Кызылорда облысының сарқынды суын әкету

              Лас судың орташа тәуліктік шығыны

                                   QІІmіd = qб2 * N2 / 1000                                                            (1.6)

QІІmіd = 290 * 15375 / 1000 = 4458,75 м3/тәулік

мұндағы, qб1 – тәуліктегі 1 адамға кететін судың шығын мөлшері

qб2 = 290 л/тәулік

N2 – 2-ші аудандағы адамдар саны

N2 = 15375 адам

              Лас судың орташа тәуліктік шығыны

           qІІmіd(m) = QІІmіd / 24                                                                                          (1.7)

qІІmіd(m) = 4458,75 / 24 = 185,78 м3/саЈат

Лас судың минималды сағаттық  шығыны

        qІІmах(m) = qІІmіd(m) * Kgen max                                                                                   (1.8)

qІІmах(m) = 185,78 * 1,25 = 232,23 м3/сағат

мұндағы, Kgen max – ортақ біркелкісіздік коэффициенті СНиП 2.04.03-85 бойынша анықталады, сонда былай есептелінеді, Kgen max=1,25

Орташа секундтық шығын

                     qІІmіd(s) = qб2 * N2 / 24 * 3600                                                                            (1.9)

qІІmіd(s) = 290 * 15375 / 24 * 3600 = 51,61 л/сек.

              Лас судың минималды секундтық шығыны

                      qІІmах(s) = qІІmіd(s) * Kgen max                                                                          (1.10)

qІІmах(s) = 51,61 * 1,25 = 64,51 л/сек.

              Лас судың есептік шығындары кесте түрінде жасалынады.

1.5 Өндіріс орындарынан келетін лас судың есептік шығынын анықтау

Өндіріс лас суларының есептік шығындарын технологтың берген мәліметтері бойынша анықтайды, ал егер ондай мәліметтер жоқ болса берілген шығындары бойынша, демек бір тонна өнімге келетін лас су көлемі және шығаратын  өнімнің санына немесе қойылған агрегаттарға байланысты болады.

Есептік шығындар келесі формуламен жүргізіледі:

Qmіd = M * qпр, (м3/т„ул.)                                                                                (1.11)

Qсм = M1 * qпр, (м3/ауыс.)                                                                                         (1.12)

  qmax(s) = (M2 * qпр / T * 3,16) / K2 (л/с.)                                                           (1.13)

мұндағы, М, М1, М2 - максималды өндірісі бар ауысымдағы бір тәулікте шығаратын өнімнің саны;

              qпр – бір кнімге арналған судың меншікті мөлшері;

              K2 – сағаттық біркелкісіздік коэффициент;

              Т – ауысым ұзақтығы, сағат.

              Лас судың тәуліктік шығыны:

Сүт комбинатынікі = 1337,97 м3/т„ул.;

Нан зауытыныкі = 2098,4  м3/т„ул.;

              Осы өндіріс орнының лас суының есептік шығындары ұлғайтылған нормалармен анықталған.

Өндіріс орнындағы тұрмыстық-шаруашылық лас судың шығынын өндіріс орнында жұмыс істейтін жґмысшылардың санына байланысты анықтайды. Есептік шығын ретінде максималды ауысымдағы лас су шығынын келесі формулалар бойынша анықталады:

              Qmіd = (25 * N1 + 45 N2) / 1000; (м3/т„ул.)                                (1.14)

              Qmіd = (25 * N3 + 45 N4) / 1000; (м3/ауыс.)                                              (1.15)

    qmax(s) = (25 * N5  * K2І + 45 N2 * K2ІІ) / (T * 3600); (л/сек.)   (1.16)

мұндағы, N1, N2 – меншікті су әкету бар тәуліктегі жұмысшылар  саны:

Салқын цехтар үшін – 25 л/ауыс.;

Ыстық цехтар үшін – 45 л/ауыс.

N3, N4 – су әкетуі бар ауысымдағы жұмысшылар саны:

Салқын цехтар үшін – 25 л/ауыс.;

Ыстық цехтар үшін – 45 л/ауыс .

N5, N6 – меншікті су әкетуі кезінде максималды смендегі жұмысшылар саны:

Салқын цехтар үшін – 25 л/ауыс.;

Ыстық цехтар үшін – 45 л/ауыс .

Т – ауысым ұзақтығы, сағат.

K2І – коэффициент, салқын цехтар үшін 3-ке тең.

K2ІІ – коэффициент, ыстық цехтар үшін 2,5-қа тең.

              Сусеберден шығатын лас суды есептегенде бір сусебер торға әр ауысымнан кейін 45 мин шомылғанда 500л/сағат су кетеді деп алады. Өдіріс орнының категориясына байланысты және максималды сменде істейтін жұмысшылар санына байланысты қабылдаған жөн.             

