Занды түлғаларды банкроттығын құқықтық реттеу

 

 

 

МАЗМҰНЫ

 

КІРІСПЕ......................................................................................................................3

1 ТАРАУ  ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІБАНКРОТТЫҚ  ИНСТИТУТЫ......................................................6

1. Банкроттык институтының даму тарихы..........................................................6
2. Банкроттық үғымы және белгілері............................................................................13
3. Заңды түлғаны банкрот деп тану негізі және тәртібі............................................18

2 ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ЖЕКЕЛЕГЕН ШАРУАШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ БАНКРОТТЫҒЫН ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУ........................23

2.1  Занды түлғаларды банкроттығын құқықтық реттеу...............................................23

2.2    Жеке кәсіпкерледің банкроттығы...........................................................................30

2.3    Қазақстан Республикасының зандары бойынша банкроттық  рәсімдері................................37

ҚОРЫТЫНДЫ..............................................................................................................40

СІЛТЕМЕЛЕР..............................................................................................................................................42

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР............................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Ежелгі  уақыттарда борышқорларға қатал шаралар қолданылып, тіптен кредиторлар борышқорларды өлтіруге дейін барған. Ол кезендерде егер борышқор несие берушілердің талаптарын мүлкімен қанағаттандыра алмаса, ол өзінің өмірімен жауапты болған. Ал кейін уақыт өзгере келе бүл шаралар тоқтатылды.

Қазақстан Республикасының  Конституциясына сәйкес: "Қазақстан  Рсспубликасы өзін демократиялық, зайырлы, қүқықтық және әлеумсттік мемлекет ретінде орнықтырады; оның ең қымбат қазынасы — адам және адамның өмірі, қүқықтары мен бостандықтары.

Қазіргі кезеңде қаңдайда бір азаматтық міңдеттерді орындамағаны үшін күш қолдануға тиым салынады. Міне, осыған сәйкес борышқор мен несие беруші арасындағы міндеттемеге сәйкес борышты төлеу үшін борышқордың мүлкі жеткіліксіз болған жағдайда ретгеуші белгілі-бір механизм қажет болды. Міне осындай механизм банкроттық процедурасы болып табылады.

Кез-келгсн компанияның өмірінде, олардың банкроттык жағдайына келуі кездесіп түрады. Көптеген компаниялар осындай жағдайлардан ксйін өз жүмысын тоқтатқан, ал кейбіреулері мүндай қиындықтарды жеңе отырып өз жүмыстарын жалғастыру үстінде.

Белгілі-бір қүқық  субъектілерінің банкроттығын реттеуші заңдар жәие нормалар банкроттық процедурасын жүргізу кезінде ерекше орынды алады. Мінекей, сондықтан олардың тәжірибедегі жетілмеуі өте күрделі қүқық бүзушылыққа алып келеді.

Қазақстан Республикасы Президентінің халыққа Жолдауында заңдарды жетілдіру Қазақстан Республикасының дамуының бір әдісі ретінде атап өтедіЖалпы   мсмлекет   алдында   нарык   қатынастарын   реттеуші норматив- тік-қүқықтық базасын жасаудағы басты мақсат пайда болды.  Атап  отетін  нөрсс  оиың  ішінде  кәсіпорындар  мен жеке кәсіпкерлердің банкроттық процедурасы қамтылып өггі.

Мен таңдап алған  курстық жүмыстың өзектілігі, нарыктық қатынастардың және олардың реттеу қағидаларының жаңашылдығында болып табылады. Банкроттық институтының жеткілікті әрскет етуінен еліміздегі коптсген ірі кәсігюрындардың, көптеген жеке фирмалардың, және занды түлға қүрмай кәсіпкерлік қызметпен айналысушы жеке кәсіпкер түлғалардың экономикалық жағдайы төуелді болады. Банкроттық жүйесі инвесторлар қаражатының қайтарымдылығына кепілдікті ғана қарастырмай, сонымен қатар бүл еліміздегі қаржы жағдайының түрақтылығына кепілдікті қамтамассыз етеді.

