Халықаралық жария құқығы» пәні бойынша

1)мемлекеттің ішкі істеріне  араласпау қағидаты.Ешбір мемлекеттің  немесе мемлекеттер тобының басқа  мемлекеттің ішкі істеріне және сыртқы істеріне тікелей не жанама түрде қандай себеп болса да араласпауға құқығы жоқ.Басқа мемлекеттің құрылымын зорлықпен құлатуға бағытталған терраристік немесе қарулы іс әрекеттерге жол беруі, оларды айтақтау, ұйымдастыру және басқа мемлкеттің ішкі қақтығыстарына араласу- халықаралық құқық пен барлық мемлекеттерге рұқсат етілмейді.

 

Әдістемелік нұсқаулар. Халықаралық құқықтың негізгі  қағидаттарына анықтама беру. Халықаралық құқықтың  қағидаттары жіктелуі. Халықаралық құқықтың негізгі  қағидаттарына сипаттама.

Негізгі түсініктер: Халықаралық құқықтың негізгі қағидаттары ұғымы және жіктелуі. Халықаралық құқықтың негізгі қағидаттары

Студенттерге  тапсырмалар:

1.Халықаралық құқықтың негізгі   қағидаттары ұғымы және жіктелуі

2. Халықаралық құқықтың негізгі  қағидаттары

Пайдаланатын әдебиеттер:

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее междуиародное драво. В 2т.-М., 1996.

 

№6. Тақырып.Қазіргі халықаралық  құқықтың субъектілері.

1.Халықаралық құқықтың субъектілері

2.Халықаралық құқықтың субъектілеріне  сипаттама: 

-мемлекет;

-халықаралық ұйымдар 

-мемлекетке ұқсас құрылым;

-жеке тұлға.

3.Мемлекеттің  тану мәселесі

4.Мемлекеттер сабақтастығы.

 

Халықаралық құқық субъектісі дегеніміз- халықаралық құқықтар мен міндеттерге  және осы құқықтар мен міндеттер  бойынша халықаралық құқықтық жауапкершілігі бар халықаралық қатынастарға қатысушылар.Халықаралық  құқықтың субъектілері:1) негізгі субъектілерге мемлекеттер, тәуелсіздігі үшін күресіп жатқан халықтар мен ұлттар, азаматтар жатады.2) туынды субъектіге мемлекетке ұқсас құрамдар, еркін қалалар, халықаралық йымдар жатады.

А) мемлекет саяси біліктік сипаттағы  күрделі ұйым.Мемлекеттің өмір сүруі үшін 4 жағдайлардың болуы қажет.1)мемлекеттің халқы, яғни нәсіліне, тіліне және діни көзқарасы мен басқа да жағдайларға қарамастан қағидаларға бірге өмір сүретін адамдар тобының болуы қажетті.Осы халықтың өмір сүруі үшін жері, яғни аумақтың болуы, мемлекетте үкімет, яғни елді басқарған бір немесе  бірнеше тұлғадан тұратын халықтың өкілдері болуы қажет.Егеменді бұл жер бетіндегі қандайда бір билікке тәуелсіз ең жоғарғы билік.Кейбір мемлекеттерде толық мемлекеттіктің болмауына байланысты жартылай тәуелді мемлекеттер деп аталатын толық егемендігі жок мемлекеттерде бар.Бұндай мемлекеттерге басқа мемлекеттін билік астындағы немесе фидеративті мемлекеттерге мүше болатын мемлекеттер жатады.Бұндай мемлекеттерде мемлекеттің өз жоғарғы билігі мен құқықтары болғанымен негізгі билікпен құқық басқа мемлекеттің еншісінде яғни билігі мен құқығына тәуелді болады.Мемлекет халықаралық құқықтық субъектісі ретінде 3 түрге бөлінеді.1) біртұтас мемлекет.2)конфедерация.3)федерация.

1. Біртұтас мемлекетте- біртұтас  жоғарғы билік жүйесі болады. Біртұтас мемлекетке Ұлыбритания, Франция, Италия, Швеция, Қазақстан, Норвегия т.б.