Біздің жағдайымызда цехтарда жеке сусебер орналасқан деп қабылдаймыз. Сонда, су тұтыну мөлшері былай болады:

              Ыстық цехтарда – бір адамға бір ауысымда 60 литр;

              Салқын цехтарда – бір адамға бір ауысымда 40литр.

Табылған ортақ есептік шығын көбінесе үлкейіп кеткен түрде болады, сондықтан әр түрлі категорияларының лас суларының келуі уақытпен сәйкес келмейді. Нағыз қосынды шығынды табу үшін тағы лас судың келу тәртібін білу керек.

1.6 Тораптың бастапқы салу тереңдігін анықтау

Барлық жобадағы технико-экономикалық есептеуде ең басты фактор болып табылатын ол басты тереңдігін дұрыстап қабылдау болып табылады, басты тереңдігіне тораптың барлық құны және құрылыс жұмыстарының көлемі байланысты болады.

Тораптың ең аз салу тереңдігін дәл осындай климаттық жағдайларда істеп тұрған тораптардың жұмыс тәжірибесіне байланысты қабылдайды.

Тораптың салу тереңдігі топырақтың қату тереңдігіне, грунт суларының деңгейіне, құбырлардың диаметріне, сондай-ақ сыртқы күштердің әсерінен құбырлардың бұзылмауына байланысты қабылдаймыз:

hз>0,7, дәлірек hз>0,7 + d

hз=hпром.гр – 0,3(м) –  d<500 мм құбырлар үшін

hз=hпром.гр – 0,5(м) –  d>500 мм құбырлар үшін

hз=[hпром.гр – 0,3(0,5)]+ d

hз=1,8-0,3=1,5(м),  d<500

hз=1,8-0,5=1,3(м),  d>500

Мұндағы 1,5м- Сатпаев қаласының топырақ қату тереңдігі (ҚЕмН 2.04.03-85 бойынша).

Канализациялық тораптың құрылысы және құрылыстың уақыты құбырлардың салу терңдігіне тікелей байланысты болады. Сондықтан құбырлардың минималды салу терңдігін жергілікті жердің жағдайы бойынша техникалық және экономикалық тиімді қабылдау канализациялық торапты салуға өте қажет. Тереңдету құбырлырдың қатуымен механикалық шатынаудан, сонымен қатар басқа да сызықтармен қиылысуынан сақтайды.

Судың қатып қалуы су құбыры торабына қарағанда канализациялық торапта аз болады. Себебі канализациялық құбырмен ағатын лас судың температурасы 10-14OС-ден төмен болмайды, ең төменгі участоктардан бастап жоғарғы жақтағы үйлердің стояктарынан жылы ауа жылжиды, ол қыста лас судың температурасы ауаның температурасынан жоғары болғанына байланысты болады. Құбырдың айналасында жылы топырақ белдеуі пайда болады.

Минималды құбыр тереңдігін берілген ауданның канализациялық эксплуатация тәжірибесіне байланысты болады. Тереңдікті берілген ауданның салынған құбырларынан азайтып алу құбырларды арнайы жылытқыштармен қаптағанда ғана болады.

Егерде берілген жергілікті жердің эксплуатациялық тәжірибесі жоқ болған кезде минималды құбырдың тереңдігін былай қабылдайды: диаметрі 500мм-ге дейінгі құбырларға 0,3м, ал диметрі 500мм-ден үлкен құбырларда 0,5м-деп алады.

Әртүрлі диаметрлі құбырларға арналған арнаның минималды салу тереңдігін келесі формуламен анықтауға болады

         H=hпром - (0,3...0,5)>(0,7+d)                                                             (1.17)

Мұндағы, hпром – топырақтың ең дұрыс қату тереңдігі, ол СНиП-тің беруі бойынша схемалы картадан алады.

Ұсақ құмдардан құралатын құрылыс алаңдары үшін коэффициенті 1,2-ге тең дұрыс қату тереңдігін қабылдаймыз.

Қала торабының бастапқы салу тереңдігін Н көше немесе квартал аралық құбырлардың салу тереңдігіне байланысты келесі формуламен анықтайды:

            Н= h + (L+l) + Z 1- Z2 + D                              (1.18)

мұндаңы,h –ең алыс жатқан тораптың немесе қолайсыз жерде орналасқан құдықтардың салу тереңдігі, м;

і – көше немесе квартал аралық сызықтың ылдилығы,

L+l – көше немесе квартал аралық канализациялық сызықтың көше торабының бақылау құдығынан ең алыс жатқан көше құдығына дейінгі арақашықтық, м;

Z1 және Z2 –көше торабының құдығының және квартал аралық  тораптың ең алыс жатқан құдықтардың  орналасқан жерінің белгісі,м;

D – көше сызығымен көше торабаның арналарының айырмашылығы,м.

Ауыр автотраспорттар өткен кезде құбырлар зақымданбауы үшін көше торабының минималды жатқызу тереңдігін құбырдың үстіңгі бетіне дейін 1,5м-ден кем алмау керек.

