Коммерциялық банктердегі қаржылық менеджмент

    1.3. Коммерциялық банктердегі  қаржылық менеджмент

    Коммерциялық  банктің қаржылық менеджмент қызметінің объектісі: - банктің қаржылық операциясын зерттеу процесі және банктің клиентурасында ақшалай ағындарды басқару.

    Қаржылық  менеджмент қызметі  коммерциялық банкте -  жүйелерді өңдеу және қолдаудың рационалдық жоспарлау әдісі мен қаржылық операцияны қолдану.

    Қаржылық  менеджменттің коммерциялық банктегі мақсаты  рационалдық талаптармен, оптималды ұйымдық  құрылым негізінде  құру әдістерімен  анықтау және функционалды – технологиялық жүйенің жұмыс істеу мерзімі, банктің қаржылық операцияларын жоспарлау және тартуды қамтамасыз ету және берілген параметрлердің тұрақты қолдау өз қорын кеңейту бағытында  (акционерлік қор) немесе коммерциялық банктің беріктігі мен оның табысын тұрақты деңгейде сақтау.

    Берілген  параметр мысалы коммерциялық банктің тұрақты  болуына өз әсерін тигізеді, оны кесте - 2 көруге болады. 

    Кесте - 2. Коммерциялық банктің тұрақты болуына әсер етеін параметрлер

    Коммерциялық  банктің қаржылық менеджменті әрбір басқару жүйесі сияқты екі жүйелікке бөлінеді:

1. Басқару объектісі немесе басқару.
2. Басқару субъектісі немесе басқарушы.

    Басқарудың  негізгі объектісі  коммерциялық банктің  қаржылық менеджментінде ақшалай шикізаттар коммерциялық банктің  істі айналымда қаржылық операция көмегімен болады.

    Басқарудың  субъектісі қаржылық банкте жоғарғы басшы, басқару формасын қамтамасыз етуіне объективті функция әсерін тигізеді.

    Басқару объектісі – банктік  клиентураның ақшалы шикізаты безендіру  шарты бойынша  сәйкес қозғалады (шарт).

    Бұл процестің жағы басқару  субъектісі арқылы –  коммерциялық банктің  заңды тұлғасы  болады. Процестің  экономикалық жағдайы  банктің қаржылық опреацияларына негізделеді, басқару объектісінің қажеттілігіне жауап  береді. Қаржылық менеджмент процесінің объектісіне сәйкес банк клиентурасының ақшалай ағыны оның бағасы есебінде құрылып, банктің қорының кеңеюін қамтамасыз етеді.

    Ақшалай шикізаттарды тарту  процесі коммерциялық банктің қаржылық менеджмент жүйесінде  банктің қаржылық опреациясын басқару  арқылы оның тұрақтылығында көрініс табады. Сондықтан кесте - 3-те көрсетілгендей тұрақтылықтың 5 блогы 12-ге бөлінген, олардың әрқайсысы тұрақтылық түрін басқару функциясы болып табылады. Төмендеуде коммерциялық банктің блогының тұрақты болуы және мазмұнының функцияларымен түсіндіріледі. 

    Кесте - 3. Коммерциялық банктің  тұрақты блогы

    Коммерциялық  банктің қаржылық менеджменті ол –  ақшалай ресурстарды пайдалану және басқару процесін қалыптастыру. Ол - ұйымдастырылған  технологиялық менеджментпен тығыз байланысты банктік бөліктерді басқару, әртүрлі банк қызметінің процесіндегі қарым–қатынастар, соның ішінде персоналды басқару. Қаржылық, ұйымдасқан – технологиялық сипаттағы проблемалар коммерциялық банкте үлкен мәнге ие, ақпараттық және логико– аналитикалық проблемалары бар, коммерциялық банктің қаржылық менеджменті шаруашылық субъектісінен технологиялық процесс оптимизациясын сипаттайды. Соңғысы жүйелік талдау проблемасына жатады (зерттеу, операция, ақпарат). ¹

    Қаржылық  менеджменттің үшжақты  классификаторы коммерциялық банкте 3 іріленген  басқару блогы  түріндегі схема  да ақшалай ресурсты пайдалану процесін қалыптастырады.

1. Фронталды блок басқару жүйесінде кешендік бағдарлама мен банк қызметіне жобалауды өңдеуді, басқару әдісіне әсе ету жоспарлау процесін ұйымдастыру және басқару, кешенді өңдеуді жүйелеу, принциптік және жоспарлық техникалық тапсырмаларды беру, жоспарға сәйкес процесс мониторингі және тапсырма, жоспарды түзеу, экономикалық және бизнес- жоспар, қаржылық – экономикалық мониторинг және есепті ұйымдастыру бөліктің қаржылық қызмет есебінде, менеджмент персоналының стратегиясын өңдеу, мотивациясы, технологиялық процестің оптимизациясы және ішкі банктің ұйымдастырылған құрылымы, маркетингтік стратегиясымен бағдарламалы өңдеу.
2. Жоғарғы блок банктің операциялық функцияларын жинау, нақты банктің қызмет ету концепциясымен мақсатына сәйкес, бірінші блоктың басқаруын  анықтауға әсерін тигізеді. 
3. консалтинг, технологиялық қорды қалыптастыру, банктік клиентураның әмбебап, проблемасы және банкті қоршаған ортаның қажеттілігі, банктің қаржылық қызметін технологиялық өңдеу мен тарату және клиенттермен қарым–қатынасы.

