Халықаралық жария құқығы» пәні бойынша

1.Халықаралық құқықтың қалыптасуы  және оның  тарихи кезеңдері

2.Ежелгі дүниенің халықаралық  құқығы

3.Орта және жаңа ғасырдың  халықаралық құқығы мен  халықаралық  құқықтық көзқарастары

4.Қазіргі заманғы халықаралық  құқық

Пайдаланатын әдебиеттер:

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее междуиародное драво. В 2т.-М., 1996.

 

№3. Тақырып. Халықаралық құқықтың қайнар көздері мен жүйесі.

1.Халықаралық құқық нормалары 

2. Халықаралық құқық жүйесі

3.Халықаралық құқықтың қайнар  көздерінің  негізгі түрлері

4. Халықаралық құқықтың көмекші  қайнар көздері

 

«Халықаралық құқықтың нормасы» ұғымының «жалпы құқық нормасы» ұғымынан біршама айырмашылығы бар. Олардың айырмашылығы мынада, яғни халықаралық құқықтық қатынастардың негізгі реттеу тәсілі болып, екі жақтың келісімге келуі танылады (юнсенус).

Халықаралық құқықтың негізгі қайнар көзі екі жақтың келісімін бекітетін акт болып табылады, яғни халықаралық шарт 1969 жылы, халықаралық шарттар құқығы жайындағы Вена конвенсиясына сәйкес, (53 бап) мемлекетінің халықаралық қауымдастығымен жалпы қабылданатын және мойындалатыгн да норма ретінде анықталады.Халықаралық нормалары, жалпы құқық  нормалары мыналар секілді түрлі себептерге орай топтастыруға болады.

Олар:1) Реттестіруші нормалар: осыған сай қатынастың қатысушылардың құқықтары  мен міндеттерін, тәртіп ережелерін бекітетін нормалар- қорғаушы нормалар нақты жағдайға қатысты  алдын ала қарастырушы заңды жауапкершіліктің шаралары.2) Реттеуші ықпалының сипаты бойынша- императивті- абсалюттін, анықталатын тәртіптің аппеляциясының қалыптастыратын моделі бар.Нормалар  тәртіптікмоделін таңдап алу мүмкіндігін ұсынатын нормалар.

Ұлттық тқұқық жүйесі әрбір жеке алып қарастыратын мемлекетке тән нәрсе.Халықаралық  жүйесі бір ғана  халықаралық  құқықтың   мемлекетаралық сипатынан  туындайды.Бұл жүйеде жалпы және ерекше бөлімдерге бөлінісуі көрінеді.

Жалпы бөлімде: халықаралық ұғымы, тарихы, қызметі, қағидалары, халықаралық шарттар құқығы, халықаралық жауапкершілік.

Ерекше бөлімде: халықаралық қауіпсіздік  құқығы және дауларды бейбіт жолмен реттеу, дипломаттық және консулдық құқық; халықаралық жер мәселесі; халықаралық  қоғамдық құқық; халықтың экономикалық; теңіз, әуе, экологияның, ғарыш, қылмыстық құқық туралы айтылатын

БҰ халықаралық Сотының статусы  пайдалынылады: 38-бабында халықаралық

қайнар көздерінің санатын көрсеткен.

1-ден: халықаралық шарт, халықаралық  әдет ғұрпы мен құқықтың  ортақ

қағидалары.

2-ден: құқықтық нормаларды анықтау  үшін көмекші құрал ретінде  –сот

шешімдерімен доктрина келтіреді.

Халықаралық шарт деп- мемлекеттер  арасындағы жазбаша түрде бекітіледі.Халықаралық  шарт, екі жақтың келісімін белгілі  мәселелері бойынша білдіреді. Егерде халықаралық шарттың немесе оның қандайда бір бөліміне қатысты жақтарының келісіміне негізделген күдік болған жағдайда сол шарттың заңды әрекетін дауға салып шешуге болады. Халықаралық шарт  халықаралық басшылық ететін негізгі түсініктерінің бірі. Халықаралық шарттар құқықтың теориясының тәжірибелік аспектілері жеткілікті  кең дамытылған, мысалға, айтатын болсақ, халықаралық шарттарды бекіту рәсіміне оларды қалдыруға, талқылауға, заңды күшінің тоқтатуына қатысты.

Халықаралық әдет-ғұрып халықтың шарттарымен қатар,  халықаралық ең маңызды қайнар көзі б.т. Халықаралық әдет-ғұрып ұғымымен қатар )"халықтың әдеттілік" ұғымын береді.Халықаралық әдеттілікке тән  бір мысал- дипломаттың хат-ма және этикет шеңберлігі халықтың нормалары бола алады.