2) Конфедерация- бұл мемлекеттің  бірлігі. Бұл мемлекеттер бәріне  ортақ мәселелерді шешу үшін  заң қабылдайды және орган  құрады. Бұл мемлекеттер мүшелеріне өз мемлекеттер басшылары деді.

3) Федерация-бұл күрделі және  тығыз мемлекеттік құрылым. Федерация  бұл бірлескен мемлекет. Мыс: Ресей  Федерациясы, АҚШ.

Бейтарап мемлекет-бұл осы мемлекеттің  егемендігінен, тәуелсіздігіне ешқашан  ешкімнің қол сұқпайтындығына ірі мемлекеттердің халықаралық келісімімен кепілдік беруін айтамыз.

Бейтараптау туралы акт және оның шарты- кез келген мемлекет басқа  да мемлекетпен егер сол мемлекет өзіне қарсы соғыс ашқан жағдайда өзінің бейтараптылығына міндеттеме алып, сол мемлекетпен келісім шарт жасаса алады. Мемлекеттің әрқашанда бейтарап болып қалуын дәлелдейтін бейтараптау туралы акт жасады. Бұл акті сол мемлекетпен ірі державалардың өзара келісімінен жасалған халықаралық келісім шарт жасады.

Б) халықаралық ұйымда-бұл халықаралық құқықтың ерекше субьектісі болып табылады. Оның құқық субьектілігі мемлекеттердің істеген ісіне ұқсамайды. Халықаралық ұйымдар өз өкілеттерін жүзеге асыру барысында құқықтармен міндеттерге ие бола алмайды. Сонымен қатар олардың өздерінің жеке шекарасы болмайды. Халықаралық ұйымдар тек қана халықаралық шарттардың негізінде жұмыс істейді. Халықаралық субьекті деп тану оның қатысуымен  мемлекеттері халықаралық құқықтарымен міндеттерімен қамтамасыз етілсе ғана жүзеге асырылады. Егер мемлекет халықаралық құқық  қағидаларының нормасына сәйкес барлық құқық қатынастарының субьектісі болса, ал халықаралық ұйымдар оның қызметімен анықталып және құрылтай құрылымына сәйкес келетін құқықтардың қатысуынсыз субьекті бола алады.

 

Әдістемелік нұсқаулар. Халықаралық құқықтың субъектілеріне анықтама беру. Халықаралық құқықтың субъектілеріне сипаттама: мемлекет;халықаралық ұйымдар

мемлекетке ұқсас құрылым; жеке тұлға. Мемлекеттің  тану мәселесін  қарастыру. Мемлекеттер сабақтастығын  талқылау.

Негізгі түсініктер: Халықаралық құқықтың субъектілеріМемлекет. Халықаралық  ұйымдар Мемлекетке  ұқсас құрылым. Жеке тұлға. Мемлекеттің тану.Мемлекеттер сабақтастығы.

Студенттерге  тапсырмалар: Халықаралық құқықтың субъектілеріне анықтама беру. Халықаралық құқықтың субъектілеріне сипаттама: мемлекет;халықаралық ұйымдар

мемлекетке ұқсас құрылым; жеке тұлға. Мемлекеттің тану мәселесі. Мемлекеттер  сабақтастығы.

Пайдаланатын  әдебиеттер:

1.Курс международного права, В 7т. -М., Наука, 1989-1993.

2.Международное право // Учебник  (отв. ред. Тункин Г.И.). - М,, 1994.

3.Международдое право // Учебник (отв. ред. Колосов Ю.М., Кузнецов В.И.). М,,Международные отношения, 1995.

4.Международное право // Учебннк (под- ред. Игнатенко Г.В,). - М., Высшая школа, 1995.

5.Бирюков П.Н, Международное право // Учебник. - М., Юрист, 1999,

6.Лукашук И.И. Международное право: Общая часть // Учебник. - М., изд. БЕК 1998.

7.Лукашук И.И. Международное право. Особенная часть // Учебник, - М., изд. БЕҚ 1998.

8.Сарсембаев М. Международное право // Учебное -пособие, - А., Жеті жаргы, 1996.

