранасы зақымдануы ® лизосомалық гидролазалардың шығуы және әсерленуі) жоғарылауы
• Түзілу үрдістерінің төмендеуі
• Заттар алмасуы соңғы өнімдерге дейін жүрмейді - СО₂ және Н₂О (митохондрий мембранасы зақымдануы әсерінен) ®  тыныстық коэффициенттің¯  ( ТК = бөлінген СО₂/қабылданған О₂).

Қабыну  ошағындағы физикалық-химиялық өзгерістер

• Гипер H⁺иония  → ацидоз (зат алмасуының тотықпаған соңғы  өнімдерінің артуынан)
• Гипер К⁺ иония зақымданған жасушалардан калийдің шығуынан
• Гиперосмия,  тұздар диссоциациясы артуы (­ Na+, Cl-) және зақымданған жасушалардан жасушаішілік иондардың шығуы салдарынан
• Гиперонкия, полипептидтер мен аминқышқылдары санының артуынан, нәруыздық молекулалардың дисперстігі артуынан және тамырлардан қабыну ошағына нәруыздардың шығуынан

Қабыну  дәнекерлері жасушалық және гуморалдық болып жіктеледі.

Жасушалық дәнекерлер:

• гистамин (мес жасушалары, базофил, тромбоциттерден)
• серотонин ( тромбоциттерден)
• лизосомалық ферменттер  ( нейтрофил, макрофагтардан)
• простагландиндер (лейкоциттерден, эндотелиалий жасушаларынан, тромбоциттерден)
• лейкотриендер (лейкоциттерден)
• тромбоциттерді әсерлеуші факторлар (лейкоциттер, эндотелиоциттерден)
• оттегінің белсенді радикалдары ( лейкоциттерден)
• азот тотығы (макрофагтардан)
• цитокиндер ИЛ-1, ИЛ-6, ӨТЖФ

Гуморалды дәнекерлер:

• комплемент жүйесі бөлшектері
• С3а, С5а, С3в, С5в-С9 кешендері
• Кининдер (брадикинин, каллидин)
• Қанның ұйытушы және фибринолиздік жүйелері

Қабыну дәнекерлері  салдарлық әлтерацияны тудырады, тамырлық серпілістер түзеді, прлиферацияны реттейді, қабынудың жергілікті және жалпы белгілерінің патогенезінде маңызды рөл атқарады.

Қабыну  ошағында қанайналымы  өзгерістері сатылары, олардың патогенезі.

1. Қысқа мерзімді қантамырлардың тарылуы – ишемия

2. Артериялық гиперемия

3. Веналық гиперемия.

4. Стаз.

Экссудация – қанның нәруызы бар сұйық бөлігінің және формалық элементтерінің қабыну ошағына шығуы

Экссудацияның патогенезі:

• Тамыр өткізгіштігінің жоғарылауы
• Қылтамырлар мен венулаларда гидростатикалық қысымның артуы
• Қабыну ошағында осмостық және онкотикалық қысымның артуы

Қабыну ошағына  шыққан сұйықтық экссудат деп аталады.

Экссудаттың түрлері:

• Сары сулық
• Фибринді
• Геморрагиялық
• Іріңді
• Шірулік
• Аралас

Лейкоциттер эмиграциясы – қабыну ошағына лейкоциттердің шығуы