Лизингтің пайда болуы мен дамуының теориялық негіздері

неғүрлым тиімді:

• құрылғының стандарттылығы;
• құрылғы     өндіріс    процесінде    бірнеше    рет    қайталап    пайдалану     мүмкіндігі,     яғни     құрылғының     құны  ол пайдалануға енгізгеннен кейін тез төмендеуі қажет;
• құрылғының өтімділігі .

Осындай сипаттамалардың  барлығы мүліктік тәуекелділіктерді төмендетуге және құрылғының белгілі бір түрін бағалау процедурасын арзандатуға мүмкіндік береді. Онымен бірге, белгілі бір сұранысқа ие құрылғылар түріне нарықтық бағалардың, яғни транспорттық өзгеруі сияқты факторлардың да әсер ететіндігі ескерілуі керек.

2 -ші кезеңді лизингке  алушыларды таңдау кезеңі деп  атауға болады.

Осы кезеңде лизингтік  компанияның алдында лизингке алушылар үшін осы жобаның мүмкіндіктері туралы ақпараттарды тарату, жарнамалау міндеттері тұрады.Себебі, лизинг біздің отандық нарық үшін қаржаландыру құралы ретіндс әлі де болса, кең түрде мәлім емес, сондықтан лизингтік компания жарнамалау жұмыстарын жүргізу кезінде осы құралдың экономикалық мәніне ерекше коңіл аудармай, керісінше өзіндік бизнесті жүргізу үшін құрылғыларды пайдадану мүмкіндіктерінше мән беруі керек.Яғни, жарнамалау кезінде лизинітің барлық заңдылықтарытды егжей-тегжейіне дейін көрсетудің қажеттілігі жоқ.

Содан кейін лизингке алушылардан  өтініштер жинақталынады. Өтініштер жинақталынып болғаннан кейін лизингтік комнания клиентің экономикалық қызметіне төлем қабілеттілігі тұрғысынан талдау және бағалау жүргізеді. Бірақ осы кезеңнің өзіндік ерекшеліктерінің бірі, егер лизингке берілетін құрылғының өтімділігі шын мәнінде өте жоғары болса және жобаның инвестициялық тартымдылығы нақты дәлелденсе, онда потенциалды клиенттср санын көбейтуге және осы сегментте лизингтік қызметтерге деген сұранысты кеңейтуге мүмкіндіктер туғызады. Осы кезеңдегі соңғы қадам неғұрлым перспективті клиенттерді таңдау. Таңдау әртүрлі белгілер негізінде жүргізілуі мүмкін. Ондай белгілерге маңыздылығының біртіндеп төмендеп отыруына байланысты мыналарды жатқызуға болады:

• ұсынылатын лизингтік төлемдер саны;
• кәсіпорынның ағымдық экономикалық жағдайы;
• кепіл немесе  кепілдемелердің т.б. түрлерінің пайдалануы - персоналдың тәжірибесі мен біліктілігі және т.б.

Сонымен, осы кезеңдерде жүргізілетін жұмыстарды жүйелеу үшін лизинггік компанияларда лизингке берілуі мүмкін әртүрлі құрылғылардың түрлері бойынша мәліметтер жүйесі болуы қажет.Сонымен бірге құрылғыларды сатып алу - сату туралы бекітілген келісімдерде көрсетілген шарттарды дұрыс бағалау, құрылғылардың номенклатурасы туралы тиімді шешімдер қабылдау және лизингтік компания үшін оның шарттарын жақсарту мүмкіндіктерін қарастыру қажет.Осындай жұмыстар толық орындалғаннан кейін лизингтік қатынастарды жүзеге асырудың екінші кезеңі басталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Ішкі нарықта лизингтік операциялардың болашақта дамуына мүмкіндігі көп. Ескірген өндірістік аппаратты  жаңарту  және құрылымдық қайтақұруды жүзеге асыру, өндірістің төмендеу кезеңінен  шығу, көшпелі кезеңде экономиканы тұрақтандыру қажеттілгі лизингтік қызметтердің жылдам өсуіне жағдай жасайды.