9.Колосов Ю.М., Кривчшсова Э.С. Действующее междуиародное драво. В 2т.-М., 1996.

 

№7-Тақырып.Халықаралық құқықтық жауапкершілік

1.Халықаралық құқықтық жауапкершілік  түсінігі

2. Мемлекеттің халықаралық құқықтық  жауаркершілігі

3.Халықаралық ұйымдардың жауапкершілігі

4.Жеке тұлғалардың халықаралық  құқықтық жауапкершілігі

5.Халықаралық құқықтық жауапкершіліктің  жекелеген түрлеріне сипаттама

      Заңды жауапкершілік  – жеке адам, қоғам, мемлекеттің  мүддесін қорғайтын бірден-бір  жол болып табылады. Ол құқықтық нормалардың бұзылу нәтижесінде пайда болып, құқық бұзуға мемлекеттік күштеу шарасын қолдану нысанымен сипатталады. Құқық бұзушыға жауапкершіліктің белгілі бір шарасы көзделген құқықтық норманың санкциясын қолданудан тұрады.

      Заңды жауапкершіліктің заңды негізі – құқық бұзушылық болып табылады. Егерде субъектінің іс-әрекеті  құқық бұзушылықтың белгілеріне сәйкес келмесе онда ол заңды жауапкершілікке тартылмайды.

      Заңды жауапкершілік  тек қана құқықтық нормалар  бұзылған кезде пайда болып қоймай, оларды қатаң сақтау арқылы да орындалады. Басқаша айтқанда құқық бұзушының заңды жауапкершілікті орындауы құқықтық нормалар бойынша бекітілген белгілі бір процедуралық іс жүргізу тәртібін бұзған кезде ғана мүмкін болмақ. Сонымен заңды жауапкершіліктің белгілері мыналар:

1. Мемлекеттік күштеу арқылы жүзеге асады.
2. Кінәні белгілі бір шектеуге міндеттейді.

       3. Тек қана  жасалған құқық бұзушылықтың  негізінде пайда болады.

Заңды жауапкершіліктің функциялары:

1. Жазалау – құқық бұзыушыға, қоғамның басқа да мүшелеріне, келешекте құқық бұзушылыққа жол бермеуін ескертеді.
2. Бұзылған құқықты қалпына келтіру азаматтық құқық пен реттелетін қоғамдық қатынастарға сәйкес, бұзылған құқықты қалпына келтіреді.
3. Тәрбиелік азаматтық заңды сақтап, өзгелердің құқықтары мен заңды мүдделерін құрметтеуге баулиды.

Заңды жауапкершілік бірқатар қағидалардың негізінде жүзеге асырылады:

Кінәлі  әрекет үшін ғана жауаптылық қағидасы. Бұл қағида, негізінен, заң шығарушыға арналады. Оның тек қоғамға зиянды құлдақтық табиғаты мен қоғам құндылығына қайшы келетін әрекеттерге ғана заңды жауапкершілікті бекітуін талап етеді. Егер де субъект құқық бұзуға жол беру кезінде өз еркі болмаса, оның болуын тілемесе және өзін басқара алмаса, ол жауаптылыққа негіз бола алмайды.

Заңдылық қағидасы. Бұл қағида бойынша жауапкершілік құқықтық нормамен тыйым салынған әрекет және де тиісті норманың санкция шегінде пайда болады. Сонымен қатар барлық, процессуалдық ережелер сақталынып отырып, бекітілген құқық бұзушылық туралы факті нәтижесінде ғана пайда болған жауапкершілік заңды пайда болып табылады.

 Әділеттілік қағидасы. Ол өз мазмұнын бойынша келесі талаптарды қояды:

• теріс қылық үшін қылмыстық жазалауға болмайды:
• адамның намысын түсіретін жазаны енгізуге жол берілмейді;
• жауапкершілікті бекітуші және оны күшейтуші заңның кері күші болмайды;
• бір құқық бұзушылық үшін жаупкершілік тағайындалады.
• жауапкершіліктің деңгейі жасалған құқық бұзушылықтың ауырлығына сәйкес келуі тиіс;
• жауапкершілік бұзылған құқық пен келтірілген зиянның орнын толтыруы тиіс.

