Ерекше талап қоюмен іс жүргізу

Қылмыс субъективтік жағынан  тікелей немесе жанама қасақаналыкпен істеледі.

Осы баптың 2-тармағында ауыр зардаптарға әкеп соққан әрекеттер үшін жауаптылық белгіленген. Ауыр зардаптарға — Қазақстан Республикасының аумағына шет мемлекеттердің әскери барлау ұшактарының, су асты, су үсті соғыс кемелерінің еніп кетуі, адамдардың қазаға үшырауы, әскери техниканын, істен шығуы, маңызды әскери шаралардың жүзеге аспай калуы жатады.

Осы баптың бірінші және екінші бөліктерінде көзделген, соғыс уақытында жасалған әрекетгер үшін жауаптылык ҚК-тің 375-бабының 3-тармағында көрсетілген.

КК-тін 375-бабының ескертуіне сәйкес осы  баптың бірінші бөлігінде көзделген әрекетті алғаш рет жасаған әскери кызметші қылмысты жеңілдететін мән-жайларда сот қылмыстық жауаптылықтан босатуы мүмкін Шекаралык кызмет аткарудың ережелерін бузу (376-бап)

Кылмыс объективтік жағынан шекаралық нарядтын құрамына кіретін немесе шекаралык кызметтің өзге де міндеттерін атқарушы адамның шекаралық қызмет атқарудың ережелерін бұзуы, егер бұл әрекет мемлекеттің кауіпсіздігі мүдделеріне зиян келтірсе немесе зиян келтіруі мүмкін болуы арқылы жүзеге асырылады.

Қазакстан Республикасының мемлекеттік шекарасы туралы Заңына сәйкес мемлекеттік шекараны күзету Мемлекеттік шекара әскерлеріне жүктелген және осы аталған занда мемлекеттік шекарада қызмет атқарудың ережелері де белгіленген. Шекаралық кызмет аткарудың ережелерін бұзу әртүрлі болуы мүмкін. Бұларға мысалы, мемлекетгік шекараның күзетілетін объектісін өз бетімен тастап кету; мемлекеттік шекара тәртібін бұзған адамды ұстау шараларын қолданбау; қару колданудың. белгіленген ережелерін сақтамау т.с.с. жатады. Шекаралық қызмет аткарудың ережелерін бұзу мемлекеттің қауіпсіздігі мүдделеріне зиян келтірсе немесе зиян келтіру қаупін келтірсе ғана кылмыс құқықтық жазаланушылык сипатқа ие болады. Қылмыс кұрамы формальдық — материалдық. Қылмыстық әрекеттен келтірілген немесе келтірілуі мүмкін зиян мөлшері нақты жағдайларға байланысты анықталады.

Ауыр зардаптарға әкеп соққан дәл сол әрекеттер үшін жауаптылық ҚК-тің 376-бабының 2-тармағында көзделген. Ауыр зардаптарға дүшпандық әрекеттер жүргізу мақсатымен ше-телдік азаматтың еліміздің аумағына кіріп кетуі; шекаралық қызмет құралдарының істен шығып қалуы; мемлекеттік шекара арқылы контрабандалық тауарлардың өткізілуі; халықаралық қатынастардың шиеленісуі т.с.с. жатады.

Көрсетілген кылмыс субъективтік жағынан қасақаналықпен істеледі. Қылмыстың субъектісі арнаулы — шекаралық нарядтың құрамына кіретін немесе шекаралық кызметтің өзге де міндеттерін атқарушы адам. Осы баптың ескертуіне сәйкес осы баптың бірінші бөлігінде көзделген әрекетті алғаш рет жасаған әскери кызметші қылмысты жеңілдететін мән-жайларда қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін.

Қарауыл кызметін (вахта) атқарудын жарғылық ережелерін бұзу (377-бап)

Карауыл кызметше Ішкі істер  министрлігінің Ішкі әскер қызметі жүзеге асыратын аса маңызды мемлекеттік объектілерді, арнаулы жүктерді, түзеу мекемелерін, тұтқындағылар мен сотталғандарды күзету кызметтері де жатады.