1.7 Торап учаскелері бойынша есептік шығындарды анықтау

Канализациялық тораппен коллекторлар есепті учаскелерге бөлінеді.

Тораптың есепті участогі дегеніміз екі нүкте, яғии екі құдықтың арасындағы өзгермейтін тұрақты шығынды айтамыз.

Есепті участоктың ұзындығын тораптың кварталының немесе участогінің бір бүйірінен екінші бүйіріне дейінгі ұзындыјқты алады.

Әр есепті участок үшін қосынды шығынын анықтайды: а)жолай шығын, ол жол бойындағы кварталдардан түсетін шығын; б)транзитті шығын ол жоғары жатқан кварталдардан түсетін шығын; в)бүйірлес шығын, ол бүйір қабырғасынан түсетін шығын; г)шоғырланған шығындар, ол жеке үлкен су тұтынушылардан келетін шығындарды айтады (өндіріс орнынан, моншалардан, кір жуатын жерлерден).

Жолай шығын өзгеріп отырады, ол бастапқы участокте нөлден бастап ақырғы участокке дейін көбейе береді. Транзит, бүйірлес және шоғырланған шығындар өз участогі үшін өзгермейді.

Көлемдейтін схемада лас сулар канализациялық торапқа квартал аудандарынан қасындағы жатқан сызықтарға түседі.

Төмендетілген торапты салған кезде немесе квартал аралық схемада лас сұйық жоғарыда жатқан барлық кварталдардан түседі, сондықтанда кварталдарды бисектрисаға бөлу қажет емес.

Жолай шығынды квартал ауданын меншікті шығынға көбейткенде аламыз.

  q = w*q0                                                                                     (1.19)

Транзитті және бүйірлес шығындарды жоғары жатқан сызықтардың жолай шығынына байланысты анықтайды.

Тораптың есепті участогі дегеніміз екі нүктенің арасындағы су әкету сызығын айтамыз, ол тұрақты деп алуға болады.

Есепті шығынды табу үшін, алдымен келесі шығындарды анықтаймыз:

А) жолай – есепті участоктарға қасындағы кварталдардан түскен шығындарды айтамыз;

Б) транзит шығындар олар жоғары жатқ0ан кварталдардан түскен шығындар;

В) бүйірлес шығындар олар бүйір қабырғаларынан түскен шығындар;

Г) шоғырланған шығындар олар өндіріс орнынан келетін шығындар.

1-ші және 2-ші аудан үшін лас су модулін анықтаймыз:

1-     ші аудан үшін:

             q0І=(PІ*q)/86400=(200*250)/86400=0,58 л/с                        (1.20)

2-     ші аудан үшін:

             q0ІІ=(PІІ*q)/86400=(200*280)/86400=0,65 л/с           (1.21)

Кварталдардан түскен жолай шығындарды келесі формуламен анықтаймыз:

                              qn= q0*F, (л/с)                                                    (1.22)

мұндағы, F – кварталдардың ауданы.

Участоктаңы лас судыі есептік шығындарын былай анықтайды:

                         qрасч= qn+Кgen/max                                              (1.23)

мұндағы, Кgen/max – лас судың есептік шығынға байланысты тораптың әр участогіне байланысты анықталады. Барлық шығыдар 4 – кестеде шығарылып көрсетілген.

1.8 Құбырлардың минималды диаметрлері мен толу дәрежесі

Кварталаралық және көше канализациялық торабында есептік шығын онша көп бола бермейді, сондықтан оларға кішкене диаметрлі құбырлар қолдануға болады.

Құбырлардың қайта-қайта бітеліп қалуымен және оларды тазалауға ыңғайлы болу үшін келесі минималды диаметрлер қаралған: а)тұрмыстық-шаруашылық канализациясы үшін –кварталаралық 150мм,көше құбырлары 200мм; б)жаңбыр және ортақ канализация үшін – кварталаралық 200мм,көше 250мм  болады; )арынды тұнба құбырлары үшін – 150мм.

Шығыны 500м3/тәулік болатын елді-мекендерде тұрмыстық канализациясының көше торабын 150мм құбырлармен салуға рұқсат етіледі.

Толу деп су ағын қабатының биіктігінің домалақ коллектордың ішкі диаметріне немесе басқа формалы коллекторлар биіктігіне қатынасын   айтамыз.

Ортақ және жаңбыр канализация торабын максималды жаңбыр интенсивтілігі кезіндегі толық толуға есептейді.

Тұрмыстық және өндіріс канализациясын бөлшектеп толуға есептейді, себебі лас сулардың біркелкісіз түскен кезінде құбырлардың қимасының запасы болу үшін және қауіпті және зиянды заттарды әкету үшін  ауа үрлеуді қамтамасыз ету үшін істейді ( 1-ші кесте ).

1-ші кесте. Домалақ қималы құбырлардағы есепті толу дәрежесі