Мақсатқа сәйкестілік  қағидасы. Ол құқық бұзушыға қатысты алынған шараның заңды жауапкершіліктің мақсатына сәйкес келуін талап етеді:

• Құқық бұзушылықтың ауырлығына байланысты мемлекеттік күштеу шарасын іріктеу;
• Егер жазалау мақсаты орындалған жағдайда, жауапкершілікті жеңілдету немесе шартты, шартсыз түрде босату;
• Егер заңды жауапкершіліктің мақсаты онсыз да орындалуға жатса заңды жауапкершілікті өзге жауапкершілікпен ауыстыру.

Жауаптылық қағидасы:

• Бірде-бір құқық бұзушылық мемлекет үшін елеусіз қалмауға тиіс;
• Құқық бұзушы міндетті түрде заң алдында жауапты;
• Құқық қорғау органдардың қызметкерлерінің жоғары кәсіпқойлығы.

Заңды жауапкершіліктің жасалу сипатына байланысты тәртіптік, әкімшілік, материалдық , азаматтық және қылмыстық деп  бөлінеді. Жауапкершіліктің әрбіріне өзіндік жазалау шарасы мен ерекше қолдану тәртібі жөн болады.

1) Тәртіптік жауапкершілік. Тәртіптік  жауапкершілікті бұзу салдарынан  жауапкершілік пайда болады. Оның  үш түрі кездеседі: 

-    ішкі еңбек тәртібі   ережелеріне сәйкес;

- бағыну тәртібіне байланысты салалардағы ережелерге байланысты қорғаныс;

-    темір жол, су, әуе  транспорттың ережелеріне сәйкес.

2) Қылмыстық және әкімшілік құқықтық  жауапкершілік заң нормаларында  көрсетілген құқық бұзушылықтар  үшін қолданылады. Қылмыстық және  әкімшілік жауапкершілікке тартушы субъект болып табылады. Қылмыстық жауапкершілік әр кез жекелік сипатқа ие болады. Яғни, қылмыстық жауапкершілікке қылмыс жасаған адам ғана тартылады. Әкімшілік жауапкершіліктің түрлері: ескерту, айыппұл, қатаң сөгіс.

3) Азаматтық құқықтық жауапкершілік құқық бұзушының өзге тұлғаның мүддесіне байланысты келтірілген шығынды өтеу үшін заңда немесе шартта көрсетілген төлемді төлеу немесе зиянның орнын толтыруға байланысты орындалады. Азаматтық құқықтық жауапкершіліктің мақсаты – тиісті субъект бұзылған мүліктік құқықты қалпына келтіру болып табылады. Бұл жауапкершілікке келтірілген шығынды толығымен өтеу қағидасы тән.

Жауапкершіліктің қай түрі болмасмын  құқық тәртібін қорғау, азаматтарды  құқық нормаларын өз еріктерімен  орындауға тәрбиелеу, олардың құқыққа сай тәртіптің қажеттігін түсінуге баулуға негізделген. Мемлекетте заңдылық пен құқық тәртібін қамтамасыз етудің бірден – бір әдісі азаматтарды шынайы түрде мемлекеттің алдынғандығы, құқықтары мен міндеттерінің қамтамасыз етілгендігі жөнінде сендіре білу болып табылады.

 

Әдістемелік нұсқаулар. Халықаралық құқықтық жауапкершілік ұғымына анықтама беру. Халықаралық құқықтық жауапкершіліктің жекелеген түрлерін талқылау.

Негізгі түсініктер: Халықаралық құқықтық жауапкершілік. Мемлекеттің халықаралық құқықтық жауаркершілігі .Халықаралық ұйымдардың жауапкершілігі.Жеке тұлғалардың халықаралық құқықтық жауапкершілігі

Студенттерге  тапсырмалар: Халықаралық құқықтық жауапкершілік институтына анықтама беру. Халықаралық құқықтық жауапкершіліктің жекелеген түрлеріне сипаттама..