Заң бойынша қарауыл (вахта) құрамына кіретін адамның қарауыл (вахта) кызметінің жарғылық ережелерін бұзуы, егер бұл әрекет карауыл (вахта) күзететін объектіге зиян келтіруге немесе өзге зиянды зардаптардың болуына әкеп соқса қылмыстық жауаптылық пайда болады.

Келтірілген зиянға күзетілетін  объектіден әскери мүліктің талан-таражға  түсуі; әскери техниканың бүлінуі немесе жоғалуы; гауптвахтадағы пайда болған бейберекетсіздік т.с.с. жатады.

Қылмыс құрамы материалдық, қылмыс карауыл (вахта) кызметін атқарудың жарғылық ережелерін бұзудан зиян келтірілген сәттен аяқталған деп танылады.

Ауыр зардаптарға әкеп соққан дәл сол әрекеттер үшін жауаптылык ҚК-тің 374-бабының 2-тармағында көзделген.

Ауыр зардаптарға әскери жасауды ұрлау немесе бүлдіру, күзетілетін мемлекетгік немесе әскери объектілердің өте қатты бүлінуі, әскери кару-жарақты ұрлау, адамдардың.каза болуы, тұткындағы немесе сотталған адамның кашып кетуі т.с.с. жа-тады.

ҚК-тің 377-бабынын ескертуіне сәйкес осы баптың бірінші белігінде көзделген әрекетті алғаш рет жасаған әскери кыз-метші қылмысты женілдететін мән-жайларда қылмыстық жау-аптылықтан босатылуы мүмкін.

Ішкі кызмет аткарудын  және гарнизовда патруль болудың  жарғылык ере-желерін бүзу (378-бап)

Кылмыс объективтік  жағынан бөлімнің тәуліктік наряды-на (карауыл мен вахтадан басқа) кіретін адамның ішкі қызмет атқарудың жарғылык ережелерін бүзуы, сол сиякты патруль нарядының кұрамына енген адамның гарнизонда патруль бо-луды-ң жарғылық ережелерін және осы ережелерді дамытуға шығарылған бүйрыктар мен өкімдерді бұзуы, егер ол зияндызардаптарға әкеп соқса, оның алдын алу осы адамның міндеті-не кіретін болса деп сипатталған.

Ішкі қызмет аткарудың  ережелерін бүзуға тәуліктік наряд-қа кіретін адамнын ішкі қызмет аткарудың  жарғылык ереже-лерін орындамауы немесе тиісті дәрежеде орындамауы (мыса-лы қызмет орнын өз бетімен тастап кету; талан-тараждын жо-лын кесуге шара колданбау; әскери кызметшілердің жарғыға сай келмейтін әскери кдтынастары, бөлімнің аумағына бөтен адамдардың кіруі; бөлім орналаскан жерден көліктерді тексер-мей шығару т.с.с. әрекеттер жатады.

Гарнизонда патруль  болудың жарғылык, ережелерін бұзуға патруль нарядының құрамына енген адамның өз қызметін мүлдем орындамауы немесетиісінше орындамауы (мысалы пат-руль кестесінен немесе маршрутынан бас тарту; заңсыз кару қолдану; біреуді негізсіз ұстау; спирт ішімдіктерін ішу; әске-ри тәртіпті бұзған әскери қызметшіге сактандыру шараларын колданбау) жатады.

Қылмыс құрамы материалдық. Көрсетілген жарғылық ере-желерді оның алдын алуға міндетті адамның бүзуы зиянды за-рдаптарға әкеп сокса кылмыстық жауаптылык туындайды.

Ауыр зардаптарға әкеп сокқан осі>і әрекетгер үшін жауап-тылык ҚК-тің 378-бабының 2гтармағында кезделген. Ауыр за-рдаптарға — адамның абайсызда каза болуы, жәбірленушіге ауыр немесе орташа ауырлықтағы зиян келтірілуі, патруль на-ряды кұрамына кіретін адамның жауапсыздығынан қоғамдык тәртіптің өрескел бүзылуы т.с.с. жатады.

Қылмыс субъективтік жағынан  касақаналықпен жүзеге асы-рылады. Абайсыздықпен жарғылык ережелерді бұзу қылмыс кұрамын түзбейді.