Бір жақты халық актілері мен  ұлттың заңды санымен қатар, халықаралық  құқықтың қайнар көздеріне орай ұлттық сот шешімдерін сипаттау қажет.Бір  жақты халық  актілері болып ең басты халық үкіметаралық ұйымдардың актілері сондай-ақ мемлекеттің бір  жақты актілері табылады.Халықаралық жаңа субъектілерін халықаралық құқықтың тану мәлімдемесіне қатысты туралы халықаралық тану қайнар көзі болып табылады.Мемлекеттің бір жақты актілерінің түрі болып біздің пікірімізше, олардың ұжымдық бір жақты актілері болып табылады. Олар халықаралық конференциялардың қорытынды құжаттарда көрсетіледі.

 

Әдістемелік нұсқаулар. Халықаралық құқық нормаларына сипаттама беру. Халықаралық құқықтың қайнар көздеріне сипаттама.

Негізгі түсініктер: Халықаралық құқық нормалары. Халықаралық құқықтың қайнар көздері.

Студенттерге  тапсырмалар:

1.Халықаралық құқық нормалары 

2. Халықаралық құқық жүйесі

3.Халықаралық құқықтың қайнар  көздерінің  негізгі түрлері

4. Халықаралық құқықтың көмекші  қайнар көздері

Пайдаланатын әдебиеттер:

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

 

№4. Тақырып. Халықаралық  және мемлекетаралық ішкіқұқықтың арақатынасы

1.Халықаралық жүйе мен мемлекеттің   әрекеттестігі шегіндегі  халықаралық  және мемлекеттік ішкі  құқықтарының арақатынасы

2.Халықаралық және мемлекет  ішіндегі  құқықтың  арақатынасы  туралы доктрина

3. Халықаралық және мемлекет  ішіндегі  құқықтың  өзара ықпалы  және әрекеттестігі

Адамның негізгі құқығы халықарылық  құқық нормаларымен анықталады.Өз нысанасы бойынша халықарылық қатынастар бұл мемлекеттер арасындағы қатынастар және де мемлекеттер мен ұйымдардың және мемлекет аралық сипаттағы емес қатысы деп аламыз.Қоғамдық қатынастар мемлекетке қатысты ішкі мемлекеттік, мемлекет аралық пен мемлекеттік емес сипаты халықаралық құқықтар болып бөлінеді.Тараптары жеке тұлғалар немесе заңды тұлғалар болып табылады.Биліктік емес сипаттағы халықаралық қатынастар мемлекет аралық халықаралықжүйеге арнайы сыртқы саяси немесе өзгеде органдар арқылы осы жүйенің басқа элементіне байланысты болады.Дипломатиялық эәне консулдық өкілдіктер мен олардың персонолдарының құқықтарының жағдайы, тек халықтың нормасы ғана реттеп қоймай, сонымен қоса ішкі заңдармен де реттеліп отырады.Мемлекет ішіндегі құқық халықаралық құқыққа екі сипатты ықпал етеді.

Ұлттың құқық  нормасы мазмұнының халықаралық нормаларының мазмұнына  ықпалы. Бұны материалды деп аталып болады.

Халықаралық нормаларын құрастыру  тәртібіне қатынасты мемлекет ішіндегі құқық нормаларының алдығысының  жақтылығына ықпалы.

Халықаралық және мемлекеттің ішкі құқықтары арақатынасын негізгі 3 бағытына  қараймыз: 1 дуалистік және 2 монистік.

2 монистік тұжырымдылықтың мәні  –бұл халықаралық құқықта мемлекеттің  ішкі құқығы да біртұтас құқықтық  жүйенің ажырамас бөлігі.

ΧΙΧ ғ. соңында дуализм тұжырымдамасы  қарастырылады.Доктринада дуализм  концепсиясы  қолдау тапты.Дуализмнің тұжырымдамалары ΧΧ ғ.ортада пайда  бола бастады.Оның бір тармағы ретінде  нормативизм бағытын айтуға болады, оның өкілі Г.Кельзен  (АҚШ), кунц, фердросс сияқты ғалымдар болады.ΙΙ- бағыты салидаризм бағыты, ал бағыт нормативизм бағытымен ұштасып халықаралық құқықты ұлттық құқықтан жоғары қояды.