Зандарды реформалаудан  басқа қоғамнын қүқықтық санасын  жоғарылату, халык үшін, жеке кәсіпкерлер  үшін зандарды қолдануды түсіндіретін төлемсіз консультациялар жүргізу қажет.

Такырыптың  өзектілігі.

Азаматтық қүқықтағы  банкроттың институты нарықтық қатынас-тардың жедел дамуы кезеңінде қүкықтық реттеуиіінің ерекше мсханизмін кажет  етеді. К,Р банкрөттық туралы зандарының 1992ж бастап дамуына қарамастан қазіргі жаңа әрекет етуші заңдарында банкроттық рәсімін реттеуде көптеген даулы мәселелер бар болып табылады.

Банкроттық жүйесі инвесторлар қаражатының

қайтарымдылығын    ғана    қамтамасыз    етіп    қоймай,    еліміздің қаржылық жагдайының түрақтылығын қамтамасыз етуі керек.

Жүмыстың  мақсаттары мен міндеттері.

Жүмыстың негізгі мақсаты  борышкердің қызметін жандандыруды   карастырып,  борышкер  кәсіпорындарының пайда

 таба   отырып   ары   қарай   әрекет   етуін   заңи   түрғыда   бекітіп

қамтамасыз  ету болып табылады.

Бүл мақсатка жету үшін келесі міндеттер қойылады:

—кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлердің банкроттық рәсіміндегі  даулы сүрақтарды анықтау;

—банкротгык институтына тарихи шолу жасау;

—заңды түлғалардың        банкроттығының        қүқықтың

ерекшелігіне саралау жүргізу;

—банкроттық институттарында оңалту рәсімін  колданудағы кемшіліктерді жою жолдарын қарастыру;

—ҚР әрекет етуші банкроттық туралы заңындағы кемшіліктерді  жою жолдарын анықтау.

 

 

1 ТАРАУ  ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢДАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ БАНКРОТТЫҚ ИНСТИТУТЫ

1.1 Банкроттык институтының даму тарихы

Банкроттық үғымы бүл  сөздің кең мазмүнында 
борышқордын, несие берушілердің алдында өзінің мүліктік 
міндеттемелерін орындауға дәрменсіздігіне қатысты

жауапкершілігін білдіреді.

Б.э.д. 5-4 ғасырларда Римде борыш мәселесі пайда болған. Міне осыган сойкес міндетті контрактілердің жасалуын реттеуші алғашқы заңи нормалардың пайда болуы осы кезеңмен байланыстырылады. Ежелгі Римдегі борыш мәселесінің ушығуы борышқорды қүлдыққа сатуға дейін алып келген.

Кейінгі кезеңдегі Римде, орындамау, немесе жаупкершілік, орындаудың мүмкін еместігі, міндеттеменің тоқтатылуы секілді қүқықтық реттеу институттары пайда болған кезде борыштық қатынастарды реттеу жеңілдірек болды.

Орындаудың мүмкін еместігінің  борышқордың кінәсінен пайда болуы. міндеттемені тоқтатты және орындалмаған міндеттемеде борышқордың кінә деңгейі қарастырылды. Міндеттемснің жеке немесе нақты кепілдік нысаны дамыды. Міндеттемслік катынастарда жеке кепілдік беруші енгізілді. Ал нақты кепілдік кезінде борышқордың мүлкіне нссие берушінің билігі бекітілді.

Ал орыс қүқығында  банкроттық үшін жеке жауапкершілік  алғашқы кезде дәрменсіздік фактісімен анықталды; бүның түпкі негізі борышқорлар өз несие берушілеріне қүлдыққа түсу дәуірінде жатты. Уақыт өте келе жеке түлғаның еркіндікті жоғалтуы мемлекеттік жазалаумен алмастырылды. Бірақ бүл жерде дәрменсіз борышқордың кінә деңгейі есепке алына бастады.