Қазіргі кезде лизинг инвестицияларды  тартуға қабілетті, отандық өндірістің көтерілуіне жағдай жасауға, өмірлік  маңызы бар ел экономикасының салаларына капитал тартуға, кіші бизнесті көмекпен қамтамасыз етуге, коммерциялық банктер үшін ұзақ мерзімді және сенімді табыспен қамсыздандыруға мүмкіндігі бар икемді және көп үміт күттіретін экономикалық рычагке айналып келеді.

Үкімет лизингке инвестициялық  құрал ретінде қолайлы саясатты заңдастырып, соңғы жылдарда толық нормативті базаны дайындады. Өкінішке орай, заңмен айқындалған жеңілдіктер жергілікті инструкциялармен бекітілгенімен толық орындалмайды.

Тағы бір айта кету керек, лизинг несиенің арзан ауыстырмасы деп  санауға болмайды. Негізгі құралдардың жабдықтарын қаржыландырудың айқын артықшылықтарды бар, бірақ несиелеу дағдылары және қаржылық ағымдарды бағалау қамтамасыз етілмеген несиеде сияқты критикалық жағдайда.

Басқаша айтқанда, лизинг алушылар үшін ең тартымды кезең жойылып барады (көбінесе кіші бизнес үшін), бұл келесіде тұжырымдалған, жеткілікті құралдарсыз іс бастау, бірақ аса тиімді жобамен, өйткені лизинг жасауда банктер кепілдік беруді талап етеді (банк шығындарын өтеуге жеткіліксіз, өтімділіктің аз мөлшеріне ие болса да лизинг келісімінің объектісі жоба үшін құнды болуы мүмкін).

Сайып келгенде, лизинг банктің «өз» клиенттерінің инвестициялық жобаларына қызмет етудің тиімді құралы болды. Бірақ  Қазақстандағы лизингтің потенциал  өте зор, мемлекетпен де және лизингтік  компаниялармен де үлкен жұмыс жасалған, сонымен қатар алда көп жұмыс бар.

Қазақстанда қаржылық лизингтік қызметті жедел дамыту үшін қажеттіліктер  тууда. Яғни, жоғарыда көрсетілген мәселелерді, оның iшінде экономиканың нақты секторларын  несиелеу мәселелерін аз уақыт аралығында тек қана лизинг арқылы шешуге болады. Ceбeбi, қaзipгi кезде елімізде жұмыс icтеп тұрған қаржылық институттардың жоғарыда көрстеліген мәселелерді шешуге әлі дайын емес. Дегенмен Қазақстанда қаржылық лизинг нарығында қызметінің үлкен даму потенциялын байқауға болады. Бұндай болжау жасауға лизингке деген сұраныстың жыл сайын өсуі, сонымен қатар үкімет тарапынан Қазақстан Республикасының қаржылық лизинг дамуы жолында көптеген істер іске асырылды. Бұл әлемдік тәжірибиеге сүйене отырып 2011 жылдың 1 қаңтарында қаржылық лизинг заңына толықтырулар мен өзгертулер себеп бола алады. Сонымен қатар бұл заң орта және шағын бизнестің дамуына тиімді әсер етеді. Кәсіпкерлердің жаңа әлемдік технологияларын енгізуге, әлемдік бәсекеге төтеп береалатын жаңа сапалы өнімдер шығаруға жағдай жасайды. Дүниежүзілік қаржы корпорациясының мәлеметтері бойынша Қазақстанда қаржылық лизингке байланысты толықтырулар мен өзгертулер енгізгеннен кейін лизинг сектрының көлемі 500-600 млн. Ақш долларына көтерілді. Сонымен қатар 2009-2011 жылдары 20 лизингтік компаниялардан басқа жаңа компаниялар пайда болады. Ал коммерциялық банктер тікелей лизингтік келісімдерді жүргізе бастайды.

