Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеттің кірістерінің құрылымы, өсу қарқынын талдау

[13].

1-диаграмма. 2011-2013 жылдардағы мемлекеттік бюджет түсімдерінің жоспары

2-диаграамма. 2010 жылдың 11 айында мемлекеттік бюджет түсімдерінің атқарылуы [14].

2.2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеттің шығыстарының құрамы, динамикасын талдау

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджеттің шығыстарының құрамы:

1.Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер- мемлекеттік билік пен басқару органдарын ұстауға байланысты шығындарды қаржыландыру жыл сайын мемлекеттік бюджет шығыстарының құрамында бекітіледі.

2.Қорғаныс-мемлекеттің қорғаныстық функцияларын қамтамасыз етуге арналған бюджет шығыстары.

3.Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі-мемлекеттің құқық қорғау, құқық және сот іс-әрекеті маңында еріксіз көндіру шараларын қолдану құқы берілген және мемлекет пен қоғамның меншігі мен мүдделерін, азаматтардың өмірін, меншігін, құқықтары мен азаматтығын қорғауға талап етілген мемлекеттік билік органдар жүйесінің функцияларын қамтамасыз етуге арналған бюджет шығыстары.

4.Бiлiм беру-ҚР азаматтарына мемлекет ақысыз жалпы орта мен алғашқы кәсіби білім және мемлекеттік тапсырысқа сәйкес конкурстық негізде ақысыз орта кәсіби, жоғары кәсіби және жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуды кепілдейді, егерде азамат осы әрбір деңгей бойынша білімді алғашқы рет алып отырса, мемлекет барлық шығыстарды өз қолына алады.

5.Денсаулық сақтау-мемлекет халықтың денсаулығын сақтау мен бекінісі өз алды мемлекеттік пен қоғамдық, әлеуметті-экономикалық пен медициналық мекемелердің көп жақтық іс-әрекеттерін көрсетуге байланысты шығындарды қаржыландырады.

6.Әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамсыздандыру-мемлекеттің әлеуметтік саясатының мазмұнын оның әлеуметтік көмек көрсету мен әлеуметтік қамтамасыз ету жөніндегі барлық іс-әрекеттер бойынша шығыстарды қаржыландырады.

7.Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық- мемлекет коммуналдық шаруашылықтың дамуына, сумен жабдықтау жүйесін жөндеу мен дамуына, қалалар мен елді мекендер көріктендірудің дамуына және басқа да шығындарды қаржыландырады.

8.Көлiк және коммуникация- мемлекет бюджет құралдары арқылы автокөлік жолдарын дамыту жұмыстарын мен темір жол және су көлігі, азаматтық авиация және байланыс аумақтарында инвестициялық жобаларды қаржыландырады[15].

3-кесте.2011-2013 жылдарға арналған мемлекеттік бюджет                   мың.тг.

    [16].

3-диаграамма.2011-2013 жылдардағы мемлекеттік бюджет шығындарының жоспары

4-диаграамма. 2010 жылдың 11 айында мемлекеттік бюджеттің шығыстары [17].

4-кесте.Әр деңгейдегі бюджеттердің арасында шығындарды бөлу

[18].

2.3.Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджет түсімдері мен шығыстарының мақсаттылығы мен бағыттылығы

Республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының орташа-мерзімді жоспарының негізінде және мемлекеттік пен салалық бағдарламаларға сәйкес басымды бюджеттік шығыстар ретінде алдымыздағы жылдарға келесі бағыттар анықталынған:

-денсаулық сақтауды реформалау;

-білім берудің дамуы;

-әлеуметтік реформалардың әрі қарай тереңдеуі;

-индустриалды-инновациялық дамытуды;

-аграрлық секторды дамытуды;

-жаңа тұрғын-үй саясатың іске-асыруды;

Астана қаласының дамуы.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетінен әлеуметтік-экономикалық саясатқа бағытталған түрлі маңызды бағдарламаларды, жобаларды жүзеге асыру үшін қаржы институттары қаржыландырылады.

Қазақстан Республикасында келесі даму институттары бар:

1.“Ұлттық әл-ауқат қоры “Самрұқ-Қазына” АҚ;

2.“Қазақстанның Даму Банкі” АҚ;

3.“Қазақстанның Инвестициялық қоры” АҚ;

4.“Ұлттық инновациялық қор” АҚ;

5.“Инжиниринг және технологияларды трасферттеу орталығы” АҚ;

6.“Ұлттық холдинг “ҚазАгро” АҚ;

7.“ҚазАгроФинанс” АҚ;

8.“Аграрлық кредиттік корпорация” АҚ;

9.Кәсіпкерлікті дамыту қоры “Даму”;

10.Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар[19].