 

Революцияға дейінгі  Ресейдің қылмыстық қүқығы дәрменсіздік нен банкроттықты ажырата білген. Дәрменсіздік топтық үғым ретінде түсіндірілді. Ал банкроттык одан бөлініп шығатын түрлік үғым болып табылады.

Борышқордың дәрменсіздігі  реврлюцияға дейінгі орыс заңгерлсрінің  тсрминалогиясы бойынша, "бақытсыз", "абайсыз-дық", немесе "қасақаналық", деп түсінілді. Бақытсыздық дәрмен-сіздік жагдайында пайда болған банкроттық қылмыстық жауапкершіліккс алып кслмеді. Осындай жауапкершілік тек "абайсыздык" немесе "қасақаналық" белгілері сотпен анықталған жағдайда түлғаны банкроттық үшін жауапкершілікке тартты.

"Ауыр", банкроттық үшін жазалау сауда жүргізуші түлғалары қолданылды. Олар 1,5жылдан 2,5 жылға дейін бас бостандығынан айырылды (1885 жылғы Қылмыстық Ереженің 1166 бабы).

Европа немесе Америка  елдеріндегі банкроттық туралы қылмыстық  зандар өзінің әртүрлілігімен ерекшелінеді. Европа континентінде тарихи түрғыда банкроттык үшін қылмыстық жауапкершілікте бекітудің екі жүйесі қалыптасты.

а). Франция. Француз  заңдары бойынша "дәрменсіздік"үғымы тек коммерсанттарға қолданылады, ал сауда жасамайтын түлғаларға банкроттық туралы ереже қолданылмайды. Германия заңдары бойынша "дәрменсіздік" үғымы сауда жасаушылармен ғана шектеліп қоймай, кез-келген борышқор банкроттық субъектісі болуы мүмкін. Жалпы ереже бойынша Европа елдерінің қылмыстық зандары бойынша қылмыстық бакроттық жай немесе қасақаналық деи бөлінеді.Францияның қылмыстық заңы бойынша жай банкроттық 1 айдан 2 жылға дейін бас бостандығынан айыруды қарастырады.

Француз заңдарының жүйесі бойынша компанияның ісін басқарушының әрекеті ерекше қаралған жоқ, ол банкроттық туралы жалпы каулының сот тәжірибесімен корытындыланды.

б) Германия. Германия заңдарында кылмысты жазаланушы банкроттыктың үш жағдайы бөлініп көрсетілді — "жай","қасақа-на" және "ерекше ауыр банкроттык жағдайы".ГФРҚК (283 парагр, 13 бөлім) "касақана"банкроттықты күрайтын әрекеттерді анықтайды. Бүл әрекеттердің барлығы айыппүлмен немесе 5 жылға дейін бас бостандығынан айыруды қамтиды.Германияның қылмыстық зандары бойынша жай банкроттық түлғаның озінің салақсыздығынан болайын деп түрған борыштық кәсіпорынпның немесе сауда серіктестігінің төлемқабілетсіз жағдайы туындауы мүмкін екндігіне жеңілтектікпен қарауын айтады (ГФРҚК 283п,4тармағы).Мүндай орекеттер айыппүлмен немесе 2 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасын қамтиды.ГФРҚК (283п.-а) "ерекше қиын жағдайдағы банкроттықты қарастырады, бүл кінәлі түлға біле түра өз мүддесін коздей отырып көптеген түлғаларды банкроттыққа үшыратуды мақсат етеді және оған сеніп берілген мүліктік күндылыктарынан айырылады. Мүндай әрскетгер 6 айдан 10 жылға дейін бас бостандығынан айыруды карастырады.

