Халықаралық жария құқығы» пәні бойынша

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее междуиародное драво. В 2т.-М., 1996.

 

 

№15тақырып. Қазіргі халықаралық  құқық субъектісі, әлемдік қауымдастықтың  мүшесі ретінде Қазақстанның дамуы 

1.Егеменділік туралы ҚР декларациясы

2.Қазақстан Республикасының сыртқы  саясат және ұлттық қауіпсіздік   саласындағы стратегиялық бағыты

3. Қазақстанның көршілес мемлекеттермен  қатынасы 

 

Егемендік еліміздің ғасырлар бойы аңсаған арманы. Ол 1991 жылы 16-шы желтоқсанында  Қазақстан Жоғарғы Кеңесінің  «Қазақстан Республикасының мемлекеттік  тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң қабылданған кезеңнен бастап іске аса бастады. Осыған байланысты 1990 жылы 25 қазанда қабылданған «Қазақ Советтік Соцалистік Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы декларация» күнін де мерекелеп жүрміз, онда жарияланған егемендік мемлекет тәуелсіздігі емес пе деген заңды сауал туады.  Осы тәуелсіздік жарияланған күннен бастап-ақ Түркия мемлекеті Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін танып, елшілік қатынас орнатуға шешім қабылдады. Тәуелсіздіктің халықаралық құқықтың негіздерін нығайта түсу үшін КСРО-ның мемлекеттік құрылымын саяси жүйесін қайта қарау керек болды. Осы мақсатпен 1991 жылы 21 желтоқсанында Алматы бұрын КСРО құрамында болған 11 тәуелсіз мемлекет басшылары: Әзербайжан Республикасының Президенті А. Муталибов, Армения Республикасының Президенті Л. Тер-Петросян, Белорусь Республикасы Жоғарғы кеңесінің төрағасы С. Шушкевич, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев, Ресей Федерациясының Президенті Б. Ельцин өзара келісілген декларацияға қол қойды. Біріншіден, ол декларация «советтік» деген атынан білініп тұрғандай, сол жүйе жағдайында қабылданды. Сондықтанда ол тарихи құжатта сол жүйенің ізі сақталып қалды. Мәселен декларацияда: Егеменді республикалар одағына ерікті түрде бірігеді. Әрбір азаматқа КСРО азаматтығын сақтауға кепілдік береді, Одақтық шартта белгіленген шеңберде, «Одақ үкіметімен келісім бойынша» деген тұжырымдар бар еді.

Мемлекетіміздің егемендік жолымен  дамуының алғашқы жылдары, өтпелі кезеңінің  қандай да болсын қиыншылықтарын басымыздан кешіре тұрсақ та, біздің халқымыздың, қоғамымыздың, саяси күштеріміздің бойымыздан жас мемлекетімізді нығайту, экономикамызды реформалау, құқықтық демократиялық қоғам орнату, онда рухани бірлік пен қалыптастыру жөніндегі ұлан-асыр жұмыстарды батыл бастап кетуге деген ерік-жігер мен ақыл-парасат жеткілікті мөлшерде табылғанын толық көрсетті². Дегенмен егемендік жолы - кең даңғыл болмады. Ол бұрын барланбаған, сүрлеуде салынбаған, қыспақты да соқпақты жан із болды.

КСРО -ның ыдырау процесін тездеткен 1991 жылғы тамыз бүлігі 1991 жылдың қазанына қарай көптеген республикалардың өз тәуелсіздігін жариялауға септігін тигізді. 1991 жылдың соңғы төрт айының ішіндегі саяси процестер тығырықтан шығудың табиғи жолына бастап әкелді. Қазақстан өз тәуелсіздігін жариялады.

Қабылданған құжаттың 1-ші бабында Қазақстан Республикасына тәуелсіз, демократиялық және құқылық мемлекет ретінде анықтама берілген. Ол өз территориясында барлық өкімет билігін толығынан қолданды: ішкі және сыртқы саясатты өз бетінше жүргізеді, республика барлық мемлекеттермен халықаралық құқық принципі негізінде өз қарым-қатынасын орнықтырады.

2-ші тарауында республика азаматтары  ұлтына, діни сеніміне, қоғамдық  бірлестіктерге қатысына, шыққан  тегі, әлеуметтік және дүние-мүліктің  жағдайына айналысатын ісіне,  тұрған жеріне қарамастан, кұқылар мен міндеткерліктерін бірдей пайдаланатындығы атап көрсетілген. Егемендіктің бірден-бірі иесі және мемлекеттіліктің қайнар көзі республика азаматтары болып табылады.

Мемлекеттің аса маңызды міндеттерінің  бірі-мәдениетімізді, дәстүр мен тілімізді қайта жаңғыртып дамыту, Қазақстан өмір сүруші қазақ ұлты мен басқа да ұлт өкілдерінің ұлттық қадір-қасиетін нығайту болып табылады.