Инвестициялық жобаларды мемлекет тарапынан қаржыландыру қайтарымды және қайтарымсыз негізде, сондай-ақ аралас инвестицияларды пайдалану арқылы жүзеге асырылады, мысалы:

-өте тиімді инвестициялық жобалар;

-инвестициялық бағдарламаларды орталықтандыра отырып (жартылай немесе толық) қаржыландыру.

Қайтарымсыз негізде мемлекеттік қаржыландыру республика бюджетінен мемлекеттік қажеттілікке байланысты бекітілген құрылыс орындары мен нысаналарына беріледі, олар басқа қаржы көздері болмаған жағдайда немесе мемлекеттік мәні бар маңызды нысандарға қолдау ретінде жеке, заемдық және басқа қаржы көздерінен бөлінеді.

Қайтарымды негіздегі қаражаты қабылданған заңнамалық тәртіпке сәйкес ҚР Қаржы министрлігі бөледі. Бөлінген қаржыны пайдаланудың жалпы мерзімі құрылыс нысанының салыну мерзіміне немесе өндіріс орындарының іске қосылу мерзіміне байланысты анықталады. Мемлекет тарапынан қайтарымды негізде берілетін қаржы алымшыларға (құрылысшыларға) ғимаратты, құрылыстарды, материалдық құндылықтарды, сондай-ақ заңда қарастырылған, келісімшарт құжаттарында көрсетілген басқа да мүліктерді кепілдікке қою арқылы беріледі.

Аралас инвестициялау негізінде құрылыстарды республикалық бюджет есебінен, ұйымдар мен мекемелердің жеке меншік қаржыларының есебінен және басқа құқықтық тұлғалардың қаражаттарының есебінен қаржыландыру жүзеге асырылады, сонымен қатар құрылыстың салыну мерзімі біткенге дейін бастан аяқ бюджеттік қаржы мен жеке қаржының арасындағы тепе-теңдікті сақтау талап етіледі.

Әсіресе, салааралық және аймақтық құрылыстарға бюджеттен шектеулі қаржыландыру тәсілінен конкурстық негізде нақтылы инвестициялық жобаларды қаржыландыруға көшу мемлекеттің жаңа инвестициялық саясаты болып табылады.

Мемлекеттік қаржыландыру жүйесінде тікелей қаржыландыру формалары (субсидии, займдар) инвестициялық үдерістерді қолданудың басқа да тиімді жанама формаларымен ұштастырылуда- салықтық жеңілдіктер, жеңілдіктері бар несиелер және амортизациялық қолдаулар.

Мемлекеттік бюджет қаражаты маңызды қаржы көзі болып табылады, ол ірі ғылыми-техникалық мәселелерді шешуді қамтамасыз етеді.

Бюджеттік қаржыландыру немесе мемлекеттік қолдау түрлерімен қатар жобаларды инвестициялаудың басқа да жолдары бар:

-кәсіпорынның жеке қаржысын пайдалану;

-акционерлік жолмен қаржыландыру (акционерлік қоғам ретіндегі корпорациялар үшін);

-құнды қағаздар эмиссиясы;

-несие беру;

-лизинг және ипотека[20].

3.ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТТІ ҚАРЖЫЛЫҚ БАҚЫЛАУДЫ ДАМЫТУ

3.1.Қазақстан Республикасының мемлекеттік бюджетті қаржылық бақылауды дамыту жолдары

Бүгінгі таңда, Қазақстан Республикасы бюджеттің атқарылуында, салық жүйесінде және макроэкономикалық көрсеткіштерді тұрақтандыруда кейбір жетістіктерге ие болды. Тиімді бақылау жүйесін құру бойынша, маңызды қадамдар жасалады.

Мемлекеттік бюджет қаржылардың түсуіне бақылау мәселелеріне байланысты, барлық фискалдық органдардың бір ведомство шегінде шоғырлануы, мемлекеттік кірістердің жүйелі қалыптастыру үдерісі сәтті өткізілді.

Салық заңнамаларын іске асыру бойынша жұмыстар жүргізілуде. Барлық құқықтық-нормативтік актілерді бір заңнамалық акт шеңберінде біріктіру, салық төлеушілер және мемлекеттің мүдделеріне сай жағымды ортаны құруға бағытталған және экономиканы даму перспективаларын ескеретін Салық Кодексі қабылданды.