Менің оймша, біздің елімізге лизингтің  комплексті даму бағдарламаласы жетіспейді, бұның аумағында келесі элементтердің бірі болған:

• ұсынылатын қызметтердің ақпараттық жариялылығы, дайындыққа мамандандырылған кадрларды қосатын, лизингтік қызмет көрсетулер нарығының инфраструктурасының дамуы ойластырылған;
• ұзақ мерзімді лизингтік келісімдерде банк тарапынан кең спектрлі жеңілдіктер ұсынылады (3 жылдан артық);
• сақтандыру жүйесінің дамуы, мысалы, лизинг кезінде 100% кепілдіктен құтылу үшін кепіл болу керек;
• қабылданған  шаралармен қатар (халықаралық лизинг келісімдерінде валюталық бақылаудың жоқ болуы) лизинг шегінде  шетел инвестицияларды тартудағы кешенді шараларды күшейту.

Соңғы кезеңдерде жүргізілетін жұмыстарды жүйелеу үшін лизинггік компанияларда лизингке берілуі мүмкін әртүрлі құрылғылардың түрлері бойынша мәліметтер жүйесі болуы қажет.Сонымен бірге құрылғыларды сатып алу - сату туралы бекітілген келісімдерде көрсетілген шарттарды дұрыс бағалау, құрылғылардың номенклатурасы туралы тиімді шешімдер қабылдау және лизингтік компания үшін оның шарттарын жақсарту мүмкіндіктерін қарастыру қажет.Осындай жұмыстар толық орындалғаннан кейін лизингтік қатынастарды жүзеге асырудың екінші кезеңі басталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

1. Көшенова.Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары Алматы-2000.- 387 б.
2. Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояние всех казахстанцев. Послание президента страны народу Казахстана;
3. Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Алматы-2000. - 265 б.
4. Оралбаева Ж. З. Лизингтік қатынастарды банктік құрылымдар арқылы ұйымдастырудың ерекшеліктері./ «Банки Кахахстана» -№6-2004
5. Айманова Л.Б Қаржылық лизинг және экономиканың нақты секторы./ «Қаржы-қаражат», 2001жылы №6 11-16 бет
6. Сейітқасымов.Ғ.С. Ақша , несие, банктер.Алматы-2001. - 415 б.
7. ҚұлпыбаевС. Қаржы: Оқулық.-Алматы: 2005.- 551 б.
8. Оралбаева Ж. Қазақстандағы лизингтік қатынастар механизмдерін жетілдіру жолдары./ «Қаржы-қаражат», 2004жылы №2 91-96 б.
9. «Қаржы лизингі туралы» 2000 ж. 05 шілдедегі ҚР Заңы. Алматы -2000ж.
10. Рахимова С.А. Лизинг: проблемы и перспективы развития.// «Банки Казахстана» журналы, 2004 ж., № 9.
11. Қаржылық лизингтің есебі және екінші денгейлі банктердің қаржылық есептілігінде бейнелеу бойынша ұсыныстар.
12. Қазақстан Республикасы Президентінің 30 наурыз 1995 жылғы Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі жөніндегі Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен қоса.
13. Қазақстан Республикасы ІІрезидентінің 31 тамыз 1995 жылғы Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі жөніндегі заңдық күші бар Жарлығы, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.
14. Қазақстан Республикасының 5 наурыз 1997 жылғы Бағалы қағаздар рыногы жөніндегі Заңы, өзгертулері және толықтыруларымен қоса.
15. 23 мамыр 2003 жылғы №222 Ең төмен резервтік талаптар жөніндегі

ереже, өзгертулері және толықтыруларымен бірге.

16. Оралбаева Ж. Лизингтік келісімдерден тәуекелдіктерді ескере отырып лизингтік қатынастарды басқару./ «Альпари» 2004 жылы №4 35 бет
17. Әлібекова.Ф.Р. Банк және банктік қызметтер. Алматы. Экономика-2004- 148 б.
18. 15 қараша 1999 ж. №396 Қазақстан Республикасының екінші деңгейлі банктерінде вексельдерді есепке алу ережесі.
19. 31  желтоксан 2000 жылғы №327 екінші деңгейлі банктерді несиелеу бойынша құжаттамаларды жүргізу ережесі.
20. Смагулов А.С., Лизинг и рейтинг: Алматы - 2000ж