3-ші тарауда Қазақстан Республикасы  мемлекеттік өкімет органдарының  құрылымы анықталған. Қазақстан  Республикасы және оның атқарушы өкіметінің басшысы Президент болып табылады.

Республика мемлекеттік тәуелсіздігінің  экономикалық негіздерінде анықтама берген 4-ші тарауда, оның тәуелсіз мемлекет атануына сәйкес келетін және меншіктің барлық түрлерінің көпқырлылығы мен теңдігіне негізделетін дербес экономикалық жүйесінің болатындығы атап көрсетілген.

Қазақстан Республикасы әлемдік қауымдастықтың тең құқылы мүшесі болып жарияланды. Ол тәуелсіздігін қорғау және ұлттық мемлекеттігін тәуелсіздігіне қол  сұққандық болып бағаланады.

1991 жылдың соңында егемендігін  жариялаған Қазақстан өз мемлекеттігін  құрудың жолыны түсті. Қысқа  мерзімде сыртқы саясаттағы басымдықтар  анықталды. Басқа мемлекеттермен  өзара достық қарым-қатынас, олардың  ішкі істеріне қол сұқпау, тең  құқылық дайырлы мәселелерді бейбіт жолдармен шешу республика сыртқы саясатының басты принциптері болып табылады.

Республиканың мемлекеттік тәуелсіздігін  қамтамасыз ету мақсатында 1992 жылғы  қаңтарда оның ішкі істер әскері құрылды. Мұның үстіне, әскер қатарына шақырылған жастар өз республикасында қызмет етуге мүмкіндік алады.

Қазақстанның тәуелсіз мемлекет болып  қалыптасуы кезек күттірмейтін міндет ретінде оның мемлекеттік нышандарды қабылдауды талап етті.

Бүкілхалықтық талқылаудан кейін 1992 жылғы маусымда Жоғарғы Кеңестің сессиясы Республиканың жаңа мемлекеттік Туы мен Елтаңбасын бекітті. Сол жылғы желтоқсанда Республика Әнұранының жаңа тексі қабылданды.

Бүгінгі таңда ең басты мәселе - тәуелсіздікті нығайту. Өйткені  мемлекетіміздің егемендігі мен  тәуелсіздігі қазіргідей дүрбелең кезде тек қана бір ғана халықтың емес, Қазақстанды мекендейтін барша азаматтардың өмірлік мүддесін қамтамасыз етудің кепілі болып табылады.

Тәуелсіз мемлекет егеменді ел болуымен байланысты Қазақстан Республикасы алдында Азия, Тынық мұхиты аймағы, Еуропа елдері және Америка Құрама штаттарымен халықаралық байланысты өрістету жаңа тұрғыдан қойыла бастады. Қазір Қазақстанның дербес мемлекеттік егемендігін жүзден астам шет ел мойындап отыр.

Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін  егемен мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1992 жылы 3 наурызда Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымына кірді. Халықаралық валюта қорының халықаралық реконструкция және даму банкісінің, дүниежүзілік банктің, халықаралық даму ассоциясының инвестицияға кепілдік беретін көп жақты агентігінің, Инвестициялық таластарды шешу жөніндегі халықаралық орталықтың дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мүшесі болды және басқа ұйымдарға кірді.

Тәуелсіз мемлекеттер достастығында  салмақты орын алатын, бұрыннан саяси  келген тарихи көршіміз алып мемлекет - Ресей Федерациясымен шарттасу қажеттігін тудырады.

Сондықтан да Қазақстан Республикасы Президенті Н. Ә. Назарбаевтың бастамасымен 1992 жылғы 25 мамырда «Қазақстан мен  Ресей Федерациясы арасындағы достық ынтымақтастық және өзара көмек туралы шарт» жасалып, оған Қазақстан Республикасы үшін Н. Ә. Назарбаев пен Ресей Федерациясы үшін Б. Н. Ельцин қол қойды.Шартты сол жылғы шілде айына дейін екі жақтың да Парламенттері бекітті.1993 жылы 28 қаңтарда республика жоғарғы Кеңесі құқықтық мемлекет құрудың ірге тасы, оның мемлекеттігінің, тәуелсіздігін қамтамасыз етудің, экономикалық, мәдени және ғылыми-техникалық прогресс жолымен алға баса беруінің кепілі болып табылатын тәуелсіз Қазақстан Конституциясын қабылдады.

Тәуелсіздіктің негізгі мақсаты елімізді іргелі ел қылу, халқын серпілту, тұрмысын шалқыту, мәдениетін көгерту, нарықтық экономикаға көшу.