Кейбір мемлекеттің консулдары, мысалы, Францияның консулы халықаралық  құқықтың басымдылығын және тікелей  іс әрекет етуін таныды деген ойлар айтылады.Ал шын мәнінде конст-лар оны тек бекітті, яғни бұл сұрақты ұлттық құқықты шешті.Халықаралық құқықтық норманын ұлттық құқықтық нормаларынан жанартылуын ескере отырып бұл процесті әдетте трансформация деп атайды.Іс жүзінде норма жаңартылмайд, ол өзінің мәртебесін сақтап қалады.Трансформация тікелей және жанамалы болуы мүмкін.Олар: Тікелейде- бекіту актінің немесе шартты қабылдаудың өзге түріне сәйкес шарттың ережелері ұлттың құқықта ұқсас ережелерді тудырады.жанамада-шарт негізінде шарттардың мазмұнын белгілеп бір дәрежеде сипатын ұлттық нормативті акт қабылдайды.

 

Әдістемелік нұсқаулар. Халықаралық жүйе мен мемлекеттің әрекеттестігі шегіндегі  халықаралық  және мемлекеттік ішкі  құқықтарының арақатынасына сипаттама беру. Халықаралық және мемлекет ішіндегі  құқықтың  арақатынасы туралы доктринаны талқылау. Халықаралық және мемлекет ішіндегі  құқықтың  өзара ықпалы және әрекеттестігіне сипаттама.

Негізгі түсінктер:Халықаралық жүйе. Халықаралық және мемлекет ішіндегі  құқықтың  арақатынасына сипаттама.

Студенттерге  тапсырмалар:

1.Халықаралық жүйе мен мемлекеттің   әрекеттестігі шегіндегі  халықаралық   және мемлекеттік ішкі  құқықтарының  арақатынасы 

2.Халықаралық және мемлекет  ішіндегі  құқықтың  арақатынасы  туралы доктрина

3. Халықаралық және мемлекет  ішіндегі  құқықтың  өзара ықпалы  және әрекеттестігі

Пайдаланатын әдебиеттер:

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее междуиародное драво. В 2т.-М., 1996.

 

 

№5. Тақырып.Осы замаңғы  халықаралық құқықтың негізгі қағидаттары.

1.Халықаралық құқықтың негізгі   қағидаттары ұғымы және жіктелуі

2. Халықаралық құқықтың негізгі   қағидаттары

Мемлекеттердің іс әрекетін  реттейтін көптеген нормалардың арасында негізін қалаушы нормалар бар.Міне сол нормаларды қағидаттар деп атайды.Негізгі қағидаттар мемлекет үшін ғана емес сонымен қатар халықаралық құқықтың басқа да субъектісін міндеттейді.Мемлекеттің ішкі құқықтары мен қатар, үкімет аралық ұйымдардың сыртқы қызметі оларға бағынады.Халықаралық құқықтың субъектісі болған барлық халықтар оларды қадағалауы қажет.БҰҰ жарғысында және халықаралық құқықтың қағидаттары туралы декларацияда негізгі жетә қағидат тіркелген.

Олар

-халықаралық қатарды күш қолданудан  бас тарту;

- халықаралық дауларды бейбіт  жолмен шеші;

- басқа мемлекеттің ішкі істеріне  араласпау;

-БҰҰ жарғысына сәйкес басқа  мемлекетін ынтымақтасуы;

-халықтың тең құқығы мен өзін-өзі  анықтауы;

-мемлекеттің егемендігі тең құқтылығы;

-БҰҰ жарғысына сәйкес мемлекеттің  қабілетін өз міндетін адал  орындауы;

-халықаралық ынтымақтастық қағидаты;

-халықаралық қауіпсіздікті және  бейбітшілікті қамтамасыз ету  қағидаттары;

-адам, ұлт және халықаралық құқықты  қорғау қағидаттары.

Қазіргі халықаралық құқықта мемлекеттің егеменді тендік қағидаттарының мағынасы кеңейтілді, олар мынадай жағдайларды құрайды.1) әрбір мемлекет басқа мемлекет егемендіктерін қадірлеуі керек.2) әрбір мемлекет басқа мемлекеттің аумақтық тұтастығын және саяси тәуелсіздігін құрметтеуі керек.3) әрбір мемлекет өзінің саяси,әлеуметтік, экономикалық және мәдени жүйесін таңдауы мен дамытуға құқылы.4) барлық мемлекет заңды түрде тең.Саяси, әлеуметтік, экономикалық жүйелерінің айырмасына қарамастан халықаралық қоғамдастықтың мүшелері түрінде олар бірдей құқықтар мен еркіндіктерге бола алады.5) әрбір мемлекет пайда болған сәттен бастап халықаралық құқықтық субъектісі саналады.6) әрбір мемлекет өз мүддесіне тиетін халықаралық таластарды шешуге қатысуға құқылы.7) әрбір мемлекет халықтың конференцияға эәне халықтың ұйымдарына бір дауысқа ие болдаы.8) мемлекет халықтық нормаларды келісім бойынша тең құқықтық негізде жасайды.