ҚК-тін 378-бабының ескертуіне сәйкес осы баптың бірінші бөлігінде көзделген әрекетті алғаш рет жасаған әскери кыз-метші қылмысты жеңілдететін мән-жайларда қылмыстық жау-аптылықтан босатылуы мүмкін.

Қоғамдык тәртіпті корғау және коғамдык қауіпсіздікті камтамасыз ету бойынша кызмет аткарудын ережелерін бүзу (379-бап)

Қылмыс субъективтік жағынан  тікелей немесе жанама касакакалыкпен жасалады.

ҚК-тің 379-бабының ескертуінде  осы баптың бірінші бөлігінде кезделген әрекетті алғаш рет жасаған әскери кызметші кылмысты жеңілдететін мән-жайларда қылмыстық жауапты-лыктан босатылуы мүмкін делінген.

Қорытынды.

Сонымен, занда  іс жүргізу мерзіндерін белгілеудін салалық максаты—қандайда болсын іс-әрекеттің дер кезінде орындалуын қамтамасыз ету. Мысалы, ҚІЖК-тің ІІІ-бабында прокурордың, тергеушінің, анықтау органынын жасалған немесе әзірленіп жатқан кез келген қылмыс туралы арызды немесе хабарды қабылдауға және солар бойынша шешімдер қабылдауға міндетті екені көзделген. Заң осы бөлігінде қылмыс туралы әрбір хабарды және арызды тиісті органның (өкілетті адамның) қарауын қамтамасыз ету мақсатын көздейді. Одан соң 184-бапта арыздар мен хабарлар қаралуға жәңе шешімдер қабылдануға тиісті шекті мерзім белгіленген. Бұл жердегі мақсат — қылмыстылар туралы арыздар мен хабарлардың дер кезінде қаралуын қамтамасыз ету.

Іс жүргізу  мерзімдерінің негізгі маңызы мынада:

— олар: а) процеске катысушылардың заңды құқықтары мен мүдделерінің сақталуын; ә) сот ісінің тез жүргізілуін; б) пәрменді прокурорлық қадағалауды жүзеге асыру шарттарын қамтамасыз ететін іс жүргізушілік ерекше кепілдіктер береді;

- қылмыстық процесте жүйелеу функциясын орындауға бағытталған құкықтық құрал болып табылады;

сот ісінің жүргізілуіне белгілі бір қарқын беретін ұйымдық 
құрал болып табылады.

Іс жүргізу  мерзімдерінің белгілері сот  ісін жүргізудегі белгілі бір уақыттың бәрінің бірдей іс жүргізушілік манызы бола бермейтініне байланысты маңызды. Іс жүргізу мерзімдерін өзге мерзімдерден оқшаулайтан негізгі белгілерге мыналар жатады:

  - іс жүргізу мерзімдерін белгілі бір құкықтық жағдайларда 
(мәселен, кассациялық шағым беруге немесе кассациялық наразылық білдіруге бөлінген он тәуліктік мерзімнің өтіп кетуі 
соттың үкімді жүзеге асыруына себеп болады; сезіктіге бұлтартпау шаралары қолданылған сәттен бастап он тәулік өткенге дейін айыпталушыға айып тағылмауы тергеушінің бұлтартпау шараларының күшін дереу жоюына әкеліп соғады) "дербес заң фактісі немесе күрделі заң кұрамы элементтерінің бірі ретінде"' тану мүмкіндігі. Іс жүргізу мерзімін зандық факт ретінде тануға себеп болатан құқықтық жағдай — іс жүргізу қатынастарына қатысушылардың заңмен белгіленген құқыктары мен міндеттерінің пайда болуы немесе доғарылуы түріндегі құкықтық салдарлардың басталуы;

- заңмен белгіленген мерзімдерді сақтау міндеттілігі (ол 
мерзімдерді сақтамау сот ісін жүргізудегі зандылык принципін 
бұзу деп бағаланады), қажет болған жағдайда мәжбүрлеу қолданылуы мүмкін;

мерзімдерді есептеу мен қалпына келтірудің ерекше тәртібі;