Кешегі кеңес заманында социалистік  идеологияның құлы болған зиялы қауым  жаңа өмірде жаңа мұраттар іздей бастады. Тәуелсіздік, ұлттық қазақстандық патриотизм, көп ұлтты халықтың жарасымды өмір сүруі, медениетке, өнерге, ғылымға, мемлекеттің серпін беру принциптері болашақ идеялық өмірдің арқауы болып, әр түрлі саяси көзқарастағы діні, тілі әртүрлі халықтардың үйлесімділігін арттыру бағдарланды.

Республикадағы демократиялық, құқықтық, әлеуметтік, экономикалық және мәдени өзгерістердің біртұтас тұжырымдамасы  болып табылатын мемлекеттік  егемендік туралы Декларацияда барлық қазақстандықтардың мүддесін корғайтын, шынайы тең құқықтыққа, бостандыққа  және дербестікке жол ашатынын түсінді.

Экономика саласындағы қазіргі  басты шаруа нарықтық қатынастарды қалыптастыру, экономикалық дағдарыс жағдайында республикада табиғи байлықтардың аса мол қоры барлығын негізге  алатын, экономикалық қайта құрылыс пен нарықтық қатынастарға өтудің өзіндік үлгісін жүзеге асыру, региондар мен шаруашылық қызметі субьектілерінің баламалы меншік түрлерін қалыптастыру қажеттігі, қорғаныс комплекстерін конверсиялау мен ғылыми-техникалық, өндірістік потенциялды неғұрлым тиімді пайдалану бағыты ұстануда.

Мемлекеттік қалыптастыру, бір экономикалық жүйеден екінші экономикалық жүйеге көшу, демократияландыру процесін дамыту, әлеуметтік және ұлтаралық орнықтылықты сақтау және нығайту, сыртқы саяси бағытта  желісін тарту, ықпалдастық процестер мен ТМД кеңістігін тұрақтандыруға үлес қосу.Экономика мен саясатта бастаған эксперименттер іріп-шіріген жүйенің күйреуін тездетті, коғамдық саяси құрлысты өзгерту және экономиканы реформалау қажеттігін түсінуге жеткізді.

Дүниежүзілік қауымдастықта салмақты орын алып, халықаралық қатынаста Қазақстанның үлесі арта түскенмен оның ішкі әлеуметтік саяси жағдайы күрделі жағдайға ұшырады. Нарықтық қатынасқа өту кезеңі көптеген әлеуметтік проблемаларды тудырды. Экономикалық реформаны жекешелендіру, купондандыру сияқты әдіспен жүргізу халықтың көпшілігінің өмірлік тәжірбиесіне қайшы келіп, оның өмір сапасын және тұрмыс күйін нашарлатты. Бұл елдегі әлеуметтік жағдайды шиленістіріп жіберді.

Әлемдік қаржы дағдарысының экономикамыздың  беріктігіне елеулі сын болуы  ықтимал деп есептейді.Экономикалық саясат жөніндегі Кеңес құрылып, жұмыс істей бастады. Оның міндеті - жағдайды бақылауға алу және оның өзгеруіне орай уақтылы шаруалар қолдану.

Сайып келгенде, қазіргі кезеңде  нарық бастаулары мен ақыл-парасатқа  негізделген біздің жаңа экономикамыз - егемен Қазақстанның берік іргетасы болып табылады.

 

Әдістемелік нұсқаулар. Қазіргі халықаралық құқық субъектісі, әлемдік қауымдастықтың  мүшесі ретінде Қазақстанның дамуына сипаттама

Негізгі түсінктер: Егемендік. Мемлекеттік тәуелсіздік. Декларациялар. Конвенциялар.

Студенттерге  тапсырмалар:

  1.Халықаралық қатынастардың субъектісі

2. Халықаралық қатынастар аренасындағы  Қазақстан Республикасының орны .

Пайдаланатын әдебиеттер:

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее междуиародное драво. В 2т.-М., 1996.

 

 

 

Ұсынылатын (тақырыптарда көрсетілген және одан өзге де)әдебиеттер тізімі

Арнаулы әдебиеттер:

 

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее международное драво. В 2т.-М., 1996.

 

Негізгі әдебиеттер

 

1.Шибаева Е.А. Право меиодународных органзаций. - М., 1986.

2.Крылов   Н.   В.   Правотворческая   деятелъность   международных организаций. -М., 1988.

3.Моравецкий В. Функции международной организации. - М., 1976.

4.Кривчикова Э.С. Основы теории права международных организаций. М., 1979.

5.Шредлер Х.А. Международные организации. Справочник. М., 1995.

6.Ашавский Е.М. Межправителъственные конференции: международно-правовые вопросы. - М., 1980.

7.Нешатаева Т.Н. Меледународные организации и право.-М.:Дело, 1999.

8.Токаев К.К. Организация Объединенных Наций: полвека служения миру.-Алматы; Атамура 1995 г.

9.Шибаева  Е.А.,   Поточнъш  М.  Правовые   вопросы   структуры  и деятельности международных оргаыизаций.-М., 1980