    Коммерциялық  банктің қаржылық менеджментінің тапсырмасы мен мақсаты рационалдық талаптарды және ұйымдасқан оптималдық құрылым негізінде құрылу әдісін қамтамасыз етеді. Негізінде құрылу әдісін қамтамасыз етеді. Банктің қаржылық операциясын тарату және жоспарлау, берілген параметр бойынша тұрақтануы, процестерді басқару және ақшалай қорды келесі банк блогының қызметіне жатқызу, судыру: бухгалтерлік есеп және есеп беру, валюталық реттеу, банктік құқық, директивті есеп беру және экономикалық нормативтерді басқару, резервтерді құру бағалы қағаздармен берілетін несие де бағасы төмендейді, яғни, директивті мемлекеттік деңгейді көрсетіледі (ҚРҰБ, ҚРҚМ және т.б.) банктің ішкі және сыртқы резервін басқаруды қолданылады, банктің қызметін көрсетеді.

    Қаржылық  менеджмент мақсатын тарату үшін міндетті түрде коммерциялық банктің бөліктері негізінде функцияланады. Бұл жүйелердің функцияларына жататындар:

• Жоспарлау стратегиясы – қаржылық перспективалық тапсырмаларды шықтау және бағдарламаның тиімді өңдеу осы тапсырмаларды орындауға бағытталады. Арнайы мақсаттарға жетуге арналған арнайы талаптар бойынша тапсырма беріледі (Мысалы, проблемалық жағдайда).
• Модельдеу - әртүрлі әдістердің жиынтығын қолдану ақпараттарды дайындау және құралдар технологиясы жоғарғы басшыларға жобаның тиімділігін көрсететін, сонымен қатар басқару объектісінің болжау жағдайы. Модель – ол материалды объект немесе белгілі жүйе, зерттеу объектісін функциялау немесе құрылымды құру.
• Оперативті жоспарды рационалдық әдістермен анықтау банктің қаржылық мақсатына жетуіне мерзімді есептеу қажет.
• Мониторинг – ақпараттардың жиналуына объектіні басқару жағдайымен және қоршаған орта туралы.
• Диагностика – мерзімді мән параметрін салыстырмалауы бағалау және объект жағдайын сипаттайтын, жоспарлы көрсеткіш уақытында.
• Басқару мақсаты – басқару обьектісінің сенімділігін қамтамасыз ету.

    Мұнан үшінші ерекшелік  шығады және екінші қаржылық менеджменттің  коммерциялық банктегі аумағында банктік  өнімді құру. Ары қарайғы идентификацияда қаржылық менеджмент түсінігін «банктік операция» және  «банктік өнім»,  «банктік қызмет» арасындағы түсініктермен қарастырамыз.

    Банктік өнім – банк клиентіне  көмек көрсету  әдісі, (қарым – қатынас формасы «банк - клиент») банк қызметтерінің регламенті қызмет кешені, ақпараттық, қаржылық және заңды іс – шаралар, біріңғай технологиялық клиенттерді қамтамасыз етуді біріктіреді.

    Банктік операция – кему мақсаты жүйесі   бойынша қызмет ету орны мен уақытын клиенттерге қызмет көрсетуіне бағытталған.

    Банктік қызмет – қажеттіліктерді  қанағаттандыру формасы (несие, есептеу – кассалы  қызмет, кепілдік, бағалы қағаздарды сақтау және сатып алу мен сату, шетел валютасы т.б. банк клиенті).

    Банктің өнімдік реті –  банктік өнім жай  өнім – банктің  бір функциясымен бөлініп, клиентке қызмет көрсетеді.

    Күрделі өнім банктің бірнеше  бөліктерін қарастырып таратады:

• Клиент қызметтілігін тауып, жаңа банк қызметінде көрсетіледі;
• Өнімді құруды және қоюды өңдеу, көрсетілген қызметтерді таратуды қамтамасыз етеді;
• Қажетті қызметпен реглементті өңдеу;
• Ақпараттық әдістерді қамтамасыз етуді қызмет көрсету процесі кезінде өңдеу;
• Ұйымдық шешімдерді шешуде жұмысшы топтарын құру мен қызмет көрсету;
• Көрсетілген қызметтер мәселесін шешу және бағалау;
• Өнімдерді өңдейтін материалдық қызметпен байланысты шешімі;
• Құжаттық шешімдерді өңдеу тапсырысымен келісімге отыру, көрсетілген қызметті регламенттеу;

    Мақсатты  тағайындау арқылы операцияның келесі сыныптарын айыру:

• Пассивті операциялар ақша ресурстарын банк қызметіне арнау;
• Активті операция өзіндік қорды пайдалану және мерзімдік болашақ табыстардың алынуы;
• Делдалдық операция – клиенттердегі комиссиондық сыйлар арқылы қызмет көрсету;
• Пәндік аймақтық құрылымын бөлшек түрінде қарастырамыз, банктің делдалдық операциясы, келесідей анықтайды. Банктік үштен – үш ұғымымен сәйкестендіріледі «өнім - операция - қызмет»;

    Өнім - регламент (ережелерді құжаттық безендіру) клиентке қызмет көрсету операциясын орындау.

    Операция  клиенттің тапсырыстық  қажеттілігін қанағаттандыру.

    Қызмет  – клиентке қызмет көрсету нәтижесі (операцияның  орындалуы).

    Күрделі деңгей бойынша триадалық  – үштіктің үш сыныбын бөліп қарастырамыз:

• қарапайым
• аралас
• интеграцияланған

    «Банктік  үштік» ұғымы туралы түсінігі оның мүмкіндіктерін анықтайды, оның көмегіне клиентке қызмет көрсету  кезіндегі банктік  психология және «банктік технология клиентіне  қызмет көрсету» түсінігімен  және  «банктік үштік» келесідей:

    технология - (материал + құрал + қызмет ету жиылымы) → қажеттілікті қанағаттандыру.