в). Швеция. Швецияның қылмыстық Кодексі (II бөлім, 1 баптың, 1 тармағы) төлемқабілетсіз борышқор туралы емес, банкрот деп жариялау қаупі төніп түрған борышқор жайлы айтады.Швецияның ҚК 2 бөлімі, 2 бабы "несие берушілерге адал емес катынас" жағдайына жазаны жоғарылатуды қарастыра отырып, 6 айдан 6 жылға дейін бас бостандығынан айыруды бекітеді. Швецияның ҚК төлемқабілетсіз деп жарияланған борышқорды да жазалауды қарастырады, бірақ бүл жариялау оның несие берушілерінің біреулерін артықшылық жағдайына алып келсе ғана бүл шараны қолдануға болады. Бүл әрекеттер 2 жылға дейін 9 бас бостандыгынан айыруды карастырады (Швецияның ҚК 2 бөлім 4бап).

д) Ұлыбритания. Англияның кылмыстык заңы да банкроттық анықтамасыи камтиды жоне жай банкроттықты да қамтиды. 1986 жылғы "Төлем кабілстсіздік туралы" заңға сәйкес қылмыстық жауапкершілікке арнайы басқарушығы немесе мүлікті сенімгерлікпсн басқарушығы өзі ие мүлікті, өз меншігін бермейтін, сонымен қатар ол басқа мүліктердің өзге түлғаларға берілгендігі туралы хабардар етпесе, қандайда бір борышты жасырған банкрот түлға тартылады. Мүндай әрекеттер айыппүлмен немссе 7 жылға дейін бас бостандығынан айырылып жазаланады, егер бүл іс присяжный сотпен каралса, ал присяжныйлардың қатысуынсыз магистрлік судъялармен қаралса 6 ай мерзімге бас бостандығынан айырылады немесе айыппүл төлейді.

Англияда 2 жылға дейін  бас бостандығынан айрылу және айыппүл  толеу банкрот түлғаға, егер ол себепсіз басқарушының немесе соггың талабына мән бермей 12 ай ішінде меншігінен айрылу туралы есеп бермесе немесе оның себебін түсіндірмесе қолданылады.

Банкрот түлға қүжаттарды фалсификациялау,оларға өзгерту енгізу, олардан белгілі-бір алып тастаулар  жасау, сонымен қатар оларды жасауга басқа біреулерге нүсқау біреуді Англия заңы жеке қылмыс рстіпде бөліп қарайды.

г). АҚШ. Америка қүқығының жобалық қылмыстық кодексінде (1962) Америка штаттарының жаңа кылмыстық кодексін дайындауда оларға "Толемқабілетсіздік жағдайындағы алдау" (Жобалық ҚК 224. Пбабы) атты бапты енгізу үсынылды. Бүл бапты белгілі-бір түлғалардың, оның конкурстык массаның басқарушысын тағайындау немесе несие берушілердің пайдасына мүлікті басқаруга қүзіретті түлғаның тағайындалуын білген, немесе борышқор мен несие беруші арасында несие берушінің пайдасына белгілі-бір сомасын беру туралы келісім болғанын білген түлғага жауапкершілік жүктеледі.Америка штаттарының көптеген заң жинактары 1962-1980 жылдардагы қылмыстык зандардын рсформасын жүзеге асыруда Жобалык қылмыстык кодекске негізделеді. Ереже бойынша олар штаттардың қылмыстық кодексіне Жобалық қылмыстық кодекстің 224.11.бабын енгізді, бірақ олардың берілу нысанында айырмашылықтар болды.

е). Италия. Италия заңының  ерекшелігі қылмысты банкроттық үшін жауапты субъектілер шеңберінің кеңдігінде болып лтабылады. N267,16.03.42 жылғы король декретінің әрекет етуші редакциясында банкрот жасайтын немесе банкрот емес түлғалардың кылмысы жеке бөліп көрсетіледі. Заңға сәйкес бірінші топтағы қылмыскерлер субъектісі кәсіпкерлер болып табылады, ал екінші топтагы қылмыскерлерге компанияны басқарушылар, бас директорлар, тексерушілер компанияны таратушылар немесе несие берушілер қамтыды.

"Жай" және "қылмыстық"  кәсіпкерлермен жасалатын банкроттық  үгымы, Италияда европа елдеріндегі  әрекеттерді анықтауға үқсас  болды.